مطالب مرتبط با کلیدواژه

فرم شهری


۲۱.

تحلیل اثرات بلندمرتبه سازی بر فرم شهری کلانشهر مشهد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و توسعه فضای شهری سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۲) 229-209

کلیدواژه‌ها: بلندمرتبه سازی توزیع فضایی فرم شهری کلانشهر مشهد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۱ تعداد دانلود : ۲۲۱
مکانیابی و نحوه توزیع فضایی ساختمان های بلندمرتبه، نقش زیادی در پایداری شهر داشته و می تواند در کاهش یا افزایش اثرات این ساختمان ها بر فضای شهری، تأثیر داشته باشد. با توجه به شکل گیری 220 ساختمان بلندمرتبه 10 طبقه به بالا طی دهه 197-1385 در کلان شهر مشهد و افزایش تعداد آنها که عمدتاً در طی دهه اخیر اتفاق افتاده است، این مقاله با هدف بررسی و تحلیل توزیع فضایی ساختمان های بلندمرتبه احداث شده در کلان شهر مشهد (طی دهه 1397-1385) و تأثیر آن بر فرم شهری کلانشهر مشهد انجام گردید. پژوهش از نوع کاربردی و از نظر روش، پیمایشی بوده و از شیوه تجزیه و تحلیل توصیفی- تحلیلی بهره برده است. به این منظور از آمار و اطلاعات موجود و مدل خود همبستگی فضایی و سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شد. نتایج بیانگر آن است که ساختمان های بلندمرتبه شهر مشهد در طی این دوره زمانی، از الگوی خودهمبستگی فضایی برخوردار بوده و می توان آن را دارای الگوی خوشه ای دانست. مطالعه تأثیرات این ساختمان ها بر فرم شهری، نیز بیانگر الگوی چندمرکزی با مرکزیت غالب در هسته مرکزی (پیرامون حرم مطهر) با کاربری تجاری و اقامتی می باشد. که ایجاد چند هسته فرعی نقش هسته اصلی را کاهش داده است و با توجه به مرکزیت اصلی و پراکنش خوشه های مختلف در سطح شهر، با پایداری فرم شهری ارتباط مثبتی دارد زیرا از طریق پخشایش چندمرکزی سبب شده است که از مشکلات و مسائل زیاد پیرامون هسته مرکزی شهر و الگوی تک مرکزی کامل کاسته شود.
۲۲.

سنجش فرم شهری و تحلیل رابطه آن با ویژگی های جمعیتی با استفاده از سنجه های فضایی (نمونه موردی: شهر زاهدان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیای سیاسی سال پنجم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۱۹ 110-131

کلیدواژه‌ها: فرم شهری ویژگی های جمعیتی سنجه های فضایی شهر زاهدان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۸ تعداد دانلود : ۱۴۸
مطالعات متعددی به بررسی و تحلیل فرم شهری پرداخته اند. در این مطالعات مباحث مربوط به فرم شهری به طور کلی بر تقابل بین فرم های پراکنده و فشرده متمرکز شده است. اگرچه فرم های پراکنده و فشرده متمرکز دو الگوی غالب در این خصوص به شمار می رود، اما بررسی و تحلیل جامع سایر ابعاد فرم شهری و ارتباط آن با سایر ابعاد شهری مانند ویژگی های اجتماعی و اقتصادی به ندرت صورت گرفته است. بنابراین هدف پژوهش سنجش و تحلیل فرم شهری و رابطه آن با ویژگی های جمعیتی در محلات شهر زاهدان می باشد. با توجه به هدف پژوهش، نوع پژوهش کاربردی با روش توصیفی- تحلیلی است. در این پژوهش از ده سنجه فضایی در قالب پنج بعد متمایز فشردگی، تنوع، تخلخل، تراکم و پیچیدگی جهت بررسی و تحلیل فرم شهری استفاده شده است و سپس ارتباط بین سنجه های فضایی فرم شهری و ویژگی های جمعیتی محلات شهر زاهدان با استفاده از آزمون آماری پیرسون در محیط نرم افزار SPSS مورد بررسی قرار گرفت. نتایج سنجه های فضایی نشان می دهد که تفاوت های قابل توجهی در ابعاد فرم شهری محلات شهری نمونه موردی وجود دارد. فرم شهری زاهدان دارای فشردگی و تراکم بالا، پیچیدگی و تخلخل پایین و تنوع متوسط است. علاوه براین، نتایج رابطه فرم شهری با ویژگی های جمعیتی شهر زاهدان گویای این امر است که اگرچه رابطه مستقیم مثبت و معناداری بین ویژگی های جمعیتی و امتیاز ترکیبی سنجه های فضایی فرم شهری وجود دارد؛ این رابطه در خصوص تمامی سنجه های فضایی برقرار نیست.
۲۳.

