هویت فراملی

"حفظ هویت ملی سنگ بنای دست یابی به هویت انسانی است، که برای تقویت خودباوری و اعتماد به نفس در مقابل بیگانگان کاملا ضروری به نظر می رسد. ولی با فرض حذف هر نوع سلطه جویی و حرکت به سوی هویتی فراملی، هویت انسانی برتری می یابد. حماسه سرایی فردوسی با ترویج آزاد منشی، نیک اندیشی، انعطاف پذیری هوشیارانه و دین باوری، زمینه تعامل اندیشه ها را در پرتو هویت فرهنگی فراهم می کند. نگرش جهانی شدن هویت با ظهور اسلامی آغاز می گردد و در قلمرو ادبیات با تاثیر پذیرفتن زبان فارسی از اندیشه های عرفانی استمرار می یابد. مولوی در اوج قله ادبیات عرفانی احیاگر هویت انسانی است. سر تکوینی زبان و ادبیات فارسی از ملی گرایی فردوسی تا انسان گرایی یا فراملی گرایی مولوی فتح الباب دست یافتن به هویت جهانی است."

جهانی شدن فرایندی منسجم و یکپارچه می باشد که تأثیرات خود را در عرصه های مختلف زندگی بشری ازجمله هویت ملی نشان داده است. این فرایند ازطریق ابزارهای مختلف، به ویژه فضای مجازی، توانسته است ازیک سو موجبات شکل گیری هویت های فراملی را فراهم کرده و ازسوی دیگر هویت های فروملی(قومی) را تقویت کند که این مسائل روی هم رفته هویت ملی را در جوامع گوناگون با چالش مواجه ساخته است. نکته ی مهم در این جا این است که هویت ملی ایران به عنوان هویتی کهن و تاریخی نیز درحال حاضر با چنین چالش هایی مواجه شده است؛ به طوری که نفوذ فرایند جهانی شدن و فضای مجازی به ایران توانسته است از یک سو بر گرایش بسیاری از اعضای جامعه ایران نسبت به ابعاد اصیل ترِ هویت ملی شان یعنی ایرانیت و اسلامیت تأثیر منفی گذاشته و درمقابل بر گرایش آن ها نسبت به بُعد مدرن هویت ملی(هویت جهانی) بیفزاید و ازسوی دیگر موجب افزایش گرایش تعداد زیادی از اعضای گروه های قومی ایرانی نسبت به هویت قومیشان شده و بر گرایش آنان نسبت به هویت ملیشان تأثیر منفی بگذارد. به باور مقاله حاضر، استمرار این وضعیت درصورت عدم اتخاذ و اجرای سیاست های مناسب و کارآمد ازسوی دولت جمهوری اسلامی می تواند به تضعیف هویت ملی ایران بینجامد. از دیدگاه این پژوهش، دولت مذکور می تواند با اتخاذ سیاست های مناسب و کارآمد به مقابله با چالش های فوق پرداخته و موجبات تقویت گرایش اعضای جامعه ایران نسبت به هویت ملی خود و تحکیم هویت ملی ایران را فراهم نماید. لازم به ذکر است که در این مقاله از روش توصیفی–تحلیلی بهره برده شده است.

هدف این مقاله، بررسی چگونگی تأثیر فرایند جهانی شدن و فضای مجازی بر هویت ملیِ جوامع و الزام پیش روی دولت ها به منظور صیانت از هویت ملی در عصر جهانی شدن است. بر این اساس، سؤال مقاله این است که فرایند جهانی شدن و فضای مجازی چگونه بر هویت ملی جوامع تأثیر گذاشته-اند و اینکه دولت ها به منظور صیانت از هویت ملی جامعه ی خود، باید چه رویکردی در برابر فرایند جهانی شدن اتخاذ نمایند؟ در این پژوهش با رویکردی نظری و با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی به این سؤال پاسخ داده می شود. به طورکلی پاسخ مقاله بدین ترتیب است که گسترش و فراگیری جهانی شدن و فضای مجازی و تأثیرات آن ها، موجب شکل گیری و تقویت الگوهای هویتی دیگری غیر از هویت ملی یعنی هویت فراملی و هویت های فروملی (قومی) و درنتیجه، ایجاد تزلزل در تعیین و انتخاب اولویت ها در میان سطوح هویتی و شکاف و تعارض هویتی و بروز بحران هویت و تضعیف هویت ملی در بسیاری از جوامع گشته است؛ اما با تمام این ها، جهانی شدن و فضای مجازی در کنار چالش هایی که برای هویت ملی جوامع ایجاد می کنند، فرصت ها و امکاناتی را نیز پیش روی دولت ها قرار می دهند که آنان در صورت شناخت صحیح این پدیده ها و مواجهه ی منطقی با آن ها، می توانند از آن فرصت ها بهره برده، بر چالش های هویتی غلبه نموده و از هویت ملی کشور صیانت نمایند.