گونه های دینداری

در این مقاله سعی شده است تا رابطه گونه های متعدد دینداری با میزان سرمایه اجتماعی در شهرستان کاشان نشان داده شود. سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که چه رابطه ای بین گونه های متفاوت دینداری و سرمایه اجتماعی وجود دارد. آنچه موجب توجه به این موضوع شده، تاکیدی است که در نظریات گوناگون، بر دین به عنوان یکی از مهم ترین منابع سرمایه اجتماعی شده است. به طوری که در سال های اخیر با رشد مباحث مرتبط با سکولاریسم، به دین و تغییرات آن و همچنین پیامدهای آن تغییرات، توجه بیشتری شده است، هرچند « پیتر برگر» با بیان سکولارزدایی به رد نظریه سکولاریزاسیون پرداخته و حیطه فردی را تا حدودی، ایمن از تاثیر نیروهای سکولار کننده دانسته است، دغدغه اصلی این پژوهش شناخت پیامدهای احتمالی رانده شدن دین از عرصه اجتماعی است که در بسیاری از موارد با در نظر گرفتن نیرومندی دینداری در سطح فردی مورد بی اعتنایی قرار گرفته است. در این مقاله، تلاش شده است تا ضمن استفاده از چارچوب مفهومی «فوکویاما» و «پاتنام» و توجه به ابعاد سرمایه اجتماعی (اعتماد، انسجام و مشارکت)،­با روش پیمایش به بررسی رابطه گونه های شناخته شده دینداری در جامعه مورد بررسی(غیر رسمی، فقهی سیاسی، مناسکی، تعهدی- تعلقی،کثرت گرا،ترکیبی، بی واسطه) و سرمایه اجتماعی پرداخته شود. جامعه آماری مورد بررسی در این تحقیق، مردم شهرستان کاشان بوده است که از طریق فرمول کوکران 383 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. نتایج به دست آمده از پژوهش نشان می دهند که گونه هایی از دینداری که دارای عناصر جمعی هستند (همانندگونه های فقهی - سیاسی، مناسکی، تعهدی- تعلقی) با سرمایه اجتماعی رابطه مثبت دارند و موجب تقویت آن می گردند و گونه هایی از دینداری که عناصر فردی در آنها غالب است (همانند گونه­های غیر رسمی، بی واسطه) رابطه منفی با سرمایه اجتماعی دارند.

با ظهور انقلاب اسلامى در ايران، دينداری به عنوان مهم ترين عامل سبك زندگى مردم ايران به مثابه نرم افزار انقلاب مورد توجه قرار گرفت. به همين جهت تلاش های زيادی برای ارتقای اثربخشى تبليغات دينى انجام شد. يكى از مهم ترين اجزای اين اثربخشى شناخت مخاطب در گونه های دينداری است؛ زيرا با توجه به عوامل مختلف همچون ظهور جامعه اطلاعاتى، رشد علم و فناوری و حتى تهاجم فرهنگى، شاهد تنوع در شكل های دينداری ايرانيان، به خصوص جوانان هستيم. مسئله اصلى اين مقاله، راهبردهای تبليغى مواجهه با گونه های دينداری در ميان جوانان است. برای پاسخگويى به آن، با استفاده از روش تحليلى به گونه شناسى دينداری در تحقيقات گذشته پرداخته شد و سپس با روش تحليلى-تطبيقى با گونه شناسى ديگری از محقق كه در مصاحبه نيم هساخت يافته با 42 نفر از جوانان كه به صورت نظری و غيراحتمالى هدفمند انتخاب شدند، مقايسه شد. با معيار نگرش به دين، هفت گونه تكليف گرای متشرع، عرفى، اخلاق گرا، توسلى، معرفت گرا، عقلانى و سكولار در دينداری جوانان ايرانى قابل شناسايى و در جمع بين دال های شناور در چهار طبقه قابل دسته بندی شد. سپس گون ههای دينداری يافته شده به هفت نفر از مبلغان خبره عرضه و راهبردهای ايشان جمع بندی شد. نتايج تحقيق نشان م ىدهد راهبردهای تذكر و موعظه، توجه به اخلاق اجتماعى، توجه به مرگ و معاد، بحث از مهدويت و موعود، تفسير قرآن و توجه به حقيقت ولايت معصومان (ع) از جمله مهمترين شيوه ها و پيام هايى است كه مبلغان توجه داشت هاند.