انگاره طراحی «فرم شهری پایدار» و شهر تاریخی؛ مطالعه موردی: بررسی سکونتگاه های حوزه بیابانی استان اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه معماری و شهرسازی سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۸۸ شماره ۳ 41 - 56

کلیدواژه‌ها: پایداری فرم شهری فشردگی تنوع شهرهای قدیمی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۹ تعداد دانلود : ۱۲۷
وجود بحران های ناشی از اقدامات و سیاست های شهری در ایران در حالی است که جامعه حرفه ای با تجربه بسیار غنی شهرسازی و معماری در شهرهای قدیمی و در راستای اصول توسعه پایدار مواجه است. شرایطی که میتواند به یاری توسعه شهرهای موجود آمده و از سوی دیگر آیندهء شهری روشنی را رقم بزند. به طور کلی هدف این مقاله مطالعه و بررسی دیدگاه های صاحب نظران و نیز تجربه معماری و شهرسازی گذشتگان به منظور تدوین یک چارچوب نظری مبتنی بر اصول طراحی فرم پایدار شهری است. روش به کار رفته برای تحقق  این هدف، شامل تحلیل محتوای اسناد و مدارک به منظور دسته بندی مجموعه ای از اصول مورد اجماع و نیز مطالعه اسنادی و میدانی ویژگی های شهرهای تاریخی واقع در حوزه بیابانی استان اصفهان به منظور انطباق آنها با اصول منبعث از مبانی نظری است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان میدهد که صاحب نظران بر عواملی همچون فشردگی، ایجاد تنوع در کاربری ها و فعالیت ها، حمل و نقل پایدار، طراحی سیستم های غیرفعال ، بازیافت و ... به عنوان عوامل موثر بر ایجاد فرم شهری پایدار تاکید دارند. در همین چارچوب ، مطالعه ویژگی های شهرهای مورد مطالعه نشان دهنده انطباق آنها به میران قابل توجهی با اصول و یافته های نظری مورد اشاره است.
۲۴.

تحلیل فرم-ریخت شناسانه هسته تاریخی شهر خرم آباد با بهره گیری از تکنیک های Agraph و Spacemate(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه معماری و شهرسازی سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۵ 85 - 110

کلیدواژه‌ها: فرم شهری ریخت شناسی شهری محله درب باباطاهر Agraph spacemate

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۲ تعداد دانلود : ۱۷۵
رشد شتابان شهری سبب ایجاد ساختار شکلی ناهمگون در محله ها شده است. برقراری تعادل کالبدی- فضایی تأثیر بسزایی در سیمای بصری شهر دارد و نیازمند درک کاملی از زمینه بافت و مداخله براساس آن است. محله درب باباطاهر واقع در هسته تاریخی خرم آباد، با وجود همجواری با جاذبه های میراثی متعدد برای گردشگران، به دلیل عدم توجه به ملاحظات فرم-ریخت شناسانه، با معضلات بافت تاریخی چون ریزدانگی، فشردگی، خوانایی کم و نفوذپذیری نامناسب روبه روست. مطالعات فرم-ریخت شناسانه کمک شایانی به برون رفت از این معضلات می کند و افق روشن تری از شهر را در اعتلای طرح های شهری برای طراحان و برنامه ریزان شهری به تصویر می کشد. این پژوهش با هدف تحلیلی همه جانبه از فرم-ریخت شهری، در پی دستیابی به مدلی مفهومی برگرفته از نظریات اندیشمندان در حوزه «فرم شهری» و «ریخت شناسی شهری» است تا بر اساس آن به سنجش جامعی از وضعیت دست یابد. برای این مدل تحلیلیِ فرم-ریخت شناسانه، دو بعد و هفت مؤلفه پیشنهاد شده و شاخص های ده گانه از تناظر مؤلفه ها بازشناسی شده است. روش تحقیق برحسب هدف کاربردی و از نوع آمیخته (کمّی و کیفی) است. روش کیفی بر تکنیک تحلیل محتوا و روش کمّی بر تکنیک های  Agraph   و  Spacemate   استوار است. پس از معرفی تکنیک های تحلیلی و سنجش شاخص ها در محله درب باباطاهر، چهار منطقه مورفولوژیک بازشناسی شد و الزامات طراحانه همچون حفظ گونه های تاریخی، نوسازی ابنیه، رعایت ضوابط تراکمی، تعریض توأم با احترام به تاب بافت، بهسازی و تزریق کاربری عمومی و تسهیلات گردشگری و محلی به عنوان محرک توسعه به تفکیک هر زون ارائه گردید.
۲۵.

مروری بر پیشینه فرم و هندسه فضاهای شهری و حضورپذیری سالمندان

نویسنده:
منبع: جغرافیا و روابط انسانی دوره ۵ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱۶ 205 - 222

کلیدواژه‌ها: فضای شهری سالمندان حضورپذیری هندسه فضاهای شهری فرم شهری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۹
فراهم کردن بستر و زمینه ای که افراد در یک جامعه بتوانند فعالیت ها و توانایی های خود را محقق سازند، نقش مهمی را در پیشرفت و رشدان جامعه دارا می باشد. در این میان برخی سالمندان فاقد توانایی جسمی و روحی برای حضور در فضاهای شهری و انجام فعالیت های مختلف هستند. محیط های شهری با توجه به شرایط موجود دران مکان هایی که زمینه ساز مشکلات بسیاری برای سالمندان می باشد وجود دارد. سالمندان خصوصیات و نیازهای متفاوتی نسبت به دیگر گروه های سنی جامعه دارا هستند که کمتر به این نیازها در فضاهای شهری توجه شده است. فرم و هندسه شهری عاملی تأثیرگذار بر حضور بر فضاهای شهری می باشد هم چنین برای رفع نیازهای سالمندان در فضاهای شهری باید به فرم و هندسه شهری فضاهای شهری توجه شود هم چنین تاکنون مطالعه ای دران زمینه انجام نشده است. باتوجه به موارد گفته شده میتوان گفت بحث تمایز این پژوهش با دیگر پژوهش های انجام شده عدم تکراری بودن پژوهش و توجه به قشر سالمند و ترکیبی کار کردن در تمام مباحث این پژوهش می باشد. این پژوهش باهدف کلی بررسی مطالعات انجام شده در زمینه های فرم وهندسه فضاهای شهری و حضورپذیری سالمندان به بررسی مطالعات گذشته میپردازد و اهداف ونتایج وروش انجام کار این مطالعات را بررسی می کنددرادامه کار میتوان نتایج این بررسی رامشاهده کرد.
۲۶.

