فرهنگ دینی

پژوهش حاضر با هدف نقش شبکه های مجازی مبتنی بر تلفن همراه در بازتولید ابعاد فرهنگ دینی در میان جوانان ایرانی انجام گرفت. به عبارت دیگر مسئله اصلی مقاله نقش شبکه های اجتماعی بر تغییرات و جهت گیری های فرهنگی و بازتولید ابعاد فرهنگ دینی در میان جوانان ایرانی است. برای دست یافتن به این مهم با رجوع به آراء گربنر، نظریات اجتماعی رسانه به عنوان چارچوب نظری انتخاب شد. نوع تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از نظر اجرا پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه جوانان 18 تا 29 ساله شهر های تهران، اردبیل، گرگان، شیراز و کرمانشاه در سال 1398 بودند. روش نمونه گیری به شیوه خوشه ای مرحله ای بود و تعداد نمونه 384 نفر تعیین شد. برای تجزیه و تحلیل آماری داده ها از تحلیل عاملی و تحلیل مسیر به کمک نرم افزار Amos استفاده شد. نتایج نشان داد که میزان استفاده شبکه های مجازی مبتنی بر تلفن همراه در بینش دینی، مدت زمان عضویت در شبکه های مجازی مبتنی بر تلفن همراه در گرایش دینی، مشارکت و فعال بودن شبکه های مجازی مبتنی بر تلفن همراه در ارزش دینی، رفتار دینی و هویت دینی در میان جوانان ایرانی تاثیر معنادار دارد. بنابراین، شبکه های مجازی مبتنی بر تلفن همراه در بازتولید فرهنگ دینی در میان جوانان ایرانی نقش دارد. به دیگر بیان به تاسی از نظریات کاشت و نظریات اجتماعی می توان مدعی شد که هر چه میزان استفاده و مدت زمان عضویت در شبکه های اجتماعی افزایش یابد، احتمال تأثیرپذیری کاربر بیشتر است.

مطالعه زندگینامه شهدا و دقّت در ویژگی های شخصیتی آن ها، نقش بسیار زیادی در رشد تربیتی جامعه، به ویژه در بین نسل جوان دارد. یکی از راه های بهره مندی بیشتر از سیره عملی شهدا، تحلیل عناصری است که در دوران زندگی آن ها بر رشد شخصیتی شان مؤثر بوده است. مقاله حاضر که با روش کتابخانه ای و بر مبنای تحلیل محتوای کیفی فراهم آمده، در تلاش است نقش مؤلفه های فرهنگ دینی را بر پرورش رزمندگان دفاع مقدس تبیین کند و برمبنای کتاب «چراغ خانه ما»، مؤلفه های فرهنگ دینی مؤثر بر زندگی شهید دریجانی، یکی از فرماندهان لشکر 41 ثارالله، را در سه سطح بینش، منش و کنش بررسی و تحلیل نماید. مؤلفه های فرهنگ دینی مورد نظر این پژوهش بر اساس زندگینامه شهید دریجانی عبارتند از: خداشناسی، عبادت، اخلاق، ولایت مداری، آخرت گرایی، مهدویت گرایی، امید به آینده و شهادت طلبی.

توجه و دستیابی به نظریات جدید از متن قرآن همیشه مورد توجه قرآن پژوهان بوده است. یکی از راه هایی که در این مسیر می تواند کاربرد مؤثری داشته باشد، استفاده دقیق و مبتنی بر قواعد علمی از روش های نوین تحقیق است. تحلیل محتوای کیفی یکی از روش هایی است که به موازات اقبال گسترده در فضای مطالعاتی جهانی، در دهه اخیر نیز مورد توجه محققان قرآنی قرار گرفته است. در این پژوهش برای فهم و دستیابی به مضامین اجتماعی سوره حجرات از این روش استفاده کرده ایم. مبتنی بر یافته های تحقیق، مقوله مرکزی به دست آمده از مجموع مضامین استنباط شده در این سوره، بر محور «زمینه های رشد اجتماعی در جامعه مؤمنان» بوده است. خداوند در این سوره به بیان نوعی نظام هنجاری برای مناسبات اجتماعی میان مؤمنان و پیامبر به عنوان پیشوای الهی مردم از یک سو، و خود افراد در جامعه از سوی دیگر، و همچنین خطراتی که می تواند انسجام میان آنها را به خطر بیندازد، می پردازد. مجموعه عوامل و موانعی که در تحقیق برای رشد جامعه مؤمنان به دست آمده است، تصویری کلی از ویژگی های جامعه مطلوب و به خصوص نقش آداب و اخلاق در این نظام را نشان می دهد. همچنین در این سوره به حاکمیت «رابطه برادرانه» به عنوان نوع خاصی از رابطه اجتماعی در تعاملات میان مؤمنان تأکید می شود.

