مخترع

هدف از مقاله حاضر، بررسی وضعیت پروانه های ثبت اختراعی است که در سطح بین المللی با مشارکت مخترعان ایرانی به ثبت رسیده است. این پژوهش به بررسی روند انتشار پروانه های ثبت اختراعِ مخترعان ایرانی در اداره های چهارگانه ثبت اختراع در بازه زمانی بین سال های1990 تا 2007 میلادی پرداخته است. بر اساس این پژوهش 365 مخترع ایرانی در 218 اختراع به ثبت رسیده، مشارکت داشته اند و سهم هر یک از چهار اداره ثبت اختراع: اروپا، آمریکا، ژاپن و سازمان جهانی مالکیت فکری (وایپو) به ترتیب 48، 39، 2، 11 درصد است.

توجه به سرمایه های انسانی و محصولات نوآورانۀ به دست آمده از این منابع ارزشمند بسیار مهم است؛ بنابراین با توجه به ظرفیت بالای کشور در حوزۀ منابع انسانی مبتکر و منافع چشمگیر رشد اقتصاد دانش محور در ایران و همچنین ضعف مطالعاتی در حوزۀ راهبردهای بازار کار مخترعان در کشور، هدف این پژوهش شناسایی الزامات بازار کار مخترعان از دیدگاه خود مخترعان برای ورود موفق به بازار است. برای تهیۀ اطلاعات پژوهش پرسشنامه هایی در اختیار مخترعان قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد حدود 69 درصد مخترعان کارآفرینی را شغل خود می دانند و در زمینۀ مهارت های لازم برای ورود به زندگی شغلی و پیشرفت در آن، بیش از هر چیز مهارت، پشتکار و جدی بودن را مهم می دانند و بعد از آن، خلاقیت و ابتکار، روابط عمومی، همکاری و روحیۀ کار تیمی، مدیریت زمان و درنهایت مهارت های عمومی اداری را تأثیرگذار می دانند.

ثبت اختراع به عنوان مهم ترین ابزار حمایت از مخترعان همواره مورد توجه سازمان جهانی مالکیت فکری بوده است. ازاین رو تلاش شده تا با ایجاد نظام بین المللی برای ثبت اختراعات در قالب معاهداتی مانند پاریس این موضوع به امری فراگیر مبدل شود. در این راستا، نظام همکاری ثبت اختراعات برای ایجاد وحدت میان کشورها، حرکتی مقدماتی را آغاز کرده است و مأموریت متحدالشکل کردن قوانین شکلی ثبت اختراع در جهت تسهیل ثبت بین المللی اختراع را دارد. پرسشی که مطرح می شود، این است که نظام پی سی تی به چه میزان در هماهنگی قوانین ثبت اختراع موفق بوده و آیا اساساً ایجاد قانون یکسان برای تمامی کشورها و با شرایط متفاوت حاکمیتی امکان پذیر است؟ این پژوهش مبتنی بر روش توصیفی تحلیلی است؛ میزان پذیرش نتایج نظام پی سی تی در ادارات ثبت ملی و منطقه ای بررسی شده و راهکاری مناسب جهت بهبود عملکرد ادارات ثبت ارائه می شود. نتایج نشان می دهد که با ایجاد اصلاحاتی در پی سی تی و وضع مقرراتی برای اعتمادسازی به نتایج بررسی در میان ادارات ثبت، می توان مکانیسم تقسیم کار را اعمال کرد و از این طریق، ناهماهنگی در نتایج بررسی ادارات مختلف را تعدیل نمود.