مدل سازی ساختاری سنجش پذیرش اجتماعی شهر فشرده (مورد مطالعه: شهر اهواز)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ 189 - 216

کلیدواژه‌ها: فرم شهری شهر فشرده توسعه پایدار شهری اهواز مدل سازی ساختاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۲ تعداد دانلود : ۲۲۰
فرم شهرها در ایران به خصوص کلان شهرها به صورت پراکنده گسترش یافته است. اما شهرسازی سنتی در ایران همواره با توجه به ساختار فضایی فشرده در ارتباط با زمینه خود (جغرافیا، فرهنگ) شکل می گرفته است. فشردگی در فرم و ساختار فضایی شهری مفهومی است که برای سازمان دهی شهرها از حالت آشفتگی و پراکندگی مطرح می شود و به طور گسترده در برنامه ریزی و توسعه شهری پایدار، شهر فشرده را تفسیری عمیق از آنچه که یک شهر پایدار باید باشد، می دانند. هدف اصلی پژوهش، سنجش پذیرش اجتماعی شهر فشرده در شهر اهواز می باشد. تحقیق از نظر هدف، کاربردی، از نظر روش توصیفی –تحلیلی است. با بررسی مطالعات مرتبط شاخص های تحقیق در دو بخش شهر فشرده و توسعه پایدار شهری تدوین گردید. جامعه آماری اول شهروندان شهر اهواز می باشند که با توجه جمعیت شهر اهواز با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب گردید. جامعه آماری دوم شامل متخصصان مدیران و کارشناسان برنامه ریزی شهری شهر اهواز می باشد که با استفاده از نمونه گیری هدفمند 30 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شده است. به منظور تحلیل داده ها از مدل سازی معادلات ساختاری در نرم افزارهای Amos و Smart-pls استفاده گردید. نتایج حاکی از این است شاخص های شهر فشرده شامل تراکم، تنوع، تشدید و حمل ونقل عمومی بر شاخص های توسعه پایدار شهری شامل محیطی، اقتصادی و اجتماعی در شهر اهواز تأثیر مثبت و معنی داری دارند. بنابراین شهروندان و مدیران بهره گیری از شهر فشرده را بسترساز تحقق توسعه پایدار شهری در شهر اهواز می دانند.
۲۷.

بررسی تطبیقی شاخص های پایداری اجتماعی در انواع بافت های شهری (مطالعه موردی سه محله در بافت های جدید، میانی و قدیم در شیراز)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگرش های نو در جغرافیای انسانی سال چهاردهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۵۴) 87 - 102

کلیدواژه‌ها: پایداری اجتماعی اجتماع محلی بافت شهری فرم شهری شیراز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶ تعداد دانلود : ۱۲۰
این پژوهش در پی آن است که ضمن تدوین چارچوبی از شاخص های پایداری اجتماعی در بستر مطالعات شهری، وضعیت این شاخص ها را در سه پهنه فرمی با ویژگی های ریخت شناسی متفاوت، بررسی نماید.سه محله «اسحاق بیگ»، «قاآنی» و «کوی پزشکان» در سه بافت قدیم، میانی و جدید شهر شیراز انتخاب شده و با روش پیمایش کمّی و به کمک پرسشنامه (450 نمونه) به ارزیابی ابعاد و شاخص های پایداری اجتماعی در این سه محله پرداخته شده است. در این پرسشنامه 6 عامل از عوامل پایداری اجتماعی در قالب 19 شاخص مورد ارزیابی قرار گرفته اند. داده های حاصل با «آزمون تی تک نمونه» و «آزمون واریانس» و «آزمون توکی» در محیط نرم افزار SPSS تحلیل شده اند. یافته های پژوهش نشان می دهد سطح دو عامل «تعاملات اجتماعی» و «مشارکت اجتماعی» در محله تاریخی و ارگانیک اسحاق بیگ بیشتر از دو محله دیگر است. اما چهار عامل «حس امنیت»، «عدالت اجتماعی»، «روح اجتماعی محله» و «سکونت خوب»، در بافت جدید و مرتفع محله پزشکان بیشتر از دو محله دیگر بوده است. نتایج حاصل از برآیند عوامل نشان می دهد که در بافت های فشرده، ارگانیک و تاریخی، فرصت های تعامل و مشارکت اجتماعی فراهم تر است اما در بافت های جدید شهری، رضایت از سکونت، امنیت و عدالت اجتماعی وضعیت بهتری دارد.
۲۸.

