سروده

بیش از یک سده است که دانشمندان خاورشناس و ادبا در تلاشند تا ریخت و قالب شعر و سرودهای پیش از اسلام ایران را یافته و تعریف و سرچشمه و سرآغاز شعر فارسی، به ویژه چکامه را تعین کنند. در این زمینه عقیده های گوناگونی ابراز شده است. گروهی ریشه های چکامه های فارسی را در دوره های پیش از اسلام جستجو کرده اند و بر این باورند که چکامه در ایران از دیرباز رواج داشته است. گروه دیگری برخلاف این، بر این باورند که شعر در زبان فارسی در اثر تماس و یا نزدیکی و تأثیرگذاری زبان عربی بر فارسی به وجود آمده است. از آنجا که بر اثر تغییر خط و زبان فارسی در درازای تاریخ چند هزارساله ایران - از فارسی باستان یا اوستایی به فارسی میانی یا پهلوی و سپس از پهلوی به فارسی دری- و در اثر بحران های سیاسی و نابسامانی های اجتماعی - حمله عرب ها و یورش مغول ها در چند نوبت- بیشترین گنجینه های ادبی و فرهنگی ایران از میان رفته و در نتیجه سند کتبی فراوانی در این زمینه در دست نمی باشد، پاسخ قاطع به این پرسش نیازد به پژوهش های فراوان دارد.

فرقه «اهل حق» یا «یارسان» که در قرن هفتم هجری به وسیله سلطان اسحاق (صحاک) بنیان نهاده شد، از کهن ترین فرقه های تصوف است که از لحاظ تخلیط مذاهب اساطیری و گنوسی کهن نظیر بودایی، برهمایی، مانوی، یزیدی، زروانی، مزدکی، زردشتی، خرمدینی و...با آیین ترسایی و داستان های اسراییلی و صوفیگری و درویشی و عرفان و فتوت و تعالیم باطنی فاطمی و صباحی و فرهنگ دروزی و حروفیگری و نقطویان و بکتاشی و نصیری و غالیگری شیعی، آیینی التقاطی به شمار می رود. تفکر غالب و مشترک آن ها با مذاهب اساطیری و باطنی آن است که در مورد خداوند، قایل به حلول و تجسد هستند و سیر تکامل صعودی و نزولی روح بشر را بعد از مرگ به صورت گردش های متوالی (تناسخی) و هزار و یک گانه در اجساد مختلف انسان و حیوان می دانند که اصطلاحاً به آن دونادون می گویند. این فرقه به «علی اللهی» نیز مشهورند چون به الوهیت امام علی(ع) معتقدند و در مراکزی به اسم «جم خانه» طی آداب و رسوم خاصی تشکیل جم می دهند و وجه مشخصه ظاهری آن ها داشتن «شارب» (سبیل) های پرپشت و آویخته روی لب است. مقاله حاضر تلاش دارد فهرستی از کلام ها و کتاب های چاپ و منشر شده اهل حق را به پژوهشگران معرفی نماید.