با توجه به نقش راهبردی انقلاب اسلامی در ساخت و تقویت جامعه نوین تمدنی، محقق در این پژوهش درصدد ارائه پاسخ به این پرسش است که گفتمان انقلاب اسلامی چگونه می تواند بر ساخت جامعه نوین تمدنی تأثیرگذار باشد؟ نویسنده برای این منظور با استفاده از روش فراتحلیل به این نتیجه رسیده است که انقلاب اسلامی در دو حوزه داخلی و خارجی به این مهم توجه داشته است. به این صورت که در حوزه داخلی از دو طریق طراحی و ارائه یک الگوی بومی و کارآمد از نظام سیاسی، و همچنین تقویت مؤلفه های سرمایه اجتماعی؛ و در حوزه خارجی از طریق هویت و اعتباربخشی به مقوله «جهان اسلام» (هویت ناظر بر اجتماع بازیگران مسلمان) در نسبت با سایر هویت های موجود؛ توانسته است به ساخت جامعه نوین تمدنی کمک نماید. به طور طبیعی طی این راه با دشواری های زیادی روبه رو خواهد بود که ذیل عنوان چالش ها و تهدیدها به آنها پرداخته شده است.

تمایل فطری انسان ها به داشتن نگاه معنادار به جهان اطراف و فرار از پوچی موجب شده دین به عنوان عاملی برای معنابخشی به زندگی، نگرشی جدید و معنادار به زندگی را پدید آورد. این رهیافت با ارائه تفسیری نوظهور از انسان و دین و نیز ارتباط آن دو، درصدد شناخت انسان و ابعاد دین از بینش و اعتقادات تا رفتار و عادات و آداب دینی است. مناسک دینی به مثابه عاملی جهت ارتباط و اتحاد افراد، نقش تعیین کننده ای در ساختار هویتی فرهنگی اجتماعی را دارا بوده است. سوره مبارکه حج به عنوان کانون تمرکز مناسک قرآنی، دربرگیرنده گزاره های دینی فرهنگ ساز در ابعاد مختلف همچون: سیاست، اقتصاد، فرهنگ و... بوده که هریک ریشه در ظهورات و بطون آیات داشته است. بر اساس این مهم پژوهش حاضر باهدف استخراج آموزه های فرهنگی مناسک، با روش تحلیلی توصیفی و تکیه بر رویکرد استنطاقی، درصدد تحلیل کارکردی آموزه های فرهنگی این سوره و تبیین تقابل کارکردی منسک حج با دوران جاهلیت بوده است. یافته های پژوهش حاکی از آن بوده که در سوره حج، با گزاره های مفهومیِ اصلاح آسیب ها و انحرافات فرهنگی مناسک مواجهیم که در رأس این اصلاحات بازگرداندن تقوا به مثابه اتحاد دنیاداری و دینداری به مناسک مورد توجه قرار گرفته شده است.

تتبع در آموزه های دینی، جایگاه والای «مقاومت» در عرصه های نظامی، اقتصادی و سیاسی را نشان می دهد؛ به گونه ای که می توان مقاومت را به عنوان یکی از راهبردهای کلان و بلندمدت اسلام معرفی کرد. «مقاومت فرهنگی» یکی از ابعاد مهم در مقاومت اسلامی است که فرهنگ دینی را در اصطکاک های معمول جامعه جهانی از آسیب های محتمل حفظ می کند. این پژوهش با گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و تحلیل آن ها به روش توصیفی- تحلیلی، درصدد است رویکرد فقه حکومتی به مقاومت فرهنگی را با این پرسش دنبال کند که فقه حکومتی در ارتباط با مقاومت فرهنگی از چه ظرفیت هایی برخوردار است؟ به بیان دیگر، فقه حکومتی با چه ابزارهایی از فرهنگ دینی و ملی در مصاف با فرهنگ بیگانه محافظت می کند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد مواجهه «فقه حکومتی» با فرهنگ در سه افق قابل ترسیم است؛ زیرا آورده «فقه حکومتی» گاه در راستای ممانعت از نفوذ فرهنگ بیگانه و گاه در ارتباط با حفظ فرهنگ دینی و ملی است. مؤلفه هایی مانند قاعده نفی سبیل و قاعده نفی نفوذ در ممانعت از نفوذ فرهنگ بیگانه کارایی دارد و احکامی مانند جهاد، حرمت حفظ کتب ضاله و ارتداد، حریم فرهنگ دینی را از گزند حوادث حفظ می کند؛ همچنان که توصیه به حفظ سنت های صالح و تأیید اعیاد ملی مانند نوروز نشان دهنده اهتمام فقه حکومتی به حفظ ارزش های ملی است.