بررسی ارتباط بین فرم شهری و مصرف انرژی در سکونتگاه های شهری (مطالعه موردی: شهر قزوین)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی توسعه شهری و منطقه ای سال هفتم بهار ۱۴۰۱ شماره ۲۰ 115 - 143

کلیدواژه‌ها: توسعه پایدار فرم شهری فاصله سفر میزان مسافت طی شده توسط خودروی شخصی شهر قزوین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۹ تعداد دانلود : ۱۵۱
با توجه به روند گرم شدن کره زمین و افزایش روزافزون میزان انتشار گازهای گلخانه ای و وابستگی افراد به خودروی شخصی، لزوم توجه بیشتر متخصصین شهری بالأخص برنامه ریزان شهری به تأثیر شاخص های فرم شهری و شاخص های اقتصادی- اجتماعی بر مصرف انرژی و رفتارهای ترافیکی شهروندان، بیش ازپیش مشخص می شود. در این میان فرم شهر با شاخص هایی چون تراکم، اختلاط کاربری، طراحی، فاصله تا حمل ونقل عمومی و فاصله تا مرکز شهر یکی از مهم ترین عوامل تعیین کننده در الگوهای سفر ساکنین است. تحقیق حاضر در زمره پژوهش های کاربردی و با 1000 حجم نمونه و به منظور بررسی ارتباط شاخص های فرم شهری و شاخص های اقتصادی- اجتماعی و رفتار سفر خانوار بر میزان فاصله سفر خانوار و VKT[1] در سطح نواحی ترافیکی شهر قزوین انجام شده است. در این پژوهش از روش های آماری همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره استفاده شده است. نتایج تحلیل بیان کننده این است که متغیرهای فرم شهری و متغیرهای اقتصادی- اجتماعی و رفتار سفر خانوار تا 23 درصد بر میزان مسافت طی شده توسط خودروی شخصی، تا 33 درصد بر میزان فاصله سفر خانوار و تا حدود 17 درصد بر فاصله سفر کاری خانوارها تاثیرگذارند. در این پژوهش فاصله تا مرکز شهر (با ضریب بتا،217/0) مهم ترین متغیر فرم شهری بر میزان VKT و عامل مالکیت وسیله نقلیه نیز (با ضریب بتا، 243/0) مؤثرترین متغیر اقتصادی بر میزان VKT می باشد.   [1]. Vehicle Kilometer Travel
۲۹.

تدوین مدل ارزیابی فرم شهری با رویکرد تاب آوری فضایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیایی برنامه ریزی شهری دوره ۱۰ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 1 - 27

کلیدواژه‌ها: تاب آوری فضایی مکان تاب آور فرم شهری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۱ تعداد دانلود : ۱۳۹
تاب آوری شهری در یک دهه اخیر به ویژه با شیوع کوید 19، به عنوان یک مسیر و راهبرد نوین برای توسعه شهری محسوب می شود. تاب آوری فرم شهری از زیرمجموعه های گفتمان تاب آوری شهری است و با اینکه در یک دهه گذشته پژوهش ها و مقالاتی در مورد تاب آوری فرم شهری و چگونگی ارزیابی آن نگارش شده است، این موضوع هنوز در مرحله مفهومی و اکتشافی است. این مقاله سعی دارد با تبیین ابعاد مختلف جعبه ابزار ارزیابی مکان تاب آور که برآمده از چارچوب تاب آوری فضایی است، یک مقایسه تطبیقی بین ابزارهای ارزیابی تاب آوری فرم شهر انجام دهد. در این چارچوب، مورفولوژی شهری به عنوان نمود فضایی و کالبدی فعالیت های انسانی حاصل تعاملات پیچیده عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی تعریف می شود که بر واکنش شهر در برابر مخاطرات طبیعی و انسان ساخت تاثیر می گذارد. بافت های شهری فاقد ظرفیت مکان تاب آور (به عنوان جوهره تاب آوری مورفولوژی شهری) با خطر فرسودگی و افول کیفیت های محیطی در فرایند توسعه شهری و تغییرات گسترده روبرو هستند و کیفیت زیست پذیری و سرزندگی این بافت ها در طولانی مدت رو به افول می گذارد. در این راستا، ابعاد سه گانه کالبد و ساختار، مکان و تصویر (شناختی و ادراکی)، محیطی و رفتاری به عنوان محورهای اصلی، از طریق مقایسه با سایر چارچوب ها و جعبه ابزارهای ارزیابی تاب آوری فرم شهری، توجیه می گردد. این ابزار می تواند با سنجش میزان تاب آوری فرم های شهری و تاب آوری مکان به خصوص در بافت های در معرض توسعه، امکان مداخلات موثرتر در برابر تغییرات و مخاطرات را برای برنامه ریزان، طراحان و سیاست گذاران شهری فراهم کند.
۳۰.

ارزیابی عملکرد حرارتی بافت های شهری در اقلیم شهر تهران: آموزه هایی برای طراحی شهری حساس به شرایط خُرد اقلیم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی دوره ۲۵ بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ 5 - 15

