دورنما

منظر از واژگان کهن و پرکاربردی است که در بستر اندیشه های گوناگون بر معانی مختلف دلالت دارد و در گذر زمان ظاهری متفاوت و با مفهومی واحد، کاربرد داشته است. تاریخ زبان شناسی و مردم شناسی ایران نشان گر آن است که آگاهی از منظر و تصور آن،  پیش از میلاد مسیح وجود داشته است. منظر، که در زبان فارسی معادل Landscape به کار برده می شود، یکی از جموعه واژه هایی است که با معانی مترادف از قرون اولیه اسلامی در منابع ایرانی کاربرد داشته. توجه به لایه های مختلف معنای منظر موجب ساخت مجموعه ای از واژه ها شده که از نظر ظاهری همه بر «تصویری در مقابل انسان» دلالت می کند. اما از جهت مفهومی معانی متفاوتی دارند. این واژه ها با سلسله مراتبی از تصویر خنثی و بدون حرکت در مقابل انسان آغاز می شود و تا معنایی پویا و وابسته به انسان و تصویر مقابل دامنه پیدا می کند. باغ ایرانی از هزاره اول پیش از میلاد، به مثابه منظر مصنوع که بازنمایی تفسیر شده طبیت است، وجود فرهنگ قدیم و غنی در خصوص منظر را تأیید می کند. این مقاله به بررسی سابقه مفاهیم مربوط به منظر در زبان فارسی و بازنمایی آن در تمدن ایران پرداخته است. 

پژوهش حاضر با هدف تبیین دورنمای ساختار جمعیتی کشور در افق (۱۴۳۰) و تأثیر آن بر حوزه های دفاعی امنیتی، به بررسی روندهای جمعیتی تأثیرگذار در افق مورد نظر پرداخته است. نوع و روش این پژوهش توسعه ای- کاربردی و رویکرد آن ترکیبی (کمی و کیفی) است. در بخش کیفی از پنل های خبرگی برای تحلیل روندهای جمعیتی و در بخش کمی از پرسشنامه محقق ساخته بهره گیری شد. جامعه آماری این پژوهش را خبرگان سازمان های نیروهای مسلح و مراکز علمی جمعیت شناختی تشکیل داده است. حجم نمونه انتخاب شده در بخش کیفی تعداد (۲۰) نفر از خبرگان و در بخش کمی به صورت هدفمند از تعداد (۱۰۰) نفر خبرگان در دسترس نظرخواهی شد. برای تجزیه وتحلیل اطلاعات از تحلیل روند، آماره های توصیفی و استنباطی استفاده شده است. روندهای نزولی نرخ رشد جمعیت و باروری، تراکم ناهمگون، افزایش سالخوردگی، افزایش مهاجرت، توسعه شهرنشینی، افزایش سن ازدواج و افزایش طلاق، به تغییرات اساسی در ساختار جمعیت ایران منجر شده و استمرار این روندها تا افق (۱۴۳۰) موجب تأثیرگذاری بر حوزه های دفاعی امنیتی خواهد شد. در یک رتبه بندی کلی با تجمیع تمامی مؤلفه های حوزه های شش گانه (اقتصادی، اجتماعی/فرهنگی، سیاسی، نظامی، زیست محیطی و علم و فناوری) به ترتیب، مؤلفه های تأمین نیروی وظیفه، افزایش هزینه های تأمین امنیت انتظامی و اجتماعی، تهدید تمامیت ارضی، تهدید امنیت منافع ملی و منابع اقتصادی و تأمین نیروی پایور بیشترین تأثیرپذیری را از روندهای جمعیتی کشور دارند. درمجموع، سه روند متراکم سالخوردگی، تراکم ناهمگون و واگرایی هویت های قومی-مذهبی تا افق (۱۴۳۰) بر حوزه های دفاعی امنیتی تأثیرگذار است.

محور مقاومت به عنوان مفهومی پذیرفته شده در فضای سیاسی همواره محل بحث بوده، باوجوداین به نظر می رسد این مفهوم چندان نمی تواند گویای تلفیق رفتاری این نیروها با شرایط بومی و متغیرهای جدید باشد به همین خاطر مفهوم «زنجیره مقاومت» می تواند میزان بیشتری از انعطاف و درعین حال تنوع را در خود جای دهد. گذشته از این؛ آنچه اهمیت پیدا می کند این است که رفتار نیروهای مقاومت تا چه میزان ایدئولوژیک یا ژئوپلیتیک و یا حتی ژئواکونومیک است و اینکه الگوی دوستی و دشمنی حاکم بر این نیروها چیست؟ در سوی دیگر اینکه مسیر حرکتی و آینده این محور به چه سمت و سویی است هم می تواند پیش بینی ناپذیر باشد. حال با توجه به این مقدمه، سؤال اصلی می تواند این گونه در نظر گرفته شود که متغیرهای اصلی تأثیرگذار بر آینده زنجیره مقاومت چیست؟ در پاسخ باید گفت که پنج متغیر کلیدی شامل ساختار اقتصادی، الگوی دوستی و دشمنی که در درون خود نوع تعامل و ارتباط با بازیگر مرکز، نوع تعامل و ارتباط با دشمن نزدیک، نوع تعامل و ارتباط با دشمن دور و نوع تعامل و ارتباط با دولت میزبان را دربرمی گیرد، ساختار سیاسی نیروها، جایگاه اجتماعی نیروهای مقاومت در میان توده مردم و درنهایت اهداف سازمانی که می تواند ایجابی یا سلبی باشد بر آینده زنجیره مقاومت تأثیر خواهد گذاشت. پژوهش حاضر تلاش کرده است تا با استفاده از روش تحلیلی-توصیفی و بر اساس گردآوری اسنادی داده ها به سؤالات مذکور پاسخ دهد.