خطاهای دارویی

امنیت بیمار یکى از مهمترین ابعاد مراقبت بهداشتى است اما خطاهاى پزشکى و بخصوص خطاهاى دارویى موجب نا امن شدن سیستم مراقبت بهداشتى شده است. تکنولوژى اطلاعات بخصوص سیستم کامپیوترى ثبت دستورات پزشکى رویکردى مناسب براى کاهش خطاهاى دارویى است؛ لذا هدف این مطالعه بررسى علل بروز خطاهاى دارویى و تعیین قابلیت هاى لازم براى طراحى سیستم کامپیوترى ثبت دستورات پزشکى در ایران مى باشد. مرورى بر مطالعات: علت اصلى بسیارى از خطاهاى پزشکى دسترسى ناکافى به اطلاعات در زمان تصمیم گیرى و ارتباطات ضعیف بین اعضاء تیم مراقبت است که در سیستم هاى دستى بیشتر به چشم مى خورد. دلیل اصلى خطاهاى دارویى فقدان اطلاعات کافى، نبود کنترل و کم توجهى به اطلاعات مربوط به بیمار یا دارو است؛ بنابراین وجود سیستم ثبت و گزارش دهى داده ها از مهمترین عوامل کاهش خطاها محسوب مى گردد ولى سیستم دستى کفایت لازم براى پیشگیرى از این خطاها را ندارد. از طرفى ثابت شده است که سیستم کامپیوترى ثبت دستورات پزشکى امکان کاهش خطاهاى دارویى، پیامدها و هزینه هاى آن را به میزان زیادى داراست. نتیجه گیری: سیستم کامپیوترى ثبت دستورات پزشکى رویکردى مناسب براى دسترسى بهنگام به اطلاعات بیمار و دارو در زمان تجویز و کاهش خطاهاى دارویى است. براى طراحى این سیستم در ایران توجه به فراهم کردن قابلیت هایى چون آگاه کردن پزشکان سوابق دارویى بیمار، ثبت الزامى اطلاعات، یادآورى و هشداردهى موارد مهم و تاثیر گذار بر درمان، سیستم پشتیبان تصمیم، ارتباط با سایر سیستم هاى اطلاعاتى، ارایه اطلاعات آموزشى در مورد داروها، بکارگیرى تکنولوژى اینترنت و طراحى پروتکل هاى درمانى گوناگون از اهمیت زیادى برخوردار است."

خطاهای دارویی، به عنوان یکی از شایع ترین انواع خطاهای پزشکی، موجب ایجاد نگرانی در سراسر جهان شده اند. خطاهای دارویی ممکن است موجب عوارضی جدی، از جمله مرگ، ناتوانی، بستری طولانی مدت در بیمارستان و همچنین آسیب های جسمی و روانی شوند. بنابراین، این خطاها هزینه های زیادی را بر کل جامعه و اقتصاد سلامت تحمیل می کنند. این درحالی است که قابل پیشگیری ترین علت منفرد عوارض جانبی دارویی، خطاهای دارویی هستند. تخمین زده شده است که بین 10 تا 18 درصد از تمام آسیب های بیمارستانی گزارش شده را می توان به خطاهای دارویی نسبت داد. ]1،2[خطای دارویی به هر رویداد قابل پیشگیری اطلاق می شود که ممکن است موجب استفاده نامناسب از دارو یا آسیب به بیمار شود به طوری که دارو در کنترل متخصص مراقبت های بهداشتی، بیمار یا مصرف کننده است. ]3[خطای دارویی ممکن است در هر مرحله از فرآیند درمان رخ دهد. در یک مطالعه، در ایران، شیوع خطاهای دارویی در هر یک از مراحل تجویز، نسخه برداری، توزیع و دادن دارو به ترتیب 7/48-8/29، 8/51-0/10، 6/33-3/11 و 0/70-3/14 درصد بوده است. ]1[داروسازان بالینی، متخصصان دارای مجوز و با تحصیلات و آموزش پیشرفته هستند که در انواع فعالیت های مراقبت از بیمار، با تمرکز بر مدیریت جامع دارو، فعالیت می کنند و هدف آن ها کاهش خطاهای دارویی، عوارض جانبی، تداخلات دارویی و هزینه های مراقبت های بهداشتی است. ]4 [نشان داده شده است که مشارکت داروسازان بالینی از 58 درصد خطاهای دارویی و 72 درصد از خطاهای بالقوه پرخطر جلوگیری می کند. حضور داروسازان بالینی به پرستاران کمک می کند تا در هر مرحله از فرآیند تجویز دارو، تصمیمات بالینی آگاهانه بگیرند. ]5[ علیرغم همکاری بین داروسازان بالینی و پزشکان در بسیاری از کشورها، در برخی کشورهای دیگر، رشته داروسازی بالینی هنوز توسعه نیافته است و با چالش های قابل توجهی مواجه است. برخی پزشکان، نقش حائز اهمیتی برای داروسازان بالینی، جهت تجویز و طراحی برنامه های درمانی، قائل نیستند که می تواند ناشی از بی اعتمادی آن ها به داروسازان بالینی باشد. ]6[ مدیریت دارودرمانی یا مراقبت دارویی جزء پویای سیستم مراقبت های بهداشتی است. نقش آن اطمینان از استفاده مناسب از داروها است تا وضعیت سلامتی بیمار را بهبود بخشد. اگرچه زمان زیادی از فعالیت متخصصان داروسازی بالینی در ایران می گذرد و مطالعات متعددی اهمیت نقش آن ها را نشان می دهند، اما هنوز اهمیت نقش و خدمات آن ها در تیم های مدیریت مراقبت از بیمار، در بیمارستان های ایران به طورکامل مشخص نشده است. تداخل حوزه وظایف و اختیارات داروسازان بالینی، برحسب وظایف ابلاغی یا نقش های بالینی پیش بینی شده آن ها در تیم درمان، علیرغم چندین سال فعالیت حرفه ای داروسازان بالینی در برخی مراکز درمانی کشور، بسیار مشهود است؛ بطوریکه در مواردی با ابهامات جدی در انطباق وظایف صنفی، به علت همپوشانی اجرایی و اختیارات بالینی دیگر اعضای تیم درمان، به عنوان ذینفعان بروز خطای دارویی، در مقام ارایه کنندگان خدمات بستری، سرپایی و مراقبت درمنزل مواجه هستند. بنابراین تفکیک و شرح نقش داروسازان بالینی، جهت همکاری با سایر متخصصان مراقبت های بهداشتی برای ارائه مراقبت های با کیفیت بالاتر، بهبود نتایج، به حداکثررساندن ایمنی و کنترل هزینه های مراقبت های بهداشتی در فرایند دارویی، ضروری به نظر می رسد و به مدیران و سیاست گذاران پیشنهاد می گردد اقدامات لازم در این زمینه درنظر گرفته شود. تضاد منافع: نویسندگان تصریح می دارند هیچ گونه تضاد منافعی وجود ندارد. تشکر وقدردانی: نویسندگان مراتب سپاس و قدردانی خود را از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی قم اعلام میدارند.