کلیدواژه‌ها: آسایش حرارتی استرس حرارتی بافت شهری برنامه ریزی و طراحی شهری عملکرد حرارتی فرم شهری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۹ تعداد دانلود : ۱۷۸
آسایش حرارتی در فضاهای شهری به دلیل نقش چشمگیر آن در کیفیت این فضاها از اهمیت به سزایی برخوردار است. بنابراین، ضروری است طراحی فرم فضاهای شهری با در نظر گرفتن اصول آسایش حرارتی صورت گیرد. پژوهش حاضر به کمک شاخص های آسایش حرارتی، چارچوبی برای سنجش جامع اثرات فرم شهری بر عملکرد حرارتی (آسایش و استرس حرارتی) در فصول گرم سال ارائه. همچنین، فرایند تدوین الگوی فضایی-زمانی آسایش حرارتی به مثابه ابزاری برای سنجش سناریوهای طراحی بافت های مسکونی در راستای کاهش جزایر حرارتی معرفی می شود. در تحقیق حاضر، مؤلفه های فرم بافت شهری از قبیل نسبت فضای باز و نیز مؤلفه های مربوط به پروفایل معابر، از قبیل ارتفاع ساختمان ها، جهت و درجه محصوریت در نمونه های منتخب شهر تهران بررسی گردیده است. ارزیابی نقش این دو دسته مؤلفه در عملکرد آسایش حرارتی سبب می شود تا نقش توأمان مؤلفه های فرم ساختمان ها و معابر در بافت های شهری باهمدیگر دیده شود. بر این اساس، عملکرد هر یک از گونه بافت های شهری در تأمین آسایش حرارتی و نیز ایجاد استرس حرارتی تعیین و تحلیل می گردد. چنین تحلیل های فضایی-زمانی در محیط شهری، طراح را قادر به ارزیابی طرح خود کرده و راهکارهایی برای بهبود وضعیت موجود ارائه دهد تا کیفیت فضاهای شهری در اقلیم های گرم ارتقا یابد.
۳۱.

تبیین چگونگی تأثیر فرم شهری بر تاب آوری در برابر سواانح در سطح محلات کلان شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی دوره ۲۶ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ 15 - 25

کلیدواژه‌ها: تاب آوری در برابر سوانح فرم شهری مدل معادلات ساختاری کلانشهر تهران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱ تعداد دانلود : ۱۸۲
فرم شهری به عنوان الگوی توزیع فضایی فعّالیّتهای انسان می تواند نقش مهمی در ارتقا و یا کاهش تاب آوری شهری در برابر سوانح ایفا کند. یکی از سوالاتی که در مورد نحوه ارتباط این دو موضوع مطرح می شود این است که آیا فرم شهری در یک مقیاس خاص که متشکل از مولفه ها و شاخص های مختلف است، می تواند به عنوان یک بعد از تاب آوری در کنار دیگر ابعاد آن از قبیل بعد اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی، زیرساختی، جامعه ای و نهادی در نظر گرفته شود و یا فقط برخی از مولفه های فرم شهری بر ابعاد تاب آوری تاثیر دارند. ازآنجایی که مدل سازی این امکان را فراهم می کند که متغیرها از چه مسیرهایی بر یکدیگر اثر می گذارند و اینکه اثرگذاری با چه شدت و جهتی است، در این پژوهش کلانشهر تهران و ۳۶۸ محله آن به عنوان محدوده مطالعاتی انتخاب شد. پس از تبیین مولفه ها و ابعاد فرم شهری و تاب آوری با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی در سطح محلات،  با تدوین دو مدل معادلات ساختاری، ارتباطات میان فرم شهری و تاب آوری و مولفه های آنها تبیین شد. نتایج حاکی از آن است که با وجود اینکه شاخص ترکیبی فرم شهری ارتباط معنی داری با تاب آوری ندارد، مولفه های فرم شهری در سطح محلات بر ابعاد تاب آوری تاثیرات متفاوتی می گذارند.
۳۲.

تبیین ارتباط فرم شهری با تاب آوری در برابر سوانح در سطح محلات کلان شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مسکن و محیط روستا دوره ۳۹ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۷۰ ۲۸-۱۵

کلیدواژه‌ها: تاب آوری فرم شهری فرم شهری تاب آور تحلیل رگراسیونی کلان شهر تهران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰ تعداد دانلود : ۱۴۳
درک فرم شهری تاب آور بسیار مهم و ضروری است زیرا در فرایند برنامه ریزی شهری، مصرف منابع، پویایی و حتی حیات شهر پس از مواجهه با سانحه تحت تأثیر تصمیمات پیشین در زمینه ساختار کالبدی شهرها است. فرم شهری به عنوان ساختار شهر بر فروپاشی و یا پایایی سیستم شهری در برابر سوانح می تواند تأثیر بگذارد. ازسوی دیگر، فرم شهری به مثابه نمود فضایی و کالبدی فعالیت های انسانی، بستر و زمینه ای برای ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی تاب آوری است. با وجود تأثیر فرم شهری بر تاب آوری، فرم شهری تاب آور همچنان به عنوان یک موضوع اکتشاف نشده تاب آوری شهری است. در این پژوهش با تکیه بر ویژگی های شهر تاب آور، ویژگی های فرم تاب آور همچون استحکام، تنوع، ارتباطی، کارآمدی، افزونگی و مدولاریتی معرفی شده است. سپس با هدف شناسایی مؤلفه های فرم شهری که ویژگی تاب آوری را دارند، ارتباط معنی دار شاخص ها و مؤلفه های فرم شهری با تاب آوری و ابعاد آن تبیین شده است. برای این کار، در این پژوهش با انتخاب محلات کلان شهر تهران به عنوان محدوده موردمطالعه (۳۶۸ محله)، پس از تعیین و سنجش ابعاد تاب آوری و مؤلفه های فرم شهری با استفاده از تحلیل عاملی، از تحلیل رگراسیونی جهت تبیین ارتباط میان مؤلفه های فرم شهری و تاب آوری و ابعاد آن استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که مؤلفه های مختلف فرم شهری بر عوامل مختلف تاب آوری تأثیر متفاوت گذاشته و در برخی موارد، رفتار متضادی بر مؤلفه های تاب آوری داشته اند. در میان ابعاد تاب آوری، تاب آوری جامعه ای هیچ تأثیری از مؤلفه های فرم شهری نمی گیرد. بیشترین ارتباط میان مؤلفه متراکم بودن با تاب آوری زیرساختی مشاهده شده است. بعد اجتماعی و تاب آوری کل بیشترین ارتباط را با مؤلفه دسترسی به قطعات داشته اند. درمجموع ارتباط مستقیم مؤلفه های دسترسی به حمل ونقل عمومی و دسترسی به قطعات و ارتباط معکوس مؤلفه های دسترسی به مراکز تجاری و میزان فضای باز و سبز با تاب آوری و ابعاد آن، نشان از تأثیر مؤلفه های فرم شهری بر افزایش یا کاهش تاب آوری در برابر سوانح دارد.
۳۳.