این تحقیق به منظور تبیین جایگاه فرهنگ دینی و معنویت گرایی در توسعه رفتارهای کارآفرینانه در کشور انجام شده است. روش تحقیق در این پژوهش مروری می باشد. در این راستا نخست مسئله تحقیق مطرح و در ادامه با توجه به موضوع تحقیق، مفهوم ومولفه های فرهنگ دینی و معنویت گرایی و سپس شاخص ها و محورهای اساسی توسعه رفتارهای کارآفرینانه و بهبود فضای کسب و کار توصیف گردیده است . در پایان نیز الگوی جایگاه فرهنگ دینی و معنویت گرایی در توسعه رفتارهای کارآفرینانه و بهبود فضای کسب و کار در کشور معرفی شده است. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که با بهره گیری از یافته های مطالعه می توان به تدوین برنامه های جامع و متنوع توسعه رفتارهای کارآفرینانه و بهبود فضای کسب و کار بر فرهنگ دینی و معنویت گرایی در راهبردهای «کلان»، «میانی» و «عملیاتی» دست یافت تا توسعه رفتارهای کارآفرینانه و بهبود فضای کسب و کار در کشور حاصل گردد.

هرگونه مهندسی تغییر و تکامل فرهنگ جامعه، بدون ملاحظه شرایط تغییر و نگاه سیستمی ممکن نیست. مهندسی فرهنگ دینی، دارای کارکرد «قدرت پیش بینی، هدایت، کنترل» فرهنگ جامعه می باشد و چنین امری مستلزم فهم روشمندِ اصول، معیار، جهت گیری کلان فرهنگ دین، از متن دین می باشد. مسئله ی اساسی اینکه آیا بدون استنباط فرهنگ دین در مقیاس تمدنی، حضور حداکثری دین در فرهنگ دینی و سبک زندگی اجتماعی امکان پذیر است؟ آیا استنباط فرهنگ دین، نیازمند دانش الهیات می باشد؟ پژوهش حاضر، مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای با روش توصیفی و تحلیلی تلاش می کند به این سؤال پاسخ دهد. در فرضیه موردنظر متألّه دین در تکاپوی توصیف خطابات دین و فهم «احکام توصیفی» آن، در حوزه «ارزش ها، بینش ها، رفتارهای» دینی و کشف هندسه و ابعاد آن در مقیاس تمدنی، نیازمند صورتبندی «الهیات فرهنگ» از «متن دین» بر اساس «منطق فهم دین» می باشد. برآیند «الهیات فرهنگ» با توجه به ابعاد، مقیاس، شاخصه های آن، امکان مهندسی فرهنگی، طراحی سبک زندگی فردی و تمدنی و احراز اسلامیت آن می باشد. درنتیجه به واسطه ی الهیات فرهنگ، نسبت محتوای فرهنگ دین و صورت آن که در قالب سبک زندگی ظهور می کند هماهنگ می گردد.

هدف از نگارش این مقاله، بررسی و تبیین اهداف و وظایف نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران براساس آراء و نظرات حضرت آیت الله خامنه ای به عنوان رهبر و فرمانده کل قوا در نظام جمهوری اسلامی است. روش این پژوهش از نوع کاربردی- توسعه ای بوده و به روش تحلیل محتوا و تبیینی-تحلیلی و با بهره گیری از منابع کتابخانه اى و فضاى مجازى انجام شده است. به این صورت که با مراجعه به بیانات مقام معظم رهبری از آغاز دوره رهبری وی تاکنون، مهم ترین تأکیدات معظم له در بُعد اهداف و وظایف نیروی انتظامی استخراج و بررسی گردید. از روش نمونه گیری دردسترس بهره بردیم که شامل مجموعه بیانات دردسترس مقام معظم رهبری در دیدار با نیروهای نظامی و انتظامی بود. برای تعیین اعتبار، یافته ها در اختیار دو نفر از پژوهشگران قرار گرفت، میزان توافق دیدگاه صاحب نظران با یافته های پژوهش درصد قابل قبولی داشت. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که مقام معظم رهبری گسترده تر و عمیق تر از قوانین موجود، درراستای ایجاد جامعه قرآنی و اسلامی و تحقق تمدن نوین اسلامی، اهداف و مسئولیت های این نهاد ارزشمند را در قامت نیروی انتظامیِ در طرازِ جامعه قرآنی دیده و تبیین نموده اند. براساس دیدگاه آیت الله خامنه ای، در جامعه اسلامی احیای آرمان های الهی، احیای انسانیت و ارزش های انسانی، ایجاد اقتدار همراه با رحمت، برقراری و تثبیت امنیت، قانون گرایی و حاکمیت قانون از مهم ترین اهداف و وظایف تشکیل نیروی انتظامی است.