بدیهی است که اختراعات از مشخصه ها و عوامل مهم توسعه اقتصادی و رفاه جامعه به شمار می روند. با وجود این، ممکن است به واسطه معیوب یا ناقص بودن در زمان تولید انبوه یا در مرحله به کارگیری آن ها خساراتی به مصرف کننده یا عوامل تولید وارد شود. صرف نظر از مسئولیت تولیدکنندگان کالاها و خدمات، مخترع نیز، به دلیل حضور در طول اسباب وقوع زیان، می تواند جزء مسئولان فعل زیان بار به شمار آید. در حقوق ایران تا کنون مطالعه مستقلی درباره مسئولیت احتمالی مخترعان صورت نپذیرفته است؛ درحالی که بررسی مسئولیت آن ها ضروری به نظر می رسد. با توجه به پیچیدگی های صنعتی و فنی در این حوزه، به کارگیری مبانی مسئولیت قراردادی یا مبانی سنتی مسئولیت خارج از قرارداد، مانند تقصیر، دشوار است و با در نظر داشتن ضرورت رعایت مصالح و منافع جامعه و مصرف کنندگان اختراع جدید بهتر است نظام مبتنی بر مسئولیت محض، به همان ترتیب که امروزه در تولید کالای معیوب اعمال می شود، در رابطه با مخترعان هم مورد توجه قرار گیرد. در حال حاضر، در کامن لا به دعاوی علیه مخترعان در اثر نقص اختراعات بر اساس مسئولیت ناشی از عیب کالا رسیدگی می شود. در فقه امامیه، با استناد به برخی قواعد فقهی، از جمله «من له الغنم فعیله الغرم»، می توان بار مسئولیت را بدون نیاز به اثبات تقصیر بر عهده مخترعان قرار داد.

حمایت از حق اختراع[1] به عنوان مصداق اصلی حقوق مالکیت های صنعتی[2] و اعطای حقوق انحصاری مادی و معنوی به صاحب ورقه اختراع و سابقه تقنینی موضوع در سال 1310 و قبل از تصویب قوانینی همچون قانون مدنی و قانون تجارت، مبین حمایت قانونی از حق اختراع است، مع الوصف علی رغم تصویب قوانین متعدد داخلی و نیز کنوانسیون های مختلف بین المللی ازجمله کنوانسیون پاریس (1883)[3] و موافقت نامه تریپس[4] و الحاق کشورمان به برخی از این کنوانسیون ها، مبانی فقهی و حقوقی این حق به لحاظ فقدان سابقه موضوع در حقوق اسلامی و با توجه به نوپایی این شاخه از حقوق که به تعبیر فقها جزء مسائل مستحدثه محسوب می شود، چالش ها و دیدگاه های متفاوت و بعضاً متعارضی را پدیدار ساخته است. در این مقاله بدواً به بررسی دیدگاه های مخالفین و موافقین این دسته از حقوق پرداخته و ضمن طرح دیدگاه امام خمینی در این خصوص، برخی مبانی حقوقی موضوع را نیز مورد بررسی قرار خواهیم داد.   [1]. patent [2].industrial property [3].Paris Convention for the Protection of Industrial Property [4].Agreement on Trade Related of Aspects of Intellectual Property Rights (TRIPs)  

کارفرینان و مخترعین به عنوان پیشرانهای تولید و فناوری نقش مهمی در رشد و توسعه هر کشوری دارند در کشور ما پارکهای علم و فناوری به عنوان پایگاه حمایتی از مخترعین عمل می کند لیکن تاکنون موفقیتهای چشمگیری در این حوزه حاصل نشده است هدف اصلی این پژوهش، شناسایی موانع موفقیت مخترعین مستقر در پارکهای علم و فناوری در پارک علم و فناوری استان آذربایجان غربی است. تحقیق حاضر از لحاظ هدف، از نوع تحقیقات کاربردی و از نظر روش، تحقیق آمیخته می باشد. ابزار جمع آوری داده ها شامل مصاحبه و پرسشنامه بوده و جامعه آماری پژوهش شامل مدیران مراکز رشد و نوآوری وابسته به پارک علم و فناوری و مدیران شرکتهای دانش بنیان که در این تحقیق خبره نامیده می شوند، می باشد. از روش نمونه گیری هدفمند برای انتخاب افراد نمونه استفاده شد. برای تحلیل داده ها از نرم افزار Maxqda و Excel استفاده شد. در پژوهش حاضر 13 مصاحبه عمیق با خبرگان تکرار گردید. پس از اتمام مصاحبه ها و کدگذاری های ابتدایی و استخراج مضمامین جهت غربالگری نهایی کدهای مستخرج، از دلفی فازی استفاده شد. به همین منظور پرسشنامه مستخرج از مصاحبه ها، در اختیار خبرگان قرار گرفت بر اساس نتایج دلفی فازی، 69 مضمون در قالب 13 کد محوری مورد تأیید و اجماع خبرگان قرار گرفت.نتایج به دست آمده نشان می دهد که مسائل مالی، ضعف اطلاعاتی، فقدان حمایت های مناسب، مشکلات محصول، مشکلات بازار، مشکلات مجوزها و مشکلات مدیریتی به ترتیب از مهمترین موانع موفقیت مخترعین می باشند