نظام دانشگاهی

هدف ها و چگونگی تدوین آن ها از مهمترین عوامل موفقیت هر سیستمی محسوب می شوند. در هر نظام آموزشی، هدف ها جهت حرکت و چگونگی تخصیص منابع را تعیین می کنند. افزون بر این، هدف ها نه تنها در افزایش انگیزه و بهبود عملکرد کارکنان تاثیرگذار هستند، بلکه معیار مهمی برای ارزیابی فعالیت ها و عملکرد فردی و سازمانی محسوب می شوند.در مقاله حاضر نقش هدف و فرآیند هدفگذاری با تاکید بر علوم میان رشته ای مورد بررسی قرار می گیرد. بدین منظور ابتدا به تعریف، اهمیت و بررسی فرآیند هدف گذاری و تئوری تعیین هدف پرداخته می شود. سپس انواع اهداف و کاربرد ابزار اندازه گیری هدف ها در نظام های دانشگاهی مورد بررسی قرار می گیرند. همچنین نقش اهداف در فرآیند ارزیابی نظام های دانشگاهی و تجربه های موجود مورد بررسی و تحلیل واقع شده و در پایان راهکارهای مناسب جهت تدوین و آشکارسازی هدف ها در فرآیند برنامه ریزی و ارزیابی نظام های دانشگاهی ارایه می شود.

پژوهش حاضر باهدف شناسایی ابعاد و مضامین مشارکت نظام دانشگاهی در فرآیند تربیت معلم کشور و طراحی الگوی مشارکت در عرصه نظریه و عمل، به اجرا درآمد. در این پژوهش با اتخاذ روش کیفی و رویکردی اکتشافی، به تحلیل مضامین مصاحبه های انجام شده با 15 نفر از صاحب نظران و متخصصان و اعضای هیئت علمی جامعه علوم تربیتی و تربیت معلم ایران، که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده بودند، مبادرت شد. داده های کیفی با رویکرد تحلیل مضامین و روش استقرایی یا مبتنی برداده مورد تحلیل قرارگرفت. نتایج پژوهش بیانگر شناسایی و استخراج 13 مضمون پایه و 6 مضمون سازمان دهنده، در قالب مضمون فراگیر "پیوند نظریه و عمل" بود. فرآیند اعتباربخشی یافته ها، علاوه بر سه سوسازی در مراحل گردآوری و تحلیل داده ها، با استفاده از روش دلفی و اجرای آزمون دوجمله ای نیز صورت پذیرفت. درنهایت الگوی مشارکت نظام دانشگاهی در فرآیند تربیت معلم کشور مبتنی بر پیوند نظریه و عمل با مؤلفه های اصلی "پشتوانه های تئوریک"، "تولید دانش"،"انتقال دانش"، "حیثیت آکادمیک"، "گفتمان های دو سویه" و "تربیت معلم فکور" طراحی و ارائه شد.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی ابعاد و مؤلفه های مشارکت نظام دانشگاهی در فرایند تربیت معلم کشور و طراحی مدلی در این زمینه، به اجرا درآمد. این پژوهش با استفاده از رویکرد تفسیری و روش اکتشافی صورت پذیرفت. برای گردآوری داده ها از روش مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شد. به این منظور، با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و فنون نمونه گیری موارد مطلوب و زنجیره ای، 15 نفر از صاحب نظران، متخصصان و اعضای هیئت علمی جامعه علوم تربیتی و تربیت معلم ایران انتخاب شدند. داده های کیفی پس از گردآوری، با روش تحلیل مضمون، به صورت استقرایی یا مبتنی برداده مورد تحلیل و تفسیر قرار گرفتند. یافته های پژوهش بیانگر شناسایی و استخراج 36 مؤلفه فرعی و 9 مؤلفه اصلی، در قالب 5 بُعد شامل ابعاد «چالشی»، «نظری»، «عملی»، «پیوند نظریه و عمل» و «توسعه ای» بودند. فرایند اعتباربخشی و روایابی یافته ها، علاوه بر سه سوسازی در مراحل گردآوری و تحلیل داده ها، با استفاده از روش دلفی و اجرای آزمون دوجمله ای، و همچنین روش های بررسی اعضا و جلسات گفت وگو با هم طرازان صورت پذیرفت. بر این اساس «مدل مشارکت نظام دانشگاهی در فرایند تربیت معلم کشور» طراحی و ارائه شد.

