آیین های نمایشی

"مقاله حاضر می کوشد بخشی از یافته های یک پیمایش انجام شده را که برگرفته از مطالعات اسنادی و میدانی نگارنده در دو شهر و 67 روستای منطقه کمیجان استان مرکزی ایران طی پنج سال است، از مناظری تازه مانند ریخت نگاری آیینی، خاستگاه شناسی نمایشی و بلاگردانی شرقی با رویکرد انسان شناسی آیین، مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. این پژوهش با استفاده از روش پیمایش و مصاحبه با 119 نفر از سالمندترین افراد ساکن و آگاه محلی انجام شده و با تکیه بر سابقه زیست انسان در منطقه که از هزاره سوم قبل از میلاد مسیح تاکنون نشانه شناسی شده، به گردآوری، ثبت و ریخت نگاری چهل و هشت آیین نمایشی مردمی پرداخته است. در نهایت، از میان یافته های تحقیق به بررسی یکی از کهن الگوهای آیینی نمایشی تحت عنوان «قارا ایسکیورمه» می پردازد. نتایج حاصل از پژوهش تایید می کند قارا ایسکیورمه (سیاه سرفه) یکی از یافته های این پژوهش در زمینه بلاگردانی است و بیانگر هوش سرشار، اندیشه بکر و قریحه هنرمندانه مردم روستاه های کمیجان ایران اعم از آذری ها، فارس ها و تات ها است. "

دهستان دشت خاک در فاصله 30 کیلومتری از شهرستان زرند، 105 کیلومتری مرکز استان کرمان و در جهت جغرافیایی شمال شرقی آن قرار دارد. یکی از اهّم مشکلات منطقه کویری دهستان دشت خاک، خشک سالی و بی آبی است. مراسم باران خواهی که خاستگاه آن مناطق کم باران و خشک است، بیانگر نوعی ناتوانی انسان در مقابل قوای طبیعی است. با توجه به این که خشک سالی و کم بارانی در اکثر مناطق ایران حاکم بوده و مردم در تغییر شرایط موفقیت چندانی نداشته اند، نمایش های آیینی باران خواهی پا به عرصه های اجتماعی گذاشته، نوعی تسکین روحی و اجتماعی را در جامعه حاکم ساخت. مراسم باران خواهی دهستان دشت خاک با تفاوت های قابل توجه نسبت به مراسم مشابه و سیر تکاملی منحصربه فرد و خاص خود، با تمام رسوم باران خواهی در ظاهر متفاوت است، اما در باطن یک هدف و حقیقت را دنبال می کند که همانا نزول باران است. مقاله حاضر تلاش دارد تا به شکل توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر ابزار کتابخانه ای، به سیر تکاملی مراسم باران خواهی و نمادهای مرتبط با آن در منطقه دشت خاک زرند کرمان بپردازد.

من بین التقالی د والطقوس الموجوده والمتداوله بین الناس یمکن أن نشیر إلی الاستسقاء أو طلب الماء وهو تقلید یتضمّن بعض الحرکات التمثیلیه ولها جذور وطیده فی التقالید الإیرانیه القدیمه وهی ذات صله بتقالید ومعتقدات الدین والأساطیر وتذکرنا بعباده آناهیتا، آلهه الخصب والمطر فی تلک الحقبه الزمنیه. کان هذا الطقس متدوال بین مناطق کبیره من إیران والشرق الأوسط ویتم عبر حالات تطبیقیه مختلفه بحیث تتم أنواع طلب الماء والاستسقاء بصوره جماعیه أو شخصیه وبمعیه الدمی والإنسان والدعاء والأشیاء والحیوانات. وفی هذا المقال نرید تسلیط الضوء علی الطرق المختلفه لحالات الاستسقاء وطلب الماء والتقالید التمثیلیه المتداوله فی شمال إیران وجنوبها. إنّها تقالید تتمّ من أجل انقطاع الماء وکذلک زیاده الأمطاء أو الاستسقاء، الأمر الّذی یعود جذوره إلی التقالید والتعالیم التمثیلیه فی عباده آلهه الماء فی المعتقدات الإیرانیه القدیمه والأثریه. قمنا بتحدید واختیار عده طقوسات مختلفه وتناولها هیکلیتها ودراسه الأبعاد التمثیلیه المختلفه فیها من خلال الاعتماد علی المنهج الوصفی-التحلیلی. غایه کاتبه هذا المقال هی أن تبین وتشیر إلی الهیکل المشترک فی التقالید التمثیلیه لطقوس وتقالید الاستسقاء القدیمه وتعلن أنها لم تکن مجرد عرض، بل إنّ لها جذور فی المعتقد الأسطوری والمتجذر بین الإیرانیین الذین ما زالوا یعملون بها فی ظل الدیانه الجدیده.

افکار، اندیشه ها و جهان بینی ها به عنوان مولفه هایِ غیرمادی فرهنگ از دیرباز تاکنون در قالب هایی مادی همچون رقص، نمایش، بازی و موسیقی نمود پیدا کرده و حفظ می شوند. نوعی از حرکات نمایشی - آیینی در میان قوم کُرمانج ساکن در شمالِ خراسان رواج دارد که تحتِ عنوان «لیستِک» شناخته می شود؛ این رقص یا بازی را می توان به عنوان یکی از نمودهای مهم فرهنگی این قوم برشمرد که خود متاثر از افکار و اندیشه ها، سبک زندگی و هویتِ تاریخی کُرمانج های این منطقه می باشد. هدف پژوهش حاضر، توصیف و تحلیل این رقص ها جهت شناخت هر چه بهتر یکی از جلوه های شاخص هویت تاریخی این قوم بوده است. بر این مبنا، سوال اصلی پژوهش این گونه شکل می یابد که ساختار فرمی و محتوای نمادین حرکات آیینی نمایشی قَرسه ای کُرمانجی چگونه است؟ با این هدف و بر اساس فعالیتی کتابخانه ای - میدانی، به تحلیل ساختار فرم و محتوای نمادین منتخبی از این لیستِک ها پرداخته شده است. بر مبنای نتایج پژوهش لیستِک های کُرمانجی چه به لحاظ ساختار و فرم اجرا و چه به لحاظ محتوا، متاثر از هدف مهاجرت این قوم از موطن اصلی خود، جهت دفاع و حراست از مرزهای شمال شرقی ایران بوده است؛ به همین منظور، غالبِ حرکات  لیستِک بازان در این بازی ها مُعرّف ماهیتی جنگاورانه و نظامی و با هدف حفظ و تقویت استقامت و نیروی بدنی و قوای جنگی آنها می باشد.