گرایش و کنش

این نوشتار، بخش دوم سخنی است که با هدف تبیین ساز و کارهای تامین بهداشت روانی در دین نوشته شده است. در شماره پیشین، چیستی بهداشت روانی در مکتب‏های گوناگون روان‏شناسی و نیز اسلام بررسی شد. سپس برخی از مؤلفه‏های بهداشت روان را که مورد توجه پژوهشگران غربی است، ارائه شد. در این شماره، از میان دیگر مؤلفه‏های بهداشت روان که در دین فراهم می‏آید، به چهار مورد می‏پردازیم: ثبات شخصیت؛ خودشکوفایی؛ هماهنگی در سه‏گانه بینش، گرایش و کنش و رفع اضطراب. راه‏کارهای اسلام برای رسیدن به خودشکوفایی عبارتند از: تقویت روحیه تعهدپذیری آدمی و جلوگیری از آزادی افسارگسیخته؛ ضعف دل‏بستگی‏های مادی؛ ایجاد انگیزه قوی؛ جهت‏دهی انگیزه‏ها؛ تحقق هدف‏های تعلیم و تربیت دینی و خودشناسی. برای هماهنگی در سه‏گانه بینش، گرایش و کنش، اسلام به هدایت در هر سه جنبه می‏پردازد. بسترهای لازم را برای حفظ در مسیر و بازگشت خطاکار فراهم می‏سازد و در نتیجه، بسترساز بهداشت روانی است. این دین خاتم، برای اضطراب‏زدایی و رساندن به آرامش روان، ساز و کارهای متفاوتی در عرصه‏های مختلف ذهن، دل و رفتار دارد که برخی از راه‏کارهای ذهنی و بینشی آن عبارتند از: ارتقای معرفت و جلوگیری از آشفتگی بینش؛ رفع کاستی شناختی؛ خداباوری؛ ایجاد، حفظ و رشد تدریجی جهان‏بینی الهی و خوش‏بین‏سازی. آخرین راه‏کار آرامش‏زا که در این نوشتار بدان می‏پردازیم، موضوع فطرت و احیای آن است. در این بخش، از اضطراب‏زایی پایمالی اخلاق و وجدان و ساز و کار تقویت وجدان در دین سخن به میان می‏آید.