مدیر موفق

مدیران مدارس تأثیر چشم گیری بر پیامدهای مدرسه دارند، به اندازه ای که از نقش آنها به عنوان دومین عامل اثرگذار بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان یاد شده است. اینکه یک مدرسه و مدیر موفق چه ویژگی هایی دارد، مورد توجه بسیاری از پژوهشگران و همچنین پژوهش های بین المللی بوده است که «پروژه بین المللی مدیر مدرسه موفق» (ISSPP) یکی از مهم ترین آن ها می باشد. پژوهش حاضر نتایج اجرای این پروژه در هفت کشور استرالیا، دانمارک، انگلستان، نروژ، سوئد، آمریکا و چین را به روش مروری مقایسه و تحلیل نموده است. بدین منظور مقالات منتشرشده در دو ویژه نامه «مجله مدیریت آموزشی» انتخاب و محتوای آن ها مورد تحلیل قرار گرفت. با استفاده از رویکرد کدگذاری، به تفکیک سؤال های پژوهش، کدهای باز و محوری شناسایی شد. یافته ها نشان می دهد که مدارس موفق 61 ویژگی دارند که در 12 بعد، و مدیران موفق 23 ویژگی دارند که در 4 بعد طبقه بندی می شوند. در پایان در مورد یافته ها بحث شده است شده است. 

نرخ بالای ترک تحصیل، نمرات پایین آزمون ها و افزایش اختلالات اجتماعی در مدارس، شاخص های برجسته ای هستند که نشان می دهند آموزش وپرورش باید برمبنای این شاخص ها تغییر کند و مدیریت باید به منزله راه حلی برای این مشکلات به کار گرفته شود. در این مقاله، ادبیات مدیریت مدارس موفق بررسی می شود. درواقع، تمرکز اصلی این مقاله بر ادبیات بین المللی مدارس موفق، به ویژه، یافته های طرح ISSPP است. هدف اصلی بررسی و خلاصه کردن اصلی ترین یافته هایی است که از مطالعه تجربی در زمینه مدیریت مدارس موفق به دست آمده است. برخی از این یافته ها بر آن دسته از ویژگی های مدیران مدارس موفق تأکید دارد که باعث افزایش میزان اشتراک این ویژگی ها بین مدیران مدارس موفق شده است. این یافته ها در قالب چند اصل مهم دسته بندی شده اند که همه آن ها را شواهد تجربی بسیار محکمی پشتیبانی می کند. با بررسی مقالات مربوط به ویژگی های مدیران موفق، مشخص شد دو اصل اول (مدیریت مدرسه دومین عامل تأثیرگذار در یادگیری دانش آموزان است و تقریباً همه مدیران مدارس موفق از همان شیوه های رهبری پایه استفاده می کنند) بیشترین شواهد را به خود اختصاص داده اند. نتایج مطالعات مروری نشان می دهد که ما نیاز داریم ویژگی های مدیران مدارس موفق در کشورمان و روش آن ها برای رسیدن به موفقیت ها و پیشرفت های تحصیلی دانش آموزان را بازتعریف کنیم.

مقدمه: پروژه ISSPP در سال 2001 به اجرا درآمد و همچنان به دنبال درک ویژگی ها، گرایشات و خصوصیات مدیران موفق مدارس موفق هستند. نتایج مطالعه موردی در کشورهای مختلف نشان می دهد که مدیران آموزشی موفق دارای خصوصیات برجسته ای هستند. هدف پژوهش حاضر شناسایی ویژگی های مدیران مدارس موفق بر اساس پژوهش های انجام شده در پروژه ISSPPو ارائه الگوی مدیریت مدارس موفق با منطق پارادایمی است. روش ها: روش پژوهش، کیفی و مبتنی بر نظریه داده بنیاد است. جامعه ی آماری پژوهش حاضر شامل متخصصان و صاحب نظران آموزش و پرورش و اساتید دانشگاهی بودند که تعداد 15 نفر به روش نمونه گیری گلوله برفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار پژوهش مقالات انتشاریافته در پایگاه رسمی اینترنتی ISSPP در دانشگاه ناتینگهام انگلستان و مصاحبه نیمه ساختاریافته بود. تعداد کل مقالات منتشر شده در این پایگاه تا پایان سال 2019 بالغ بر یکصد مقاله بود که این پژوهش به بررسی 36 مقاله مرتبط با ویژگی های مدیر مدارس موفق پرداخته است. تحلیل این داده ها با روش داده بنیاد و کد گذاری باز، محوری و انتخابی انجام شد. یافته ها: از تحلیل مصاحبه ها و مقالات در مرحله کد گذاری از 393 مفهوم، در مرحله کد گذاری محوری 40 مقوله فرعی و در کد گذاری انتخابی پنج مقوله اصلی دسته بندی شد. نتیجه گیری: در نهایت مدل پارادایمی در قالب پدیده محوری(فلسفه، بینش و ارزش ها)، شرایط علّی(الگوی رهبری)، شرایط زمینه ای(رفتارها و خصوصیات شخصیتی)، شرایط مداخله ای(مداخلات سازمانی)، راهبرد ها(روابط) و پیامدها(موفقیت) تدوین شد.

هدف اصلی این پژوهش، توصیف و تحلیل ویژگی های فردی و حرفه ای مدیر، استراتژی های مدیریتی و چالش های پیش روی مدیران مدارس ابتدایی بر اساس تجارب بین المللی مدیران موفّق می باشد. از روش پژوهش مطالعه موردی با رویکرد کیفی استفاده شد. بنابراین، چهار نفر از مدیران موفّق مدارس ابتدایی شهر مشهد به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب شدند. جهت گردآوری داده ها از روش مصاحبه نیمه ساخت یافته استفاده شد. تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل تفسیری (کدگذاری باز و محوری) انجام شد. براساس نتایج حاصل از تحلیل داده ها، مهم ترین ویژگی های فردی و حرفه ای مدیران مورد مطالعه عبارتند از: ایفای نقش رهبری، روابط انسانی سازنده با کارکنان، تسلط مدیر بر امور مدرسه، خود توسعه ای مدیر و کسب موفّقیّت های اداری. همچنین، مدیران مورد مطالعه اغلب از استراتژی های برنامه ریزی و هدف گذاری، تقسیم کار، همکاری و مشارکت معلمان در امور مدرسه، ایجاد جوّ صمیمی و آرام در مدرسه، بهره گیری از ظرفیت های اولیا و همکاران در مدرسه، تشویق و تقدیر معلمان، نظارت و ارزیابی کار معلمان، دغدغه بهبود یادگیری دانش آموزان، بهبود آموزش از طریق یادگیری و توسعه حرفه ای معلمان، مهارت های زندگی دانش آموزان و مدیریت تعارض جهت مدیریت مدرسه بهره می گرفتند و با چالش های مهمی مانند دغدغه تأمین منابع مالی مدرسه،حجم بالای مشغله های اداری مدیران و حجم بالای دانش آموزان و ضعف مدیریت کلاس ها نیز مواجه بودند. در مقایسه با ویژگی های بارز مدیران موفّق در تجارب بین المللی،فقدان توجه به ماموریت، بینش و ارزش های مدرسه، توجّه و حمایت از دانش آموز، برابری و پاسخگویی فرهنگی، مشارکت معنی دارجامعه محلّی، توجه به برنامه درسی و به کارگیری معلمان توانمند در نتایج به دست آمده قابل ملاحظه است.