اهمیت وظیفه

هدف از مطالعه حاضر، مقایسه ویژگی های شغلی داوران فوتبال ایران با استفاده از نظریه مدل ویژگی های شغل بود که طی چند دهه اخیر در مرکز ثقل مطالعات قرار گرفته است. کلیه داوران و کمک داوران لیگ برتر و لیگ دسته اول فوتبال ایران (157 نفر) به پرسشنامه ویژگی های شغلی جاکو (2004) پاسخ دادند. برای تحلیل داده ها از آزمون های اندازهگیری مکرر، بونفرونی و حداقل مجذورات بخشی (PLS) استفاده شده است. نتایج نشان داد ویژگی های تنوع مهارت (79/0)، تخصص (77/0)، بازخورد از شغل (62/0)، پردازش اطلاعات (61/0)، استقلال در کار(53/0)، اهمیت وظیفه (50/0) و حل مسئله (27/0) به ترتیب اثر معنی داری بر ویژگی های اصلی شغل داشتند. البته از دیدگاه داوران ویژگی های اهمیت وظیفه، تخصص و تنوع مهارت به مراتب بیشتر از ویژگی های بازخورد از شغل، استقلال در کار و حل مسئله در این شغل وجود دارد (05/0≤P). بنابراین با توجه به بارعاملی و اولویت ابعاد شغلی، می توان ویژگی حل مسئله را از این مدل برای داوران حذف کرد، در صورتی که دو بعد تخصص و پردازش اطلاعات را می توان برای جزو ویژگی های اصلی شغل داوری قرار داد. به طور کلی، داوران فوتبال این شغل را مهم، تخصصی، ارزشمند و پر مسئولیت می دانند.

هدف از تحقیق حاضر، بررسی ویژگی های شغلی داوران فوتبال ایران براساس مدل ویژگی های شغل (JCM) بود. جامعه آماری پژوهش، 172 نفر از داوران و کمک داوران شاغل در لیگ برتر و دسته اول فوتبال کشور تشکیل بودند. نمونه آماری برابر با جامعه آماری انتخاب شد که در مجموع نظرهای 157 داور (91 درصد) بررسی شد. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه ویژگی های شغلی جاکو (2004) با مقیاس هفت ارزش لیکرتی بود که روایی صوری و محتوایی آن را 12 نفر از استادان صاحب نظر دانشگاهی و داوران فوتبال بازبینی کردند و پایایی آن با روش آلفای کرونباخ تأیید شد (91/0 =r ). از طریق روش حداقل مجذورات بخشی (PLS)، مدل پژوهش ارزیابی شد. نتایج نشان داد که تنوع مهارت (33/0R2= )، اهمیت وظیفه (26/0R2= )، استقلال (12/0R2= )، پردازش اطلاعات (16/0R2= ) و بازخورد (32/0R2= ) تأثیرات معنا داری بر حالات روانی مربوط به خود داشتند. از طرف دیگر، بهترین حالت روانی برای پیش بینی پیامدهای نگرشی و رفتاری، حالت روانی معنا دار بودن کار بود (05/0P≤). با توجه به اینکه هیچ کدام از حالات روانی سبب رضایت کلی داوران از شغل آنها نشد، به نظر می رسد که بررسی متغیرهای میانجی دیگری در مدل ویژگی های شغلی داوران فوتبال ضروری است. به طور کلی، پیامدهای نگرشی و رفتاری داوران فوتبال اغلب از طریق ویژگی های شغلی تنوع مهارت و اهمیت وظیفه و معنا دار بودن کار تحقق می یابند.

هدف از پژوهش حاضر، تعیین نقش میانجی تعهد حرفه ای در رابطه بین ویژگی های شغلی و رضایتمندی داوران فوتبال ایران است. از این رو، تعداد 174 داور فعال لیگ برتر و دسته اول فوتبال کشور (نمونه برابر جامعه) به پرسشنامه های ویژگی های شغلی جاکو (2004)، تعهد حرفه ای آرانیا (1984) و رضایت شغلی مینه سوتا (1967) پاسخ دادند. روایی پرسشنامه ها از طریق تحلیل عاملی تأییدی و متخصصین و پایایی آن از طریق روش آلفای کرونباخ تأیید شد (85/0 =r ). نتایج آزمون فریدمن و t ویلکاکسون نشان داد که از دیدگاه داوران ویژگی های اهمیت وظیفه، تنوع مهارت و تخصص به مراتب اولویت بیشتری از ویژگی های پردازش اطلاعات و بازخورد در شغل داوری دارد. همچنین از دیدگاه آزمودنی ها، بعد دلبستگی مهم ترین بعد تعهد حرفه ای بود (p≤ .05). نتایج مدل معادلات ساختاری نیز نشان داد که تعهد حرفه ای به طور معنی داری (R2= .94) می تواند رابطه میان ویژگی های شغلی و رضایتمندی داوران فوتبال را تسهیل کند (RMSEA= 0.076; λ2/df= 1.98; IFI= .92; CFI= .92; GFI= .94). با توجه به نتایج پژوهش حاضر می توان بیان کرد که سازه های نگرشی و روانشناختی دیگری مانند تعهد حرفه ای می توانند شرایط بسیار مطلوب تری در چرخه مدل ویژگی های شغل در ورزش داشته باشند. همچنین در تحلیل رضایت شغلی داوران مشخص شد که عدم دوام شغل، سیستم حقوق و مدیریت از عوامل نارضایتی و جایگاه در اجتماع و ارزش های موجود در شغل از عوامل رضایت از شغلی داوران است. بر این اساس می توان انتظار داشت که با غنی تر شدن ویژگی های اصلی شغل داوران فوتبال، عامل های تعهد و رضایت شغلی نیز افزایش پیدا کند.