طراحی مسکن

این پژوهش، در پی شناخت مفهوم وجایگاه اتاق در معماری مسکونی و نقش آن در تامین خُرسندی ساکنان است، تا علاوه بر بازنمایی اهمیت موضوع، تعیین وضعیت، ترکیب و گُزینش شُمار مناسب از اتاق های متفاوت را در هنگام طراحی یا تدوین ضوابط معماری، ساماندهی کرده و آسان تر سازد. امروزه مشاهده میشود که اساس طراحی بیشتر خانه های متداول در ایران، فضای عمومی وسیعی است که معمولاً با آشپزخانة باز یکسَره بوده و سایر فضاها در باقیماندة سطح طرح جای گرفته اند. اما در معماری گذشتة این سرزمین، اتاق ها با عملکردهای پایه ای گونه گون، اندام های بنیادین خانه به حساب میآمدند. مطالعة میدانی نشان میدهد، امروزه نیز اتاق ها نقشی اساسی در رضایت ساکنان دارند. فراهم نشدن فضاهای کافی و مناسب در عرصه های متفاوت خانه به دلایلی مانند محدودیت های اقتصادی و اجرایی، به ویژه درتامین مسکن اقشار میان درآمد و کم درآمد، پیامد های ناخوشایند اجتماعی و فرهنگی را در پی دارد که جبران آنها دشوار و گاه ناممکن است. در جمع بندی این مقاله گفته میشود که در برنامه ریزی و طراحی مسکن، افزون بر الزامات فنی برای پایداری و ایمنی ساختمان، چرا و چگونه باید به انتظارات عملکردی و کیفی مهمی نیز در راستای تامین موقعیت ها یا اتاق های کافی و مناسب برای عرصه های مختلف زندگی خانواده، پرداخته شود.

تا پیش از سال 1980 اکثر اطلاعات ما درباره ی جرم وجنایت از آمارهای رسمی جرم می آمد، که تنها شامل جرم های گزارش شده و ثبت شده توسط پلیس می شد. با این حال، در سال های اخیر بررسی های محلی و ملی جرم و جنایت به خوبی میزان اطلاعات موجود را افزایش داده اند. همراه با یکدیگر، این بررسی ها نشان داده اند که جرم و جنایت بسیار گسترده تر از آن که پیش از این ثبت شده است، بیش از دو برابر حد سرقت؛ پنج برابر اکثر جراحت ها و ده برابر بیش تر از خراب کاری. روش تحقیق پژوهش حاضر تحلیلی و اسنادی است که با بهره گرفتن از منابع و دست آوردهای صاحب نظران بروز فعال در طراحی محیطی شهر منجر به کاهش جرائم شهری بر آن بوده که در پی تبیین موضوع روش ها و راه کارهایی را در راستای امر فوق، پیش رو گذارد. بر این اساس، رویکردهای جلوگیری از جرائم از طراحی محیطی درحوزه های منظر، شهر و مسکن مورد توجه برنامه ریزان و صاحبان اندیشه حوزه معماری و شهرسازی قرار دارد. مقاله حاضر نیز به امید بهره از تحقیقات و تجارب موجود در سال های پایانی سده بیستم به عنوان پایلوت های تجربی به رشته تحریر درآمده است.

بافت های فرسوده شهر نیز که دارای فرسودگی کالبدی، کارکردی و عملکردی می باشند در مقابله و مواجهه با بحران های ذکرشده دارای آسیب پذیری بالا و تاب آوری پایین هستند لذا لزوم مداخله در این بافت ها در جهت ایجاد تعادل، هماهنگی میان بنیان های زندگی اجتماعی، اقتصادی و بهبود کالبد شهری بیش ازپیش حائز اهمیت می باشد. روش تحقیق این پژوهش، کیفی و با رویکرد تحلیل محتوا است. ابتدا با مراجعه به منابع معتبر و گردآوری مطالب و همچنین با بررسی نمونه های موردی در جهت تدقیق داده ها، اطلاعات، شامل معیارهای تاب آوری و شاخص های بافت فرسوده شهری به عنوان دو قطب اصلی این پژوهش ارایه شده است. هدف از تحقیق شناسایی شاخصها و عوامل مؤثر بر ابعاد تاب آوری در بافت های فرسوده شهری و ارائه راهکاری طراحی مسکن با رویکرد تاب آوری می باشد. نتایج تحقیق با توجه به مطالعات مروری نشان میدهد که ابعاد تاب آوری در بافتهای فرسوده شهری از نظر بعد کالبدی-محیطی، بعد اجتماعی، بعد سازمانی-نهادی و بعد اقتصادی در وضعیت مطلوبی قرارندارند ویافته های تحقیق منجربه ارایه راهکارهای طراحی در این گونه بافت ها گردید.

