مارستان

از روزگاران کهن تا دوران معاصر و در پیشینه تمدن اسلامى و ایران‏زمین؛ از پیشدادیان تا پهلویان، پژوهش فراوانى درباره تاریخ بیمارستان‏ها انجام نشده یا دست کم بدان آگاهى نیافته‏ایم. در میان نوشتارهاى پزشکى کهن برجاى مانده که بیشتر به شکل نسخه‏هاى خطّى در کتابخانه‏هاست، چه به زبان عربى و چه فارسى یا دیگر زبان‏هاى پیشین و امروزین، مکتوباتى نمى‏شناسیم که اختصاصا به مدیریت بیمارستانى پرداخته باشد. تاریخ بیمارستانات نوشته احمد عیسى‏بک، منسجم‏ترین و برجسته‏ترین پژوهشى مى‏باشد که در این زمینه، نگارش شده است. رساله حاضر، یادگارى از روزگار قاجاریه است که در دهه‏هاى هشتم یا نهم سده سیزدهم هجرى و به روزگار پادشاهى ناصرالدین شاه (1264 ـ 1313 ق) و صدارت سپهسالار نوشته شده و البته نویسنده‏اش ناشناخته است. این نوشته، هم از نگاه تاریخ‏پژوهان و هم پزشکى‏ورزان و به ویژه قاجارپژوهان حائز اهمیّت است