واکاوی اثرات فرم شهری بر سلامتی شهروندان، نمونه موردی: مناطق 3 و 4 شهر ارومیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانش شهرسازی دوره ۶ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ 110 - 124

کلیدواژه‌ها: فرم شهری سلامت شهری شهر سالم شهر ارومیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷ تعداد دانلود : ۱۰۴
   رشد سریع شهرنشینی و گسترش فیزیکی شهرها در دهه های اخیر با پیامدهای منفی بسیاری در ابعاد مختلف همراه بوده است. یکی از مهم ترین این پیامدها، کاهش سلامتی شهروندان تحت تأثیر عواملی همچون وابستگی به خودروی شخصی، کاهش پیاده مداری (به عنوان فعالیت بدنی روزانه) و توزیع نامناسب فعالیت ها است. در این راستا، موضوع سلامت در شهر در سال های اخیر موردتوجه قرارگرفته است. تحقیقات نظری بیانگر آن است که فرم شهری که شامل مجموعه ای از ویژگی های کالبدی و غیر کالبدی در شهر است، در کاهش یا افزایش سلامتی ساکنین مؤثر است. ازاین رو، هدف این تحقیق، بررسی رابطه بین فرم شهری و سلامتی شهروندان در شهر ارومیه است. به عبارت دیگر، این تحقیق به دنبال آن است تا مهم ترین عناصر فرم شهری با تأکید بر میزان فشردگی و پراکندگی مناطق شهر ارومیه را شناسایی کند که بر سلامت عمومی تأثیر بیشتری دارند. روش این تحقیق به صورت توصیفی و تحلیلی و همچنین توسعه ای – کاربردی است. جمع آوری اطلاعات نیز بر اساس مطالعات اسنادی و پیمایش (توزیع پرسش نامه میان ساکنین مناطق 3 و 4 شهر ارومیه) است. برای تحلیل از روش تاپسیس استفاده می شود. نتایج این تحقیق نشان داد که در میان عوامل یازده گانه فرم شهری در سه دسته زیست محیطی، اجتماعی و کالبدی، مهم ترین عامل مؤثر بر سلامتی شهروندان، میزان فشردگی بافت است و پس ازآن اختلاط کاربری، کیفیت فضاهای پیاده، کیفیت هوا و کیفیت فضاهای سبز در رتبه های بعدی قرار دارند. نتایج تحلیل تاپسیس نشان داد که طبق نظر ساکنین، وضعیت فعلی فرم منطقه 4، تأثیر بیشتری بر سلامتی شهری دارد و این نشان می دهد که فرم شهری فشرده (و عناصر آن) بر سلامت عمومی تأثیر بیشتری نسبت به فرم شهری پراکنده (منطقه 3) دارد. این یافته ها با مطالعات نظری صورت گرفته، سازگاری دارد.
۳۴.

شناسایی آینده های محتمل توسعه فرم شهری با رویکرد سناریونویسی (نمونه موردی: حوزه شمال غرب شهر مشهد)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی فضایی سال ۱۳ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۵۰) 129 - 148

کلیدواژه‌ها: آینده های محتمل سناریونویسی فرم شهری حوزه شمال غرب مشهد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷ تعداد دانلود : ۹۷
تلاطم و وقوع رخدادهای شگفتی ساز موجب وارد شدن تکانه های عظیم به شهرها شده است؛ به گونه ای که رشد و توسعه فرم شهری روندی شتابان گرفته است. در چنین فضایی که شهرها همواره در معرض تغییر است، بهره گیری از ابزارهای سناریونویسی برای برنامه ریزان شهری امری ضروری است. حوزه شمال غرب مشهد یکی از حوزه های هفت گانه طرح جامع این شهر است. از ویژگی های این حوزه می توان به میزان زیاد و شتابان ساخت و ساز اشاره کرد. بررسی اجمالی سیمای کلی هر یک از منطقه های حوزه نشان می دهد که شرایط به نسبت متفاوتی در منطقه ها جاری است. به طور مشخص، سؤال پژوهش پاسخ به پرسش «سناریوهای آتی توسعه فرم شهری در حوزه شمال غرب مشهد چیست؟» است. روش پژوهش حاضر از حیث هدف، کاربردی و از حیث روش، توصیفی-تحلیلی است. همچنین، در این پژوهش برای جمع آوری داده ها از روش های اسنادی و میدانی و برای تحلیل اطلاعات از روش دلفی و سناریونویسی اسمیک پراب اکسپرت استفاده شده است. بر مبنای نتایج به دست آمده از سناریونویسی، سناریوی سوم با بیش از 17 درصد، بیشترین احتمال وقوع را دارد. بر اساس سناریو سوم، چهارگمانه به وقوع پیوسته و تنها یک گمانه رخ نداده است. 
۳۵.

