گوهر و صدف دین

این نوشتار در راستای معرفی عرفان اسلامی در صدد بررسی سه مسئله منشأعرفان، نسبت عرفان و دین و خاستگاه عرفان اسلامی است. این گونه مباحث عموماًدر فلسفه عرفان طرح میگردند. در مسئله محبت فطری به خدا را مهم ترین ریشه گرایش به عرفان بیان میدارد. در مسئله دوّم، دو نگاه متفاوتی که در نسبت بین عرفان و دین وجود دارد، بررسی و نقد میگردند و در نهایت با تکیه به فطری بودن گرایشات عرفانی، دین را در آشکار ساختن و هدایت این تمایلات به سوی کمال مؤثرمیداند و در مسئله پایانی با طرح و نقد دو نظریه، خاستگاه نخستین عرفان اسلامی راآموزه های اسلامی معرفی میکند.

علم دینی، دانشی متأثر از دین است. دیدگاه های مطرح در علم دینی معیارهایی برای تولید علم دینی مطرح کرده اند که به وجود ویژگی هایی در دین همچون منبع معتبر دینی، محتوای معرفتی قابل شناخت و جامعیت و کمال دین، وابسته است. این ویژگی ها را مبانی دین شناختی علم دینی نامیده اند. خدشه در این مبانی به خدشه در امکان علم دینی خواهد انجامید. هرچند نظریه تجربه دینی با انگیزه دفاع از اعتقاد دینی و به نفع وجود خدا مطرح شد، تعارض با برخی مبانی دینی را در خود داشت. تجربه گرایان دینی با تمرکز بر بُعد گرایشی انسان نسبت به دین، گوهر دین را نوعی احساس و تجربه دینی می دانند. ایشان وحی را تجربه دینی پیامبر انگاشته، و ابلاغ پیامبر را تفسیری شخصی از آن تجربه و متأثر از ویژگی های انسانی به شمار می آورند. این مواضع با مبانی دین شناختی علم دینی ناسازگار می نماید و پیامد آن بسنده کردن به نوعی حداقلی از علم دینی است. تبیین نسبت نظریه تجربه دینی با مبانی دین شناختی علم دینی و به تبع آن با امکان علم دینی، مسئله این پژوهش است که با روش تحلیلی و مقایسه ای صورت پذیرفته است.