نخل آرایی

مراسم ماه محرم در شمار گسترده ترین، پرشکوه ترین و مردمیترین آیین های مرسوم ایران و حوزه فرهنگ ایرانی است. به همین دلیل، از عناصر عمده تحکیم وحدت، وفاق مذهبی و ملی در ایران و همبستگی فرهنگی در میان کشورهای منطقه است. این مراسم، اگرچه دارای مضمون واحدی است، اما به تبع اختلاف اقلیم و حوزه های فرهنگی، دارای نمودهای گوناگون است. این نمودها از جمله جاذبه های آن به شمار میرود. بنابراین، شناخت و همبستگی ارزش های نهفته در سوگواریهای عاشورایی، و جایگاه عظیم فرهنگی آن از اهمیت خاصی برخوردار است. نخل گردانی از جمله مراسم مرسوم در محرم است که به معنای تشییع پیکر پاک سرور شهیدان در روز عاشورا در هر سال برگزار میگردد. به نظر میرسد، عمومیت این مراسم در سراسر ایران از سایر رسوم و نشانه ها بیشتر است. با توجه به مشاهدات در اغلب نقاط ایران، میتوان گفت که مردم اغلب نقاط ایران یا نخل دارند و یا آن را میشناسند. این رسم پرسش های زیادی را در بین پژوهشگران برانگیخته و متاسفانه تاکنون در مورد آن پژوهشی صورت نگرفته است. این نوشتار تلاش دارد با استفاده از روش پژوهش کیفی از نوع میدانی (مردم نگاری)، به کمک تکنیک مصاحبه و مشاهده به مطالعه مراسم نخل و نخل گردانی در محرم پرداخته و ضمن بیان باورها و نذورات این مراسم آیینی، به تبیین کارکردهای فرهنگی و اجتماعی آن بپردازد.

هدف از این پژوهش بررسی مراسم نخل آرایی و نخل گردانی و درک اشخاص بومی به جا آورنده این آیین به عنوان بخشی از مراسم عاشورا به روش مردم نگاری تفسیری است. بدین منظور و با هدف شناخت عمیق تر آیین نخل بندی و نخل گردانی، از روش های مردم نگارانه مشاهده مستقیم، مصاحبه عمیق، توصیف و تفسیر و هم چنین از اطلاعات ذخیره شده توسط افراد محلی برای کمتر شدن خطاها استفاده شده است. ابتدا در بحث مفهومی به مرور مباحث اندیشه گیرتز پرداختیم. نتایج این تحقیق نشان می دهد که نخل آرایی و نخل گردانی مناسکی مردانه است به طوری که زنان حضوری بسیار کم رنگ در آن دارند. یافته ی مهم دیگر این پژوهش این است که علی رغم این که نخل آرایی و نخل گردانی مربوط به مراسم محرم و عزاداری است نگاه زیباشناختی به نحوه ی آرایش نخل جایگاه مهمی در این مراسم دارد که از این حیث زنان نقش مهمی در تأمین مصالح لازم به ویژه پارچه های رنگارنگ دارند.