پژوهش حاضر با هدف طراحی مدل تعالی نظام دانشگاهی دانشگاههای دولتی جامع شهر تهران با تاکید بر الگوی بنیاد مدیریت کیفیت اروپا میباشد. پژوهش از نظر هدف، بنیادی و از نظر شیوه جمع آوری داده ها در زمره تحقیقات آمیخته(کیفی-کمی) قرار دارد. در بخش کیفی پژوهش ضمن بررسی اسناد، از طریق نمونه گیری گلوله برفی به مصاحبه با 11 نفر از اساتید خبره دانشگاهی با استفاده از روش گراندد تئوری به بررسی مولفههای تعالی نظام دانشگاهی پرداخته شد. داده های حاصله با استفاده روش تحلیل مضمون تجزیه و تحلیل گردید و پنج تم اصلی(تولید دانش معنویت محور، تربیت نیروی انسانی مولد، کنش گری در جامعه جهانی، هویت دانشگاه،  مختصات اجتماعی و فرهنگی دانشگاه) استخراج شد. در بخش کمی که مبتنی بر بخش کیفی میباشد، 287 نفر از مدیران و اعضای هیات علمی دانشگاههای جامع دولتی شهر تهران با استفاده از پرسشنامه به بررسی وضع موجود و آزمون الگوی طراحی شده پرداختند. مدل برآمده از پژوهش دارای 5 مولفه اصلی و 11 مولفه فرعی در قالب توانمندسازها، فرایندها و نتایج می باشد که با روش توصیفی-تحلیلی به ارزیابی اعتبار مدل پرداخته شده است. نتایج نشان دهنده آن است که توانمندسازهای مدل تدوین شده روی فرایندهای این جریان و فرایندهای طراحی شده روی نتایج احتمالی حاصل از اجرای این مدل و توانمندسازهای مدل روی نتایج تاثیر معناداری دارد. در نهایت می توان گفت متغیر ها در کل  (42/0 = R) بصورت مستقیم مدل تعالی سازمانی دانشگاههای دولتی جامع شهر تهران را تحت تاثیر قرار میدهند. در پایان نیز راهکارهایی در جهت تعالی نظام دانشگاهی ارائه شده است.

امروزه در رویکردی جهانی، نظام های آموزشی و دانشگاهی، به سیستم توسعه علوم چندوجهی، پیچیده و میان رشته ای روی آورده اند. دانشگاه های ایران نیز از این قاعده برکنار نیستند؛ به طوری که بهره مندی از دیدگاه مسئله محوری و چندبُعدی در آموزش و پژوهش دانشگاهی، امروزه در دستور کار آن ها قرار گرفته و پیوند میان آموزش و صنعت از اهمیت زیادی برخوردار شده است؛ اما سؤال این است که آیا گفتمان میان رشته ای به واقع در دانشگاه ها، شکل گرفته است؟ موانع و چالش های شکل گیری و توسعه میان رشته ای ها در نظام دانشگاهی چیست؟ در این راستا با استفاده از روش کیفی (تکنیک تحلیل مضمون)، پرسش های نیمه ساخت مند و مصاحبه با خبرگان و بازیگران عرصه دانشگاهی، محققان و اساتید دانشگاهی، سپس کدگذاری چندمرحله ای متون 30 مصاحبه نیمه ساخت مند، 26 مقاله و 11 سخنرانی برآمده از کنفرانس ملی میان رشته ای ها، و تحلیل مضمونی آن ها، در نهایت 120 مفهوم، 104 مقوله فرعی، 8 مقوله اصلی و یک مفهوم هسته ای استخراج و مشخص شد که هنوز گفتمان میان رشته ای در دانشگاه شکل نگرفته است. همچنین درمجموع، 11 دسته موانع میان رشته شدن نظام دانشگاهی استخراج شد که به موانع آموزشی و حرفه ای، موانع روان شناختی، موانع تعامل میان بخشی، موانع ساختاری، موانع اداری، موانع مالی، موانع اجتماعی فرهنگی و موانع مدیریتی، غلبه رشته های کلاسیک، موانع ناشی از بازیگران دانشگاهی و نبود بستر قانونی مناسب اشاره دارند. برای حل و رفع این موانع، 6 راهبرد و توصیه سیاستی مرتبط با هریک ارائه شد.