در عصر حاضر مدیریت دولتی همچون سایر نهادها با چالش های متعددی در ارتقای اثربخشی مواجه می باشدکه ناشی از تحولاتی است که در حوزه های فرهنگی،اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ایجادشده است. زمانی که درسازمان نقش حیاتی فرهنگ دینی نادیده گرفته شود، احتمالاً منجر به کاهش اثربخشی سازمان خواهد گردید، پژوهش حاضر ازنظر فایده کاربردی و از جنبه ه دف توصیفی بوده و ازلحاظ مسیر جهت همسویی و سازگاری بین متغیرها از تحلیل رگرسیون استفاده گردیده است. همچنین نحوه گردآوری اطلاعات به صورت میدانی با استفاده از پرسشنامه صورت پذیرفته جامعه آماری شامل کلیه مدیران، کارشناسان و کارکنان دفاتر خدمات الکترونیکی انتظامی (پلیس10+) در سطح استان گیلان هست، روش نمونه گیری احتمالی با حجم تعداد نمونه 392 نفر هست. یافته ها، برای تمامی پیوندهای فرضی (روابط مستقیم و غیرمستقیم) نتایج مثبت به دست آمد. نتایج در بین میانگین متغیرهای اصلی فرهنگ دینی انسان محور با ضریب 862/0r = بیشترین و فرهنگ دینی محیط محور با ضریب421/0r = کمترین میزان تأثیرگذاری بر اثربخشی را داشته است. نتایج، این مطالعه بینش ای را در مورد تأثیرگذاری فرهنگ دینی بر رفتار اعضای سازمان و اثربخش بودن سازمان در قالب فرهنگ سازمانی ایرانی اسلامی را درسازمان های دولتی در قالب چارچوب ارزش های رقابتی ارائه می دهد و بیان می دارد که درک و بهبود فرهنگ دینی می تواند منجر به ایجاد فضای بین فردی مناسب گردد که به ارتقای اثربخشی سازمانی کمک نماید، بنابراین اگر رهبران بر فرهنگ دینی درسازمان تمرکز کنند، در ایجاد یک محیط کار مولد و سالم برای کارکنان خود موفق خواهند شد.

هدف : هدف از انجام این پژوهش، شناسایی چگونگی کاربست اشیا و جمادات محیطی در سیره فرهنگی معصومان(ع) برای به دست آوردن الگوی مناسب در تعلیم و تربیت دینی جامعه بود. روش: روش تحقیق در این پژوهش، به صورت کتابخانه ای و توصیفی- تحلیلی بود. یافته ها: پیامبران و امامان(ع) در راستای نقش تعلیمی و تربیتی خود، به نگرش سازی دینی پرداخته، ذیل آن به انتقال نگرش توحیدی و نگرش صحیح به دنیا و آخرت، با به کارگیری اشیا اقدام کرده اند. در مرحله، دوم برای گرایش سازی دینی از اشیا استفاده کرده و در این راستا به ایجاد گرایش به اهل بیت(ع) و ایجاد گرایش به اعمال صالح پرداخته اند. در مرحله سوم، کاربست اشیا را بستری برای انتقال آداب و رسوم و رفتار دینی قرار داده اند. بنابر این، کاربست اشیا در سیره معصومان(ع) در هر سه نظام فرهنگ به عنوان یک روش مستقل قابل مشاهده است. نتیجه گیری: نخست، لزوم توجه به ابزار کمک آموزشی در فرایند انتقال فرهنگ دینی و پرهیز از اتکای صرف به انتقال گفتاری فرهنگ؛ دوم، بهره برداری از تمام فضای دانشگاه در این حوزه و عدم انحصار آموزش فرهنگ به فضای کلاس درس؛ سوم، توجه به موضوع کاربست اشیا به عنوان عامل مکمّل و مسهّل در موضوع «فرهنگ پذیری».