بررسی تاب آوری در برابر زلزله با تاکید بر فرم شهری(مطالعه موردی: منطقه ی دوازده شهر تهران)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ساختار و کارکرد شهری سال ۸ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۹ 245 - 273

کلیدواژه‌ها: تاب آوری فرم شهری زلزله مدلFANP و TOPSIS منطقه 12 تهران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶ تعداد دانلود : ۶۸
امروزه خطر وقوع زلزله، یکی از مهم ترین مخاطراتی است که همواره شهرها را تهدید می نماید. بنابراین شناخت تاب آوری وضع موجود نقش حیاتی در کاهش آسیب پذیری شهرها و تقویت توانایی های شهروندان برای مقابله با خطرات ناشی از تهدیدات وقوع سوانح طبیعی دارد. چراکه وقوع زلزله، ناگهانی است و می تواند در سطح وسیعی از یک منطقه بازتاب داشته باشد و حتی مسائل ملی را تحت شعاع قرار دهد.مطالعه ی حاضر به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش توصیفی- تحلیلی است. در این پژوهش برای جمع آوری داده ها از روش کتابخانه ای و اسنادی و برای تجزیه و تحلیل داده ها از مدل های FANP و نرم افزارهای Super Decision، SPSS  و ARC GIS استفاده شده است. نتایج نشان داد که به ترتیب مولفه های شبکه ی حرکت و دسترسی، وضعیت ساختمان و نظام کاربری بیشترین تاثیر را بر تاب آوری منطقه مطالعاتی ایفا می نمایند. از سویی دیگر، نتایج حاصل از مدل TOPSIS  و آزمون تحلیل واریانس یک طرفه در راستای سنجش تاب آوری در منطقه ی مطالعاتی نشان داد که نواحی شش گانه منطقه ی 12 شهر تهران از لحاظ میزان تاب آوری در سطوح متفاوتی قرار دارند. به طوری که ناحیه ی شش و ناحیه-ی یک به ترتیب رتبه ی اول و دوم  بیشترین میزان تاب آوری در منطقه ی مطالعاتی را دارند. و نواحی دو، چهار، پنج و سه، به ترتیب در رتبه های بعدی قرار دارند. به طور کلی می توان گفت وضعیت نواحی در رابطه با  شاخص های فرم شهری در سطوح متفاوتی است. به طوری که برخی از نواحی در وضعیت مطلوب تری نسبت به سایر نواحی هستند.
۳۶.

تأثیر فرم شهری بر وقوع جرائم سرقت در کلان شهر مشهد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ساختار و کارکرد شهری دوره ۱۰ بهار ۱۴۰۲ شماره ۳۴ 217 - 242

کلیدواژه‌ها: فرم شهری بافت شهر جرائم سرقت شهر مشهد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۴ تعداد دانلود : ۸۸
رفتار انسان در فضا و مکان های متفاوت با شکل و فرم خاص و نیز با عملکرد نهفته در آن، متفاوت بوده و در بسیاری موارد فضا محرک انسان در بروز رفتار مجرمانه است. به همین منظور مطالعه ی حاضر با هدف بررسی تأثیر فرم شهری بر وقوع جرائم سرقت در کلان شهر مشهد انجام گرفته است. شیوه ی پژوهش توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر مدل های تحلیل فضایی همچون ماتریس فضایی، پیکره بندی فضایی و خودهمبستگی فضایی است. جامعه ی آماری شامل جرائم سرقت شهر مشهد در بازه ی زمانی 1400-1390 است. متغیرهای پژوهش شامل جرائم سرقت، بافت شهر، کاربری اراضی، شبکه ی معابر و فرم شهر است. به منظور تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزارهای ArcGIS، Geoda و Depth map بهره گرفته شد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که میزان وقوع جرائم سرقت در بافت های ستاره ای به دلیل پیوند اجزای خیابانها با یکدیگر از طریق سیستم شبکه ی معابر مرکزی و نیز یک طرفه بودن برخی معابر در محلات بخش مرکزی شهر مشهد نسبت به بافت های ارگانیک و شطرنجی کمتر است. بین وقوع جرائم سرقت با شاخص پیکره بندی فضایی یک ارتباط مثبت برقرار است، به طوریکه با افزایش سطح هم پیوندی معابر وقوع جرائم سرقت کاهش یافته و جداافتادگی فضاها و عدم ادغام و یکپارچگی فضایی درون بافت محلی موجب افزایش سرقت ها در محلات شمالی و شرقی مشهد شده است. همچنین نتایج نشان داد که با افزایش سطح اختلاط کاربری ها در محلات، وقوع جرائم سرقت کاهش می یابد اما در محلات پیرامون حرم مطهر رضوی با وجود اختلاط کاربری ها جرائم سرقت بالا است که دلیل اصلی آن تراکم و شلوغی جمعیت است که شرایط مساعدی را برای گریز سارقان فراهم نموده است. در نهایت یافته ها نشان داد که وقوع سرقت ها در الگوی فرم پراکنده به سبب وجود منازل مسکونی ویلایی، کاربری های تک عملکردی و وجود فضاهای باز و بی دفاع شهری نسبت به الگوی فرم فشرده بیشتر است.
۳۷.

