نشر اسلام

مرجثه یکی از نخستین جریانهای فکری – سیاسی جهان اسلام به شمار می رود. تاکنون اغلب مطالعات انجام شده درباره این فرقه ، معطوف به همسویی آنان با امویان بوده است . مقاله حاضر از منظری متفاوت به مرجثه و نقش آنان به عنوان یکی از عوامل مؤثر در انتشار اسلام در میان گروهی از اهل ذمه می پردازد و نشان می دهد که بعضی از اینان در دفاع از نو مسلمانان حتی رو در روی عمال اموی ایستاده و دست به شورشهایی نیز زده اند.

خوارج یکی از جریان های مؤثردر تحریکات دنیای اسلام در قرون اولیه هجری محسوب می شوند که به دلایل مختلف سیاسی ، مذهبی، در نخستین نیمه قرن اول هجری ظهور کردند و شعب گوناگون آن در نقاط مختلف قلمرو اسلامی پراکنده شد و هوادارانی از میان غیر عرب یافتند. به پشتوانه این نیروهای جدید بود که حدود سه قرن چهره نظامی خود را حفظ نمودند و قیام های گسترده ای علیه خلفای اموی – عباسی ترتیب دادند. با این حال علی رغم تلاش های مداوم خوارج در متزلزل ساختن بنیان های این دو سلسله ، ایشان هیچگاه به عنوان آلتراناتیو – جانشین احتمالی – امویان یا عباسیان مطرح نشدند. از جمله مناطقی که از کانون های دیرپای خوارج شد، مناطق جنوب شرقی ایران ( سیستان بزرگ ) بود. در مقاله حاضر ضمن توصیف کلیاتی درباره خوارج به بررسی فراگرد نفوذ و استقرار خوارج در ایران پرداخته و برخی نتایج ناشی از آن را یادآور می شویم.

مناظره یکی از روش های مؤثر برای تبیین دین مبین اسلام و اثبات حقانیت آن است. قرآن کریم به مثابه معتبرترین و قطعی ترین سند الهی، مناظره را تأیید کرده و به عنوان یکی از روش های گفتمان پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) مورد توجه قرار گرفته است. کاربرد این شیوه در مباحثات امام رضا (علیه السلام) با رهبران و متکلمان برجسته ادیان و فرقه های مختلف، به دلیل بازتاب گسترده آن در اندیشه اسلام و تشیّع، برجستگی خاصی داشته است. به دلیل چنین اهمیتی، پژوهش حاضر سعی دارد با روش توصیفی- تحلیلی، مبانی و مؤلفه های مناظره های علمی امام رضا (علیه السلام) را بررسی و آنها را که مورد نظر قرآن کریم نیز هست، به عنوان مدلی جامع برای آزاداندیشی دینی و نشر اسلام معرفی کند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد مناظره های علمی امام رضا (علیه السلام) را می توان در سه قالب عمده شاخص های اخلاقی، شاخص های منطقی و شاخص های آزاداندیشانه طبقه بندی نمود که تحلیل هر یک از آنها می تواند مُدلی جامع برای نشر اسلام در دنیای معاصر ارائه کند. بدیهی است، آثار منبعث از چنین پژوهش هایی می تواند در تبلیغ و اشاعه فرهنگ و تمدن راستین اسلامی در عصر حاضر، نقشی راهبردی داشته باشد.