گزینش سیاسی

مقاله حاضر در صدد تبیین شاخص های عدالت سیاسی در گفتمان اسلام سیاسی فقاهتی است. عدالت سیاسی، یعنی امور کشور به نحو شایسته اداره شود، تا مردم در یک فضای عادلانه به زندگی خود ادامه دهند. برخورداری از برابری، آزادی، امنیت و آسایش، به عنوان حقوق طبیعی افراد جامعه، تامین کننده این فضای عادلانه خواهد بود. همچنین عدالت سیاسی دارای شاخصه هایی از جمله مشارکت سیاسی برابر، گزینش سیاسی برابر و امنیت سیاسی برای همگان است که به بررسی این شاخصه ها در گفتمان مذکور پرداخته می شود.

گزینش سیاسی یکی از محورهای مهم و اصلی جامعه شناسی سیاسی به شمار می رود. از سوی دیگر مسئله گزینش سیاسی در چارچوب فقه دولت سازی -که به دنبال طراحی و ارائه نرم افزار اداره جامعه توسط ولی امر است- نیز از جایگاه مهمی برخوردار است، به گونه ای که یکی از سه موضوع اصلی فقه دولت، یعنی «فقه کارگزار»، در کنار دو موضوع دیگر آن، یعنی «فقه تقنین» و «فقه تشکیلات» را به خود اختصاص داده است. مقاله حاضر با تمرکز بر ماهیت و ساختار گزینش سیاسی در فقه دولت سازی، با محوریت روایات باب القضاءِ وسائل الشیعه به منظور تبیین گزینش سیاسی از منظر منابع دینی، سامان یافته است. تبیین «ماهیت و انواع گزینش سیاسی» و نیز «معیارها و ملاک های گزینش کارگزار در دولت اسلامی» با دسته بندی های مختلف، مبتنی بر روایات، محتوای اصلی مقاله را به خود اختصاص داده است. روش مورد استفاده تحقیق، روش مطالعات کتابخانه ای بوده و بر اساس تحلیل محتوای روایات، به تبیین موضوع تحقیق اهتمام شده است.

نوشتاری حاضر در صدد تبیین و تحلیل سنجه و شاخص عدالت سیاسی از منظر قرآن کریم با تأکید بر آراء تفسیری آیت الله جوادی آملی است. عدالت سیاسی یعنی امور سیاسی اسلامی به نحو شایسته و بایسته قرآنی انجام شود؛ تا شهروندان در یک فضای دینی عادلانه در عرصه فردی و اجتماعی خویش در شرایط مملو از عدالت و به دور از ظلم و ستم سیاسی زیست نمایند. همچنین عدالت سیاسی در نظام سیاسی قرآن کریم دارای شاخص های نظیر ولایت فقاهت، تبعیت از ولی فقیه، مشارکت سیاسی، نقد و نظارت پذیری، آزادی اجتماعات، گزینش سیاسی، عدالت امنیتی، عدالت قانونی، عدالت قضایی است. قلمرو پژوهش دارای محدودیت زمانی و مکانی بوده و متمرکز بر آراء تفسیری آیت جوادی آملی با توجه به منابع و تک نگاره های تفسیری ایشان است. روش در این پژوهش، روش استنطاقی و کشف پاسخ های تفسیری وی به پرسش تحلیل شاخص عدالت سیاسی است، هدف پژوهش، تحلیل و کشف شاخص عدالت سیاسی از نظرات تفسیری ایشان است تا یک اثر و پژوهش ارزنده و مفید برای پژوهشگران رشته قرآن و سیاست از نتایج و دستاوردهای تفسیری و علمی وی تولید شده باشد؛ لذا این پژوهش در صدد پاسخگویی به این پرسش خواهد بود که: «شاخص عدالت سیاسی با تأکید بر آراء تفسیری آیت الله جوادی آملی چیست؟»