تأثیر فرم شهری در تولید سفرهای خودرو مبنا با تأکید بر توسعه شهر کم کربن، مطالعه موردی: نواحی ترافیکی شهر زنجان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: شهر پایدار دوره ۶ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ 41 - 59

کلیدواژه‌ها: سفرهای خودرو محور فرم شهری توسعه کم کربن روش های آمار فضایی زنجان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷ تعداد دانلود : ۴۹
سفرهای خودرو مبنا از مهم ترین عوامل آلودگی هوای شهرهای ایران می باشد. در این راستا، سیاست های مختلفی برای کاهش آلودگی هوای شهرها اتخاذ گردیده که عمدتاً عاری از هرگونه برنامه ریزی فضایی می باشند. در نظریاتی همچون شهر کم کربن، کاهش آلودگی هوا از طریق برنامه ریزی های فضایی همچون تغییر در فرم شهری جهت کاهش سفرهای خودرو مبنا مدنظر می باشد. سفرهای خودرو مبنا در شهر زنجان، مسئله تولید گازهای گلخانه ای را به معضل بزرگی در این شهر تبدیل کرده است؛ معضلی که با برنامه ریزی فضایی و تأکید بر ساختارهای فرم شهری، قابل تعدیل می باشد بنابراین در این مقاله به بررسی تأثیر فرم شهری در تولید سفرهای خودرو مبنا، با استفاده از روش های آمار فضایی پرداخته شده است. جهت نیل به این هدف، چنین فرض شده است که عناصر فرم شهری همچون ترکیب کاربری ها، دارای بیشترین نقش در تولید سفرهای خودرو مبنا می باشند؛ نوع تحقق در این مقاله کاربردی بوده و روش بررسی آن توصیفی-تحلیلی و همبستگی می باشد. نتایج حاصل از به کارگیری روش موران نشان می دهد که معیارهای به کاررفته دارای خودهمبستگی مکانی می باشند و استفاده از روش رگرسیون وزنی جغرافیایی جهت تحلیل ارتباط مندی متغیرها بسیار مفید می باشد. نتایج حاصل از رگرسیون وزنی جغرافیایی نشان می دهد که معیار تراکم جمعیتی با ضریب اهمیت 0.31 دارای کمترین اهمیت در الگوی سفر شهری بوده و معیار ترکیب کاربری ها و تراکم خیابان ها به ترتیب با ضریب اهمیت 0.46 و 0.49 دارای بیشترین اهمیت در الگوی سفر شهری می باشند. بر این اساس می توان چنین نتیجه گرفت که معیارهای فرم شهری دارای تأثیر بیشتری در تولید سفرهای خودرو مبنا شهری می باشند و باید بیشتر موردتوجه مدیران و برنامه ریزان شهری قرار گیرد
۳۸.

بررسی سیستماتیک و چارچوب یکپارچه فرم شهری سلامت محور با تاکید بر بیماری های همه گیر در شهر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مدیریت شهری دوره ۲۱ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۷۳ 56 - 70

کلیدواژه‌ها: فرم شهری سلامت شهری بیماری همه گیر بیماری واگیر بیماری غیر واگیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷ تعداد دانلود : ۳۰
مروری بر تاریخچه انسان، فعالیت و فن اوری نشانگر آن است که از بدو خلقت بشر، تاکنون تغییرات محیط و نیازهای بشری به عنوان یک عامل جدایی ناپذیر در کنار هم به پیش رفته است. شهرها سیستم های پیچیده ای هستند که تحولات اخیر در سبک زندگی مردم باعث بروز بیماری های غیرواگیر در بین ساکنان شهرها شده است. علاوه بر این، در دهه های اخیر، جهان شاهد انواع بیماری های عفونی نوظهور بوده است که برخی از آن ها به شیوع جهانی همه گیر تبدیل شده اند. این مقاله، تا آنجایی که می دانیم، اولین و جامع ترین بررسی برای ارزیابی رابطه بین ویژگی های فرم شهری و سلامت شهری با تاکید بر بیماری های همه گیر است. در این تحقیق هدف از بیماری های همه گیر تمام انواع بیماری مرتبط با وجوه شهرنشینی از جمله بیماری های واگیر و غیرواگیر می باشد. از طریق یک بازنگری سیستماتیک، ابتدا ویژگی های فرم شهری را که بر سلامت شهری تأثیر می گذارد، گردآوری کردیم و سپس هم افزایی و مبادلات بالقوه بین این ابعاد را شناسایی کردیم. چارچوبی مبتنی بر فرم شهری سلامت محور پیشنهاد شده است که پیوندهای متقابل بین فرم شهری، سلامت شهری را ترکیب می کند. ارائه یک دیدگاه کل نگر جدید در مورد موضوع. نگاهی به روابط بیماری های واگیر و غیرواگیر، ابعاد فیزیکی و غیرفیزیکی فرم شهری و تکنولوژی و طبیعت به طور همزمان ممکن است به راهنمایی عملی در طراحی و مدیریت موثرتر فضای سبز کمک کند که به نفع همه ابعاد باشد.