مساله دانش و فرهنگ و چگونگی نهادینه کردن آن ها در نظام اجتماعی از قبل نظام آموزشی، از جمله رویکردهای دوران متاخر در نظام دانشگاهی بوده. مراکز آکادمیک در پویش تغییر کارکرد خود، امروزه در فراگیری جریان سازی نظام دانش و فرهنگ، رسالتی بنیادین داشته اند. و فرهنگ دینی در بازخوران نظام آموزشی، مورد توجه پیشرانان جریان فکری قرار گرفته است. وقف، به عنوان سرچشمه فیاض نظام اندیشه ای توانسته است در این کنشگری ایفاگر بسیاری از تعهدات مدنی باشد. هدف: هدف این پژوهش، ارائه یک فراترکیب از مصادیق و مضامین اصلی فرهنگ دینی در دانشگاه اسلام بر اساس مطالعات صورت گرفته است. بر همین مبنا، مطالعه حاضر به لحاظ هدف از نوع کاربردی و روش: روش پژوهش، کیفی بوده. جامعه آماری پژوهش شامل پژوهش های صورت گرفته در حوزه فرهنگ دینی بوده که مجموعا95 مقاله چاپ شده به صورت فیزیکی و یا الکترونیکی انتخاب شده و مورد بررسی قرار گرفته است و با توجه به ملاک-های پژوهش، تعداد 14 مقاله به صورت هدفمند گزینش گردیده بود و مورد تحلیل واقع شده. توجه عمیق به مساله فرهنگ و سازواره های بنیادین آن به عنوان یکی از کارویژه های وقف، موضوع محوری و تم اصلی این مقالات بوده که ضرورت ترویج موقوفات در حوزه نظام دانشگاهی را مورد تاکید قرار داده است. در عین حال ارائه راهکار اثربخش علمی در چگونگی چترگونگی مولفه فرهنگ ازقبل وقف،درنظام دانشگاهی مساله مغفول این پژوهش ها بوده. یافته ها: یافته های این مقاله نشان داده است که فرهنگ دینی از حیث ملاک های اقتصادی12مصداق و به لحاظ ملاک های اجتماعی19و از لحاظ مقولات فرهنگی17مصداق را در خود جای داده است. نتیجه گیری: یافته های پژوهشی نشان داده که در مقالات تحلیل شده، بررسی تطبیقی چندانی با مولفه های فرهنگ از ابعاد مختلف صورت نگرفته است. از سوی دیگر بیشتر نویسندگان، به دلیل عدم اشرافیت کامل بر مبانی دینی و آثار وقف، در تبیین و تطبیق مساله و چگونگی تحقق فرهنگ دینی، چندان موفق نبوده اند، ضمن این که چندان روشن و مشخص نشده که در حقیقت کدام بخش از سیستم های دانشگاهی از این نوع تحقیقات بهره برده اند. حتی احتمال قویی مطرح بوده که چندان مراجعه و استنادی به این نوع تحقیقات در حوزه سیاست گذاری های کلان جامعه رخ نداده است. این عیب و ایراد بزرگی بوده  که متاسفانه در تحقیقات علمی به آن چندان توجه نشده . دلیل این امر هم آن بوده که رابطه محققان حوزه های مختلف علمی با واقعیات نهادها و سازمان های موجود، یک رابطه یک طرفه بوده است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی جامعه شناختی انتقال فرهنگ دینی از طریق خانواده ها  به جوانان در چهار دهه اخیر انجام پذیرفت. در تدوین چارچوپ نظری پژوهش حاضر  از نظریات برگر و لاکمن، اینگلهارت، گیدنز ، گلاک و استارک سود جسته شده است. روش پژوهش، پیمایشی و از نوع توصیفی- تبیینی است. جامعه آماری شامل جوانان چهار دهه اخیر در شهر تهران بود و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 390 نفر به دست آمد که نمونه ها با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای و تصادفی انتخاب شدند. جهت گردآوری داده ها از  تکنیک «پرسش نامه توام با مصاحبه و مشاهده » استفاده شد که با  اعتبار محتوایی صوری و پایایی از طریق تکنیک آلفای کرونباخ 83/0 انجام یافت. یافته ها  بیانگر آن است که فرهنگ دینی به طور معناداری با نهادینه شدن دین در خانواده رابطه مستقیم و معنی داری دارد. در بین گروه های سنی مورد مطالعه، تفاوت  منفی و معناداری در فرهنگ دینی چهار دهه اخیر دیده شد. همچنین یافته های مستخرج  از مدل رگرسیون چندگانه  نشان داد که متغیرهای آموزش های دینی، اعتقادات و باورها، تربیت، التزام و تعهد خانواده نسبت به دین از جمله عوامل تاثیر گذار و معنادار در انتقال فرهنگ دینی در چهار دهه اخیر به شمار می آیند.