آپوکریفا

تأثیر فرهنگ یونانی مآب بر سنت‌های دینی و قومی مشرق زمین و ظهور فرهنگ‌های تلفیقی جدید،گذشته از شأن و جاذبه‌های تاریخی و تبارشناسانه، از جهت منشأ قرار گرفتن برای تحولات بعدی اهمیت مضاعف پیدا می‌کند. از نمونه های بسیار مهم در دنیای باستان فرهنگ عبرانی کهن و دین یهود است که در مواجهه با فرهنگ یونانی مآب دستخوش تغییرات و تحولاتی گردید که از یکسو بر ساختارهای فکری و هنجاری آن قوم و از سوی دیگر بر محتوا و مضامین کتاب مقدس آنان، تورات تأثیر فراوانی گذارد. در این مقاله تلاش شده است گوشه‌ای از زمینه‌های این تأثیر و تأثر با ذکر مصادیقی چند و البته از منظر تحولات تاریخی مورد کنکاش قرار گیرد.

انجیل یعقوب یکی از اناجیل معروفِ غیررسمی (آپوکریفا) است. در آن به ولادت و کودکی مریم و عیسی (ع) به تفصیل پرداخته شده است. مطالعه و بررسی تطبیقی این دو داستان در انجیل یعقوب با قرآن کریم از جهات مختلفی حائز اهمیت است. توضیحات این دو داستان در انجیل یعقوب شباهت هایی با روایت قرآن دارد و از آن چه در اناجیل رسمی آمده، به قرآن نزدیک تر و با آن هماهنگ تر است. مطالعه این اناجیل که به هر علتی در دنیای مسیحیت کم تر مورد توجه قرار گرفته اند و مقایسه آن ها با قرآن می تواند روابط بینامتنی قرآن با متون دینی پیش از خود را بازنماید؛ آن سان که بتوان دریافت مخاطبان قرآن احتمالاً با ذهنیتی که در اثر آشنایی با چنین متونی شکل گرفته بود، خود را نیازمند دریافت وحی به پیامبر (ص) برای حل چه مشکلاتی و کشف چه ابهاماتی احساس می کرده اند. در مطالعه پیش رو بنا ست با مرور داستان های ولادت و کودکی مریم و ولادت عیسی (ع) در قرآن، اناجیل رسمی و انجیل یعقوب از شباهت بیش ترِ داستان قرآنی با انجیل یعقوب در قیاس با اناجیل رسمی دفاع کنیم.