ییلاق و قشلاق

در این مقاله، ابتدا عوامل اقلیمی، اقتصادی و سیاسی ـ اجتماعی موثر در پیدایش، تکوین و تداوم زندگی عشایری و کوچ‌نشینی در ایران و اطلس قلمرو زیست و پراکندگی جغرافیایی جامعه‌‌ عشایری که تقریبا شامل 60 درصد از فضای جغرافیایی کشور می‌شود، بررسی شده و در ادامه‌، سیر روند تغییر و تحول در جمعیت آنان قبل از 1300 ه‍ . ش. تا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به همراه برخی شاخص‌‌های مربوط به توسعه‌ انسانی در مناطق عشایری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. برخی از این شاخص‌ها عبارتند از: آموزش و سوادآموزی، کوچ و تغییرات آن، اقتصاد و نظام بهره‌برداری در عشایر، صنایع دستی، استعدادها و قابلیت‌ها، چالش‌ها و محدودیت‌ها و چشم‌انداز آینده‌ جامعه‌ عشایری.

در این مقاله، نویسنده کوشش کرده است که حتی المقدور، خالی از هرگونه ذهنیات و پیشداوری ها، دشواری های اجتماعی - اقتصادی ایل مذکور را بررسی نماید. با توجه به اهمیت استراتژیک منطقه، این بررسی ها، نه بر سبیل درمان قطعی دردهای این ایل، بلکه به صورت پیشنهاداتی عرضه شده است. مقاله مورد بحث، ضمن بیان خلاصه ای در بررسی های مربوط به تاریخچه ایل شاهسون، گسترشگاه ایل و ویژگی های اکولوژی آن، اشاره ای به مختصات جمعیت شناسی، تکیه اصلی بر تأثیر سیاست اجرایی دولت قبل و بعد از انقلاب در چگونگی ساختار ایل، اثر شرکت کشت و صنعت مغان پارس آباد در شکنندگی ساختار ایلی، تأثیر و تأثر از کشور همسایه جمهوری آذربایجان در مسایل مختلف ایل شاهسون، تأسیس پایگاه نظامی آمریکا در جمهوری آذربایجان و اثر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران و بالتبع اهمیت مرزشان که هم مرز با جمهوری آذربایجان مورد بحث قرار گرفته و در پایان پیشنهادات مربوط به حل معضلات فعلی عرضه شده است. روش تحقیق در این پژوهشمیدانی و اسنادی می باشد و سعی شده با توجه به اهمیت استراتژیک منطقه مسئله بررسی گردد.

عشایر ایران به دلایل مختلفی دارای اهمیت هستند، اول از این نظر که سهم بزرگی از جمعیت کشور را تشکیل می دهند و اساس معیشت آنان مبتنی بر دامداری سنتی است، دوم کوچ گری و جا به جا شدن بین   آنها میان ییلاق و قشلاق که به منظور تعلیف دام در مراتع طبیعی و بهره جویی از تنوع آب و هوایی صورت می گیرد و سوم وابستگی آنها به ساختار سیاسی اجتماعی مبتنی بر سلسله مراتب ایلی که از شاخص های مهم شناخت اجتماع عشایری است. پژوهش بر روی ایلات، عشایر و اقوام ایرانی آداب و رسوم، فرهنگ و ساخت اجتماعی جامعه ایلی را نمایان می سازد و با پرداختن به سازمان اجتماعی و شیوه اقتصادی می توان به برنامه ریزی برای یافتن راه کارهای اجتماعی اقتصادی عشایر کمک کرد. در دهه های اخیر در نتیجه تحولات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشور، جامع عشایر تغییرات اساسی کرده است، متلاشی شدن نظام قبیله ای، فراموشی سنت های فرهنگی، جایگزینی فرهنگ مردمان یکجا نشین، تغییر در نوع معیشت و سکونت یا مهاجرت شهری، مواردی است که فرهنگ عشایر کوچرو را تحت شعاع قرار داده است. هدف این بررسی توصیف وضعیت اجتماعی فرهنگی طایفه مستقل عرب کُتی یکی از بزرگ ترین طوایف عرب کوچرو در نزدیکی تهران است که به عنوان بخشی از تغییرات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی به وجود آمده در آن به دلیل هم جواری با شهر ورامین و کلان شهر تهران  بوده است.