جیب یک درجه

در بیان استخراج جیب یک درجه رساله ای است به زبان فارسی از مصنفی ناشناس که ظاهراً به منظور تقریر و توضیح روش محاسبه جیب (سینوس) یک درجه بر اساس شرح قوشچی (د. 879 ق) بر زیج الغ بیگ (فارسی) و رساله فی استخراج جیب درجه واحده (عربی) اثر قاضی زاده (د. حدود 840 ق) تالیف شده است. اثری که مبدع اصلی این روش، غیاث الدین جمشید کاشانی (د. 832 ق)، در این باره نوشته، تاکنون به دست نیامده، اما اثر قاضی زاده که در واقع تحریری است از روش کاشانی، در نسخه هایی متعدد برجای مانده است. قوشچی نیز بدون ذکر نام کاشانی، روش وی را شرح می دهد.

تثلیث زاویه به همراه تربیع دایره و تضعیف مکعب از مسائل کهن ریاضی است که ریاضی دانان بسیاری در بار? آنها اظهارنظر کرده اند. محاسب? وتر ثلث یک زاویه با استفاده از یک معادل? جبری از جمله روش هایی است که برای حل مسأل? تثلیث زاویه عرضه شده است. غیاث الدین جمشید کاشانی (د. 832 ق) در رسال? الوتر و الجیب خود با به کارگیری این روش جیب زاوی? یک درجه را با داشتن جیب زاوی? سه درجه محاسبه کرد. پس از او دیگر ریاضی دانان مانند قاضی زاده رومی (د. حدود 840 ق) رساله هایی بر مبنای این رسال? کاشانی تألیف کردند. میرزا ابوتراب نطنزی (د. 1262ق) ریاضی دان عصر قاجار نیز، در اثرش به نام رساله در معرفت وتر ثلث قوس معلومه الوتر به این مسأله پرداخته است. روش او اساساً هندسی است و از لحاظ ریاضی با روش جبری جمشید کاشانی هم ارز است. در این مقاله با ذکر پیشینه ای از مسأل? تثلیث، این رساله بررسی خواهد شد.