حنا الفاخوری

زبان عربی با قدمتی به درازای جاهلیت تا کنون همواره کانون توجه ادیبان و نویسندگان ملل مختلف بوده است. ریشه روابط، چالش ها، و مبادلات زبان و قوم عرب با زبان پارسی و قوم ایرانی آن چنان ژرف و عمیق است که نیازی به یادآوری تاریخ پیوند آن دو نیست. اهتمام و علاقه فراوان به تاریخ ادبیات زبان عربی در میان دانشجویان و پژوهش گران ایرانی به منزلة یکی از مهارت های مهم در آشنایی با این زبان، ضرورت ترجمه و تألیف آثاری پرمایه و اصیل در این زمینه را چند برابر می کند. از آن جا که کتاب تاریخ ادبیات عربی تألیف حنا الفاخوری و ترجمه عبدالمحمد آیتی از منابع دست اول امتحانی دوره های مختلف تحصیلات تکمیلی رشته زبان و ادبیات عربی به شمار می آید و به دلیل اهمیت و رواج گسترده این کتاب سعی بر آن شده تا ترجمه کتاب مذکور به روش توصیفی ـ تحلیلی مورد نقد و تعمق دقیق تری قرار گیرد. در پایان نتایج حاصله در قالب نکات مثبت و کاستی ها و نیز پیشنهادات و اصلاحات در اختیار علاقه مندان و محققان قرار گرفته است.

بررسی احوال و زندگی ادبا، ثبت وقایع، گردآوری، شرح و نقد آثار ادبی از همان آغاز گام هایی بود در راستای تاریخ نگاری ادبی. این حرکت در طی تاریخ، حالتی تکاملی به خود پذیرفت؛ چنان که از شکل زندگی نامه ای گذشته به شیوه علمی تاریخ ادبیات امروزی، تحول یافته است. در این بین، زبان عربی که میراث دار ادبیاتی است مترقی، همواره بر ستیغ افتخار تکیه داده از دیرباز تا کنون، تاریخ نگارانی زبده را به خود دیده است که بی شک بسیاری از یافته های ادبی جدید را در آثار خود جای داد ه ا ند.  «الجامع فی تأریخ الأدب العربی الحدیث» از حلقه های اخیر تاریخ ادبیات نگاری عربی است که مؤلف آن «حنا الفاخوری» کوشیده با جامعیت و بهره گیری از اصول جدید، تاریخ قابلی عرضه کند؛ البته توفیقاتی یافته اما آسیب هایی نیز در آن به چشم می خورد که مجموع آسیب های موجود، این کتاب را تا حدودی از معیارهای علمی تاریخ ادبیات نگاری دور نموده به ساختار سنتی این فن نزدیکش می کند. بر همین اساس، این نوشته بر آن است با استفاده از شیوه ای تحلیلی-توصیفی و با نگاهی انتقادی به آسیب شناسی اثر پرداخته، بحثی را آغاز و به انجام رساند.