نمایه‌سازی

اصطلاحنامه‌مشتمل بر تعریف اصطلاحنامه، تعریف اصطلاحات، روابط معنایی،رساختار ویرایش و مدیریت اصطلاحنامه از بحث‌های اصلی این مقاله است. روابط معنایی از سه رابطه «هم‌ارز»، «سلسله مراتبی» و «مصداقی» (موردی) تشکیل شده است. بررسی مفصل این سه نوع رابطه بخش مهمی ا زمتن را تشکیل می‌دهد. نیاز به ویرایش اصطلاحنامه و مدیریت تخصصی آن در اطلاع‌رسانی نوین امری اجتناب‌ناپذیر است. بررسی شکلی اصلاحنامه از نظر دستوری و خطی و بیان پاره‌ای از قواعد ضروری بحث پایانی مقاله است.

زبان فارسی از دو منظر برای ما ایرانیان دارای اهمیت است. اول آن‌که این زبان با تاریخ و فرهنگ و تمدن ما پیوندی دیرینه و ناگسستنی دارد و دوم آن‌که زبان فارسی زبان رسمی کشور و ابزار مبادله اندیشه‌ها وایده‌ها در عرصه علمی و فرهنگی این مرز‌و‌‌بوم محسوب می‌گردد. رشد علمی و فنی و فرهنگی ما در گرو برقراری ارتباط زبانی و کلامی با دنیای الکترونیکی عرضه دانش و فرهنگ است که وب نام دارد و این میسر نیست جز با تقویت کیفی زبان فارسی مورد استفاده در این دهکده جهانی. اما زبان فارسی، در تلاقی با جهان الکترونیکی، بخصوص از بُعد رسم‌الخط، دارای دشواری‌هایی است که کاوش در محتویات آن را دچار کم‌کیفیتی می‌نماید. این مقوله مستلزم تمهیداتی چند است تا زبان فارسی را به زبانی مناسب برای پهنه الکترونیکی دادوستد دانش ـ وب ـ تبدیل نماید. مقاله حاضر تلاشی است درجهت مرتفع‌سازی چالش‌های کاوش در وب‌های فارسی‌زبان که از دیدگاه رسم‌الخطی، با استفاده از نمایه‌سازی فارسی و دیدگاه مفهومی، با استفاده از انتولوژی قابل بحث هستند.

نمایه‌سازان اغلب در قضاوت دربارة اصطلاحاتی که به بهترین شیوه، محتوای یک مدرک را منعکس کنند اختلاف نظر دارند. این اختلاف نظر، یکی از ویژگی‌های نمایه‌سازی، یعنی انسجام در نمایه‌سازی را مطرح می‌کند. در سال‌های گذشته، انسجام در تخصیص اصطلاحات نمایه‌سازی مورد مطالعة اندکی قرار گرفته، اما امروزه اهمیت آن در بازیابی مؤثر اطلاعات و گسترش نقاط دسترسی به محتوای مدرک، شناخته شده است. این مقاله انسجام در نمایه‌سازی را مورد بررسی قرار می‌دهد، ضمن ارائة تعاریف آن از دیدگاه صاحبنظران، عوامل مؤثر بر انسجام را یادآور می‌شود و در نهایت روش‌های سنجش انسجام را ارائه می‌دهد.

یکی از مهم‌ترین شیوه‌های بازنمایی محتوا، نمایه‌سازی است که با تخصیص توصیفگرها به مدارک، محتوای موضوعی آن‌ها را نشان می‌دهد. از آنجا که نمایه و نمایه‌سازی در بازیابی اطلاعات از اهمیت چشمگیری برخوردار است، توجه به کیفیت و ارزیابی آن و ارائة معیارها و استانداردها، همواره مورد توجه محققان این حوزه بوده است. نمایه‌سازی فرایندی پیچیده است؛ در چنین وضعیتی ارائة تعاریف، اصول و روش­ها، می‌تواند گامی در استفادة بهینه از اطلاعات موجود باشد. این مقاله ضمن ارائة تعریف موجزی از نمایه، معیارهای ارزیابی نمایه را بررسی می‌کند، سپس به تعریف نمایه‌سازی می­پردازد، و معیارهای ارزیابی نمایه­سازی را مورد بررسی قرار می­دهد. در نهایت نیز تعدادی از استانداردهای حوزة نمایه‌سازی را ارائه می‌دهد و به نتیجه­گیری می­پردازد.