کارایی بیرونی

نیروی انسانی کارآزموده یکی از عوامل تعیین کننده رشد و توسعه کشورها به حساب می آید. آموزش متوسطه فنی و حرفه ای از بخش های مؤثر در تربیت نیروی انسانی ماهر و نیمه ماهر است. بررسی کارآیی بیرونی این آموزش ها برای تمامی سیاست گذاران و برنامه ریزان آموزشی حائزاهمیت است، از این رو، تحقیق حاضر به بررسی کارآیی بیرونی آموزش های فنی و حرفه ای شهرستان شهرکرد طی سال های 1375تا80 پرداخته است و شاخص های مورد بررسی تحقیق، نرخ اشتغال فارغ التحصیلان بر حسب نوع و محل اشتغال و نرخ پذیرفته شدن در مراکز آموزش عالی بر حسب مقاطع و مراکز تحصیلی بوده است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و جامعه آماری آن تمامی فارغ التحصیلان چهار دوره آموزش متوسطه فنی و حرفه ای شهرستان شهرکرد به تعداد 2346 نفر(ورودی سال های تحصیلی76-1375؛ 77-1376؛ 78-1377 و 79-1378) بوده است؛ نمونه تحقیق بر مبنای فرمول برآورد حجم نمونه، 400 نفر برآورد شده و با استفاده از نمونه گیری متناسب با حجم هر طبقه، به صورت تصادفی انتخاب شده اند. برای شناسایی فارغ التحصیلان و دستیابی به آنان و کسب اطلاعات، از پرونده های تحصیلی استفاده شده است. ابزار گردآوری داده های پژوهش، یک فرم مصاحبه با فارغ التحصیلان (برمبنای پرسشنامه بسته پاسخ) بوده است که روایی محتوایی آن توسط چند تن از اعضای هیئت علمی دانشگاه مورد تایید قرار گرفته است و پایایی آن با آلفای کرانباخ، 78/0 به دست آمده است. برای تحلیل اطلاعات حاصله از آزمون و تعیین شدت وابستگی احتمالی بین متغیرها، از ضریب فای و کرامر استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان داده که نرخ پذیرفته شدن فارغ التحصیلان نمونه آماری در مراکز آموزش عالی 8/55 درصد و نرخ اشتغال فارغ التحصیلان 8/24 درصد بوده است. آزمون نشان داد که اشتغال فارغ التحصیلان مستقل از فارغ التحصیل شدن آنان از آموزش متوسطه فنی وحرفه ای شهرستان نبوده است، اما میزان پذیرفته شدن آنها به مراکز آموزش عالی، مستقل از فارغ التحصیل شدن آنان از آموزش متوسطه فنی و حرفه ای شهرستان بوده است. با توجه به پایین بودن نرخ اشتغال فارغ التحصیلان و عدم تناسب رشته تحصیلی شاغلان با اشتغال آنان، پیشنهاد می شود که سیاست گذاران و برنامه ریزان آموزشی این گونه آموزش ها، با مطالعه و تحقیق کافی در مورد نیازهای خاص و تغییرات بازار کار استان، به طراحی و اجرای این آموزش ها بپردازند و با توجه به آنها تغییرات لازم و متناسب را در رشته های مختلف شاخه متوسطه فنی و حرفه ای به وجود آورند تا امکان جذب و اشتغال مرتبط فارغ التحصیلان فراهم شود.

پژوهش حاضر با هدف تعیین کارایی بیرونی رشته های منتخب شاخه های فنی وحرفه ای و کاردانش انجام شد. برای انجام پژوهش 400 فارغ التحصیل رشته های الکتروتکنیک، برق صنعتی، حسابداریِ بازرگانی و حسابداریِ مالی استان تهران به صورت تصادفی چندمرحله ای انتخاب و داده های مورد نیاز با استفاده از پرسش نامه محقق ساخته و مصاحبه گردآروی شد و مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. این تحقیق از نوع پژوهش ارزشیابی است. یافته ها نشان می دهد که بر اساس تعریف مرکز آمار، 82 درصد فارغ التحصیلان شاغل و 18 درصد آنان بیکارند. با توجه به پایین بودن شانس اشتغال دیپلمه ها، اغلب فارغ التحصیلان فنی وحرفه ای و کاردانش ترجیح می دهند به تحصیل ادامه دهند. دو سوم شاغلان در مشاغل غیرمرتبط اشتغال دارند. مشاغل بیشتر افراد آزاد و در زمینه های خرید و فروش و بخش خدمات است، یعنی رابطه معناداری بین تحصیلات و اشتغال وجود ندارد. اغلب شاغلان روزمزد، ماهیانه و قراردادی هستند. اکثر آنان شغل خود را از طریق مداخله دوستان و آشنایان پیدا کرده اند و یا در کسب و کارهای خانوادگی و بستگان شاغل شده اند. کارورزی و کارآموزی به خوبی انجام نمی شود و نقش مؤثری در اشتغال ندارد. فارغ التحصیلان مورد مطالعه بیکاری و اشتغال غیرمرتبط را بیشتر ناشی از کم بودن فرصت های شغلی و نداشتن آموزش عملی کافی و متناسب با نیاز بازار کار دانسته اند. به نظر می رسد برنامه های درسی مورد مطالعه کارایی قابل قبولی از نظر اشتغال به ویژه اشتغال مرتبط و مسائل مربوط به آن ندارد.

