بداخلاقی علمی

رشد و توسعه شگفت انگیز علوم در چند دهه اخیر، دانشمندان و پژوهشگران را با شرایط متفاوت و تنگناهای مختلف رو به رو کرده است. گسترش بد اخلاقی علمی و پژوهشی و استفاده ابزاری از علوم و نوآوری های علمی، جامعه علمی و دانشگاهی را به چالش کشیده است. در این مقاله سعی شده چرایی و چگونگی ارتباط و نسبت پژوهش با اخلاق مورد بررسی قرار گیرد و جایگاه اخلاق در فرایند کنونی تولید علم و تکنولوژی تبیین شود. لذا ابتدا به بررسی اجمالی نظریه های اخلاقی پرداخته و سپس ساختار تولید تکنولوژی و جایگاه پژوهش در آن تبیین شده است. نتیجه اینکه؛ یکی از بزرگ ترین معضلات فرهنگ مادی، حذف اخلاق و معنویت از عرصه و زیرساخت علوم بشری است. این مشکل باعث ناشکیبایی تمدن مادی از همزیستی مسالمت آمیز با تفکرات اخلاق گرا شده است. علم و تکنولوژی امروزی در خدمت اقتصاد و نیازهای غریزی بشر است. در واقع؛ زیربنا و اصول موضوعه علوم موجود بر اخلاق الهی و تالم معنوی استوار نیست و همین نگرش منفی نسبت به اخلاق الهی و رویکرد مثبت به اخلاق مادی باعث شده است اخلاق متعبدان و متالهان و صاحبان ایدئولوژی های الهی یک حرکت ضد اقتصادی در درون تمدن مادی قلمداد شود. تا زمانی که مسیر، جهت و اصول موضوع علم اصلاح نشود و اخلاق و معنویت جزء اصول قرار نگیرد، این مشکل لاینحل باقی خواهد ماند.

پژوهش حاضر بر آن است که ماهیت مقالات سلب اعتبارشده ایرانی در پایگاه وب آف ساینس از ابتدا تا 2017 را از ابعاد مختلف علم سنجی نظیر موضوع، قالب، میزان سلب اعتبار، سال انتشار، سال سلب اعتبار، میزان دریافت استنادات، میزان همکاری با سایر کشورها و چند نویسندگی و نویسندگی مسئول و مصادیقی که به سلب اعتبار مقالات انجامیده یا در آن اثرگذار بوده را شناسایی نماید. در نهایت ارتباط بین میزان سلب اعتبار و انتشار مقالات را بررسی کند. جامعه نهایی پژوهش 103 مقاله به صورت تمام شماری از 320872 مقاله منتشره با نام انتخاب و به روش علم سنجی و با رویکرد تحلیل محتوا بررسی شده اند. نتایج نشان می دهد میزان سلب اعتبار مقالات ایرانی از سال 2008 تا کنون بیشتر شده است ولی ارتباط معنی داری بین میزان انتشار مقالات ایرانی در این پایگاه و میزان سلب اعتبار وجود ندارد. میزان دریافت استناد و همکاری بین المللی در این مقالات بسیار پایین است. بیشتر مقالات توسط سه نویسنده به بالا نگاشته شده اند و مقالاتِ حوزه های مختلفی به سلب اعتبار دچار شده اند که بیشتر از حوزه علوم پایه، مهندسی و پزشکی بودند. همچنین بیشترین نوعِ بداخلافی علمی به صورت سرقتِ ادبی بوده است.

هدف:مطالعه تطبیقی سوء رفتار علمی در برخی کشورهای مورد اتهام شامل ایران، عربستان، ترکیه، مصر، فلسطین اشغالی، هند، پاکستان، امریکا، چین، ژاپن، کره جنوبی، سوئد، و فرانسه است. روش شناسی:تمامی پژوهش های کشورهای مذکور که از 2010 تا 2017 در پایگاه وب علوم (وب آو ساینس) نمایه و سپس به دلیل سوء رفتار علمی سلب اعتبار شده اند استخراج و به عنوان جامعه پژوهش انتخاب شدند. در این پیمایش تحلیلی با روش مقایسه ای و با رویکرد علم سنجی وضعیت مقالات سلب اعتبارشده برخی کشورهای مورد اتهام، از حیث میزان همکاری با کشورهای دیگر، دوره زمانی، میزان استنادهی ، انواع بدرفتاری های علمی به تفکیک کشورها، رشته ها، و حوزه های علمی بررسی گردید. یافته ها:بیشترین نوع سوء رفتار علمی، سرقت علمی و متعلق به رشته های حوزه علوم پایه است. چین بیشترین مقالات سلب اعتبارشده در رشته ها و حوزه های مختلف علمی داراست.  بیشترین مقاله سلب اعتبارشده مربوط به حوزه علوم پزشکی است. نتیجه گیری:مقالات سلب اعتبارشده در سال های اخیر روند روبه رشدی داشته است. در مجموع،  ایران، هند، و پاکستان بیشترین میزان سوء رفتار را نسبت به کل تولیدات علمی داشته اند.