در دنیا نظام های انتخاباتی مختلفی وجود دارد که هرکدام بسته به شرایط جامعه وتفکرات حاکم بر آن غرضی را دنبال می کنند. از آنجایی که در ایران یک نظام دینی حکومت می کند، آیا گزینش سیاسی کارگزاران آن برطبق نظام انتخاباتی غرب می تواند خواست شریعت و مردم مسلمان شیعه را تأمین کند؟ با بررسی انتخابات چهار دهه گذشته جمهوری اسلامی ایران و افراد منتخب، به این نتیجه رسیدیم که در واقعیت نوع گزینش سیاسی، با آرمان های جمهوری اسلامی ایران همخوانی ندارد و ماحصل انتخابات، نمی تواند آن چیزی باشد که آرمان ها و ارزش های حاکم بر جامعه انتظار دارد. لذا بابررسی نظام های انتخاباتی به ایده ای از یک فقیه فیلسوف رسیدیم که بر طبق آن یک نظام انتخاباتی بومی و مطابق با شرع مقدس ارائه شده که در فرآیند آن افراد دارای تعهد و تخصص برای مناصب انتخاب می شوند. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی نظریه های گزینش سیاسی رایج (لیبرال دموکراسی و مردم سالاری دینی) و بیان طرحی نو برای انتخاب مسئولین پرداخته شده است.

گزینش سیاسی فرایندی است که به وسیله آن افراد مقامات رسمی را در نظام سیاسی به دست می آورند. موضوع مشارکت سیاسی زنان یکی از موضوعات مهمی است که مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته و بخش عمده ای از مباحث اجتماعی سیاسی را به خود اختصاص داده است. مجالس قانونگذاری یکی از عرصه هایی است که زمینه ای مناسب را برای حضور سیاسی زنان فراهم کرده است. مقاله حاضر، در چارچوب روشی توصیفی و تحلیلی، در صدد است موانع حضور سیاسی زنان در جمهوری اسلامی ایران را، با تأکید بر مجلس شورای اسلامی، در چارچوب ساختارهای فرصت بررسی کند. با بررسی دوره 32ساله پس از انقلاب اسلامی، یافته های پژوهش حاکی از آن است که در قالب سه ساختار فرصت های سیاسی حقوقی، فرصت های فردی شخصیتی، و فرصت های اقتصادی اجتماعی زنان ایرانی به رغم اینکه از لحاظ قانونی و حقوقی با موانع جدی روبه رو نیستند، به دلیل برخی عوامل فردی شخصیتی و نیز سیاسی اجتماعی نتوانسته اند حضور گسترده ای در انتخابات مجلس داشته و کرسی های قابل توجهی در مجلس شورای اسلامی به دست آورند.

عدالت سیاسی به عنوان نمادی از عدالت اجتماعی است که با اجرای آن، حقوق شهروندی تحقق می یابد و زمینه انتخاب، مشارکت و نظارت شهروندان فراهم می آید. هدف از نگارش این پژوهش، بررسی شاخص های عدالت سیاسی در ساختار جمهوری اسلامی ایران است. نتایج نشان داد که به منظور تحقق عدالت سیاسی و فراهم آوردن شرایطی برابر برای همه جهت مشارکت در امور اجتماعی و سیاسی، شاخص کلیدی مشارکت و گزینش سیاسی برابر ایفای نقش می کنند و توزیع برابر فرصت ها در جامعه، اعتنا به مفهوم نظارت، جلوگیری از تمرکز گرایی سیاسی ، تلاش برای جلوگیری از یکسویه نگری و آزادی احزاب و نهادهای مدنی در چهارچوب قانون در جامعه و... می توانند به تحقق عدالت سیاسی کمک کنند. روش مورد استفاده در این مقاله، مصاحبه نیمه ساخت یافته است. جامعه آماری بخش کیفی پژوهش شامل خبرگان و افراد ذیصلاح در زمینه سیاسی اند که سوابق اجرایی در سطوح تصمیم گیری داشته و دارای کتب و مقالاتی در این حوزه بوده اند. روش تحقیق، توصیفی است وگرد آوری اطلاعات به سه روش فیش برداری، مصاحبه با نخبگان و تحلیل مضمون صورت گرفته است.