هدف از اجرای پژوهش حاضر، شناسایی مؤلفه های جهانی شدن دانشگاه در نظام دانشگاهی ایران ازنظر صاحب نظران بود. روش شناسی: پژوهش از نوع کیفی و روش آن مصاحبه بود. مشارکت کنندگان پژوهش، صاحب نظران و متخصصان آموزش عالی در حوزه جهانی شدن دانشگاه بودند که بر اساس نمونه گیری هدفمند تا رسیدن اشباع نظری با 21 نفر از آن ها مصاحبه عمیق صورت گرفت. یافته ها: پس از گردآوری داده ها، فرایند پالایش، بازخوانی، دسته بندی و ارائه یافته ها از طریق فن تحلیل محتوای کیفی متن مصاحبه ها صورت گرفت. ملاک های ارزیابی پژوهش کیفی، شامل اعتمادپذیری (معادل روایی درونی در پژوهش کمی)، انتقال پذیری (معادل روایی بیرونی در پژوهش کمی)، قابلیت اطمینان (معادل پایایی) و تأیید پذیری (معادل عینیت)، بررسی و بر اساس آن، روایی و پایایی پژوهش تأیید شد. بر اساس نتایج پژوهش، الگویی شامل 6 عامل (جهانی شدن فرهنگ؛ جهانی شدن سیاسی؛ جهانی شدن اقتصاد؛ جهانی شدن اجتماعی؛ جهانی شدن علمی؛ جهانی شدن مدیریت) و 26 مقوله ترسیم شد که برای جهانی شدن دانشگاه باید موردتوجه قرار بگیرد.

      در کشورهای در حال توسعه از جمله در کشور ایران، آموزش گردشگری با چالش هایی روبروست. هدف این پژوهش تعیین توانایی ها، ضعف ها، تهدیدها و چالش های آموزش گردشگری در نظام دانشگاهی ایران با استفاده از الگوی تجزیه و تحلیل سوات است. بدین منظور از فرایند ارزیابی درونی و روش تحقیق پیمایشی استفاده شده است. اطّلاعات مورد نیاز از طریق بررسی میدانی و تکمیل پرسشنامه از 150 نفر که طیفی از اعضای هیئت علمی، سرمایه گذاران و فعالان حوزه ی گردشگری و همچنین دانشجویان هستند، جمع آوری شده است. نتایج مطالعه نشان می دهد که ابعاد آموزشی هم در تحلیل ماتریس نقاط قوّت و هم در تحلیل ماتریس نقاط ضعف، در اولویت اقدامات و تهدیدات قرار دارد. راهبرد پیشنهادی بر ارتباط هر چه بیشتر بین سیستم آموزشی دانشگاه با حوزه های مدیریتی و دست اندرکاران صنعت گردشگری تأکید دارد.

هدف از این پژوهش شناسایی و اولویت بندی الگوی بودجه ریزی مشارکتی در زیر سیستم برنامه و بودجه دانشگاهی می باشد. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی، از نظر روش، کیفی - کمی و از نوع اکتشافی است؛ داده ها در دو مرحله کتابخانه ای و میدانی شامل مصاحبه نیمه ساختاریافته و پرسش نامه دو وضعیتی - چندانتخابی جمع آوری شدند و از نظر روش تحلیل داده ها، در این پژوهش به تحلیل محتوا، تحلیلتم و تکنیک مدل سازی معادلات ساختاری پرداخته شده است که در ابتدا عوامل با کمک تحلیل محتوا و تحلیل مضمون شناسایی و توسط خبرگان مورد پالایش و بررسی قرار گرفت؛ سپس یافته های پژوهش در دو حوزه نتایج توصیفی ویژگی های جمعیت شناختی و نتایج توصیفی پژوهش به کمک نرم افزار SPSS و PLS تجزیه وتحلیل و گزارش گردید در خصوص طبقه بندی این عوامل که بر اساس پالایش داده ها از طریق نرم افزار PLS به دست آمده، نشان می دهد ابعاد پنج گانه، 9 مؤلفه و 32 شاخص (زیر مؤلفه) مورد تأیید قرار گرفت، باتوجه به بررسی هایی که به عمل آمد و وزن دهی با استفاده از روش های تصمیم گیری چندمعیاره، به ترتیب ابعاد الزامات اجرائی، نظامات، فرهنگ، ساختار و منابع دارای اهمیت بودند که هر کدام از این عوامل خود دارای مؤلفه و شاخص های کلیدی برای تحقق الگوی بودجه ریزی مشارکتی در نظام مالی دانشگاهی می باشند.

