ادویه مفرده

شکوفایی دانش پزشکی مسلمانان در اندلس ازنیمه سده سوم هجری و از روزگارمحمد بن عبدالرحمن اوسط آغاز شد. در این میان داروشناسی به عنوان دانشی وابسته، همگام با پزشکی سیر تکاملی خود را طی کرده است؛ اما توجهات دانشمندان اندلسی به موضوع ادویه یا مفردات پزشکی موجب شد که پزشکان و دانشمندان اندلس توجهی فراوان به داروشناسی نشان دهند تا جایی که داروشناسی به رویکرد غالب پزشکی اندلس تبدیل شد. عواملی چند، هر چند نه با یک میزان اهمیت، به این رویکرد اندلسیان کمک کرده است. دراین مقاله برآنیم که به بررسی عوامل مؤثر در ایجاد این رویکرد غالب در پزشکی اندلس بپردازیم.

اِبن بَیطار (متوفای ۶۴۶ ق/ ۱۲۴۸م)، یکی از بزرگ ترین گیاه داروشناسان مسلمان در سده های میانه اسلامی است که نقش درخور توجهی در رشد و اعتلای این دانش ایفا کرده است. وی با نگارش کتاب اَلجامِع لِمُفرَدات اَلاَدوِیَه وَ اَلاَغذِیَه یکی از مهم ترین آثار گیاه داروشناسی را در جهان اسلام پدید آورد که به حق می توان آن را دائرهالمعارف اختصاصی این دانش نامید. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که میراث یونانی دیوسکوریدس و جالینوس تا چه اندازه و چگونه بر کتاب اَلجامِع لِمُفرَدات اَلاَدوِیَه وَ اَلاَغذِیَه او اثر گذاشته است. به ویژه بر این مسئله تأکید می کند که آیا داده های او از این منابع یونانی، اعتبار و اصالت دارد یا چیزی جز تقلید و رونویسی از این آثار نیست. نگارنده با بررسی دقیق کتاب اَلجامِع لِمُفرَدات اَلاَدوِیَه وَ اَلاَغذِیَه همه ارجاعات مستقیم و باواسطه او را به این منابع یونانی استخراج و داده های آن را تحلیل کرده و به این نتیجه دست یافته است که اگرچه وی در روش پژوهش، شیوه بیان و سبک نوشتاری خود از دِیُوسکُوریدُس و جالینُوس پیروی کرده است؛ اما شیوه مطالعات تجربی و مشاهدات میدانی منحصربه فرد خود را نیز دارد و پیوسته دیدگاه های یونانیان را جرح وتعدیل نموده است و با خلاقیت ها و نوآوری هایی که از خود بروز داده بر وسعت مطالعات گیاه داروشناسی افزوده است.