این مقاله مستخرج از طرح پژوهشی با عنوان « تدوین الگوی ارزیابی کارایی درونی و بیرونی مؤسسات کارآموزی آزاد فنی و حرفه ای استان آذربایجان شرقی» می باشد که در سال 1393 اجرا شده است. برای اجرای این تحقیق از مدل «سیپ» استفاده شده است. ابزار گردآوری داده های این تحقیق پرسشنامه محقق ساخته بود که با نظرخواهی از خبرگان و اساتید ذی ربط تهیه شد. با استفاده از مدل «سیپ»، ابتدا اهداف سازمان فنی و حرفه ای در ارتباط با مؤسسات کارآموزی آزاد فنی و حرفه ای استخراج شد و سپس عوامل و مؤلفه و شاخص های ارزیابی کارایی درونی و بیرونی مؤسسات کارآموزی آزاد فنی و حرفه ای شناسایی گردید و با استفاده از تکنیک تحلیل عاملی از مناسب بودن داده ها و نمونه ها و متغیرهای تحقیق اطمینان حاصل و شاخص های مذکور به مؤلفه ها تخصص داده شد و سپس با استفاده از پرسشنامه تحقیق از نمونه های آماری در مورد تأثیر شاخص ها در الگوی تحقیق، نظرسنجی شد و مدل تهیه شده پالایش گردیده و در نهایت الگوی مناسب ارزیابی کارایی مؤسسات فنی و حرفه ای آزاد پس از بررسی های لازم با سه عامل و نه مؤلفه و 102 شاخص ارائه شد.

هدف اصلی این پژوهش، ارائه مدلی برای ارزیابی کارایی بیرونی مدیریت رشته های زمینه صنعت در شاخه فنی و حرفه ای آموزش و پرورش استان فارس بود. این پژوهش از نوع پژوهش های کیفی و مبتنی بر نظریه داده بنیاد انجام شد. جامعه آماری شامل کارشناسان آموزش و پروش درحوزه فنی و حرفه ای، مدیران هنرستان ها و معاونین و هنرآموزان استان فارس در سال ۱۴۰۰-۱۳۹۹ که تعدا آن ها ۶۵۰ نفر می باشد. مراحل کار به روش گراندد تئوری که مشتمل بر پارادایم کدگذاری )باز، محوری و گزینشی (بود، از داده های این تحقیق از مجموع، 628 کد اولیه و در نهایت پس از دهمین بار تقلیل و ادغام جهت رسیدن به تراکم مفهومی، 350 کد اولیه از مصاحبه با مشارکت کنندگان به دست آمد که تا مرحله اشباع ادامه داشت. و در مراحل بعدی تجزیه و تحلیل، پدیده یا مقوله اصلی به نام کارایی بیرونی رشته های زمینه صنعت در شاخه فنی و حرفه ای، به دست آمد. نتایج نشان داد مجموعه ای از عوامل اعم از شرایط علی، شرایط مداخله گر، زمینه، راهبردها و پیامدهای حاصل از این عوامل بر کم و کیف پدیده و مقوله اصلی یا همان کارایی بیرونی رشته های زمینه صنعت در شاخه فنی و حرفه ای تأثیرگذار است.

این پژوهش با هدف ارزیابی کارایی بیرونی دانشگاه قم بر اساس دو شاخص وضعیت اشتغال و ادامه تحصیل انجام گرفت. روش پژوهش، توصیفی از نوع پیگیری و رویکرد آن کاربردی است. جامعه پژوهش فارغ التحصیلان دوره کارشناسی دانشگاه قم طی سال های 1391 تا 1393 به تعداد 3056 نفر بود که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب با حجم طبقات، 249 نفر از آنها به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی ابزار پیش از اجرا مورد تأیید متخصصان قرار گرفته است. پایایی ابزار نیز به روش آلفای کرونباخ 89/0 برآورد شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون مجذور کای استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که نرخ اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاه قم 3/25 درصد و نرخ اشتغال پسران به طور معنی دار بیشتر از دختران است (01/0p <). نرخ اشتغال مرتبط فارغ التحصیلان دانشگاه قم حدود 70 درصد است. نرخ پذیرفته شدن فارغ التحصیلان دانشگاه قم در مراکز آموزش عالی حدود 80 درصد است. نرخ پذیرش در دوره کارشناسی ارشد 90 درصد و در دوره دکتری 10 درصد است. بین نرخ های ذکر شده با دانشکده و جنس در بقیه موارد ارتباط معنی دار وجود ندارد (05/0P>). درمجموع هرچند نرخ پذیرفته شدن فارغ التحصیلان و نرخ ادامه تحصیل وضعیت مناسبی داشت اما نرخ اشتغال وضعیت مناسبی ندارد و کارایی بیرونی مطلوب نیست. اتخاذ تصمیم های مناسب همچون بازنگری در رشته ها و غنی سازی آنها و بازنگری در جذب رشته های مختلف به منظور کاهش بیکاری ضروری است.