هدف از اجرای پژوهش حاضر، بررسی رابطه تاب آوری با ابعاد استرس شغلی به صورت عمیق تر در کارکنان دانشگاه های شهید بهشتی، علامه طباطبائی و دانشگاه یزد بود. پژوهش از نوع توصیفی- همبستگی است. جامعه آماری شامل همه کارکنان دانشگاه های شهید بهشتی، علامه طباطبائی و دانشگاه یزد برابر با 418 نفر بود که از بین آنها 200 نفر به کمک جدول مورگان و کرجسی و روش نمونه گیری در دسترس به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه های استاندارد استرس شغلی HSE و تاب آوری مقیاس کانر- دیویدسون CD-RISC استفاده شد. روایی محتوایی و صوری پرسشنامه ها را صاحب نظران، بررسی و تأیید کردند. پایایی پرسشنامه ها نیز با استفاده از آلفای کرونباخ برای پرسشنامه کانر و دیویدسون (CD-RISC)89/0 و برای استرس شغلی HSE 8/0 محاسبه شد. تحلیل داده ها با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری صورت گرفت که نشان داد میان تاب آوری و ابعاد نقش، ارتباط، حمایت همکاران، حمایت مافوق، کنترل، تغییرات رابطه معنی داری وجود دارد و میان تاب آوری با ابعاد تقاضا و حمایت مافوق رابطه معنی داری وجود ندارد.

آموزش عالی در طول دو دهه گذشته با چالش های مختلفی مواجه بوده است که باعث شده تا تضمین کیفیت آموزش عالی اولویت نخست مدیریت نظام آموزش عالی گردد. بر این اساس کشورهای مختلف در دهه های اخیر کوشش های فزاینده ای را در این باره به عمل آورده اند و با استفاده از روش های مختلف ارزیابی و تضمین کیفیت سعی در اعتبارسنجی کیفیت دروندادها/ فرایندها/ بروندادها/ پیامدها از یک سو و ممیزی سازوکارها/ رویه ها/ ساختارها از سوی دیگر داشته و دارند. در دهه های اخیر در خصوص اعتبارسنجی در نظام دانشگاهی ایران، در قالب فرایندهای ارزیابی درونی و بیرونی اقداماتی انجام شده است، ولی متأسفانه هنوز در خصوص ممیزی اقدامی صورت نگرفته است. این تحقیق درصدد است تا با بهره گیری از پیشینه ممیزی در سطح جهانی و اجماع نظر جامعه دانشگاهی کشور به طراحی الگوی ممیزی کیفیت در نظام دانشگاهی ایران بپردازد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که عوامل مدیریت کیفیت تدریس- یادگیری، مدیریت کیفیت پژوهش، مأموریت، اهداف سازمانی و مدیریت نهادی، مدیریت کیفیت تعامل با جامعه (مشارکت اجتماعی)، مدیریت کیفیت منابع انسانی، مدیریت کیفیت خدمات پشتیبانی، مدیریت کیفیت نظام ارزیابی و تضمین کیفیت از اهمیت بسیاری برخوردارند. بر اساس نتایج پژوهش الگوی ممیزی در دو بُعد عوامل و ملاک ها و فرایند اجرا طراحی و ترسیم شده است. علاوه بر این پیشنهادهایی نیز برای اجرای مؤثر ممیزی در نظام دانشگاهی ایران ارائه شده است.