چالش های محیطی

رشد و اعتلای صنایع سنگین و متمرکز، پس از انقلاب صنعتی و نیز کم توجهی به اثرات آلاینده های ساخته دست بشر، چالش های زیست محیطی زیادی را در سطح جهان به وجود آورده است. امروزه، آلودگی ها و چالش های زیست محیطی، گریبان گیر همه کشورهای جهان به ویژه کشورهای صنعتی شده است. این کشورها، علی رغم داشتن فن آوری های پیشرفته، قادر به حل این مشکل نبوده و نشست هایی مانند نشست استکهلم، ژوهانسبورگ و سران هشت کشور صنعتی جهان نیز نتوانسته است در حل معضل موجود، نقش اساسی داشته باشد. ابعاد چالش های زیست محیطی، با گستردگی هر چه بیشتر افزایش می یابد و تقریبا تمامی ابعاد محیط زیست انسان و موجودات زنده کره زمین، از قبیل: هوا، آب و خاک جنگل و مرتع را تحت تاثیر قرار داده است. کشور ما ایران، اگر چه از آلودگی های صنایع سنگین به دور مانده است، ولی در زمینه جنگل و مرتع و فرسایش خاک، دچار چالش شده، به گونه ای که از وسعت جنگل های کشور کاسته شده، مساحت آن از 600 میلیون هکتار در سال 1300، به 1.7 میلیون هکتار در سال 1382 رسیده است. وضعیت مراتع ایران نیز از این بهتر نیست، زیرا مساحت تحت پوشش آن از 80 تا 90 میلیون هکتار در سال 1370، به 40 تا 45 میلیون هکتار در سال های اخیر رسید است. از مهمترین پیامدهای چالش جنگل ها و مراتع، علاوه بر تلفات این منابع ارزشمند، فرسایش شدید خاک و بروز سیلاب های ویرانگر است. به گونه ای که از اوایل دهه 1300 تا اوایل دهه 1370، در یک دوره حدود 40 ساله، تعداد سیلاب های مخرب از 200 مورد به 1100 مورد رسیده است.

نزاع دسته جمعی یکی از پدیده های اجتماعی چالش برانگیز است که از دیرباز در اجتماعات محلی وجود داشته است. منظور از نزاع دسته جمعی درگیری یا دعوایی است که غالباً با انگیزه های فرهنگی، اقتصادی و سیاسی میان حداقل سه نفر ایجاد می شود. در پرتو این آسیب، کژکارکردی های متعددی در سازمان اجتماع رخ می دهد. این کژکارکردی ها منشأ درگیری های ثانویه ای می شود که تا مدت ها به شکل های گوناگون ادامه پیدا می کند. پژوهش حاضر با هدف شناخت سطوح تحلیلی تحقیقات انجام گرفته درباره نزاع ها و سنخ شناسی آن ها به لحاظ بستر و عوامل غالب انجام شده است.پژوهش حاضر با روش فراترکیب و با بررسی 36 پژوهش صورت گرفته است.یافته های پژوهش نشان می دهد تحقیقاتی که در سطح توصیف صورت گرفته اند بیشتر به ارتباط متغیرهای زمینه ای با میزان گرایش به نزاع پرداخته اند. تحقیقاتی که در سطح تبیین انجام شده اند علل اجتماعی، فرهنگی و بوم شناختی را در ایجاد نزاع مؤثر دانسته اند و بعضی تحقیقات با ارائه راهکارهایی مانند عدالت ترمیمی و اعتماد، به دنبال کنترل این پدیده بوده اند. علل غالب نزاع های دسته جمعی در پژوهش های مطالعه شده بیشتر شامل مؤلفه های طایفه گرایی، جمع گرایی عمودی، چالش های محیطی، کمیابی، مسائل حقوق و مالکیت و تجربه نزاع بوده است.نتایج فراترکیب تحقیقات بیانگر آن است که علل و عوامل نزاع دسته جمعی در جامعه ایران را می توان تحت تأثیر شرایط اقلیمی نیز صورت بندی کرد. بدین معنا که علل نزاع در اقلیم مرکزی و خشک ایران به شدت از عوامل محیطی مانند کمیابی و رقابت بر سر منابع تأثیر می پذیرد. هرچه از مرکز به سمت غرب و جنوب غرب حرکت کنیم، به تبع وجود بافت اجتماعی چندقومیتی، این پدیده بیشتر به علل خویشاوندگرایی و خاص گرایی های تعمیم یافته شکل گرفته است. همچنین در شرق و جنوب شرق، نزاع ها بیشتر تحت تأثیر تجربه نزاع، محرومیت ها و ناامنی های اجتماعی-سیاسی رخ می دهد. در نواحی شمالی نیز بیشتر به علل نابرابری و احساس محرومیت نسبی رخ داده است.