معماری همواره تحت تاثیر شاخص های مختلفی است که از مهمترین آنها شاخص های اقلیمی و کالبدی-فضایی است. این شاخص ها در خانه های سنتی به خوبی رعایت شده و نقش مهمی در استفاده از انرژی های پاک داشته اند. در این تحقیق هدف بررسی شاخص های اقلیمی و فضایی معماری سنتی خانه های شیراز به منظور ارائه الگوی مناسب طراحی مسکن در راستای استفاده از انرژی های پاک است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر گردآوری داده ها از طریق ابزار پرسش نامه است. روایی ابزار از طریق نخبگان تایید و پایایی نیز از طریق آلفای کرونباخ بالای 70/0 تایید شد. جامعه آماری تحقیق را تعداد 27089 نفر از کارشناسان، متخصصان و افراد آگاه به معماری بناها و عضو سازمان نظام مهندسی استان فارس تشکیل داده اند. تعداد نمونه بر اساس جدول مورگان 384 نفر می باشد. نتیجه آزمون تی تک نمونه ای نشان داد که تمامی متغیرهای اقلیمی و فضایی بررسی شده شامل فضای سبز، تناسبات و ترکیب بندی عناصر معماری، مصالح، طراحی معماری پایدار فضاها، جهت گیری بنا، سازماندهی فضاها، استفاده از آب، بهره گیری حداکثری از باد، بهره گیری از نور و تامین خنکی با سایه در سطح کمتر از 05/0 معنادار بوده اند و از نظر جامعه آماری، دارای وضعیت مناسبی بوده اند. در میان متغیرهای فضایی و اقلیمی معماری، بیشترین تاثیرگذاری مربوط به متغیر جهت گیری بنا با مقدار 03/4 و سپس فضای سبز با میانگین 85/3 بوده است. نتیجه رگرسیون نشان داد که بیشترین اثرگذاری متغیرها در طراحی خانه های مدرن مربوط به متغیر تناسبات و ترکیب بندی عناصر معماری با مقدار 151/0 واحد یعنی 15 درصد است.

بیان مسئله : فقر مسکن و شکل گیری محدوده های اسکان غیررسمی و فقیرنشین شهری در کشور در پاسخ به نقصان سیاست گذاری و برنامه ریزی مسکن و توسعه شهری در حال افزایش بوده و مسکن کم درآمدها به یکی از چالش های اساسی در نظام برنامه ریزی شهری تبدیل شده است. در این میان جدابودن سیاست های متمرکز و عمدتاً دولتی تأمین مسکن از سیاست های محلی و طرح های توسعه شهری از مسائل بنیادین در این زمینه است که به دنبال خود مشکلات زیادی را در دسترسی اقشار کم درآمد به مسکن مناسب به وجود آورده است. روند افزایش محلات اسکان غیررسمی و شتاب فقر مسکن نیز حاکی از این مسئله است که سیاست های تأمین مسکن در کشور جوابگوی تقاضای کنونی مسکن کم درآمدها نیست. هدف پژوهش : هدف این پژوهش، آسیب شناسی سیاست های تأمین و طراحی مسکن در کشور و تدوین چارچوب سیاستی نوین همسو با شرایط ایران است. روش پژوهش : روش شناسی این پژوهش از نوع روش کیفی و به صورت استفاده از ابزارهای مختلفی همچون تحلیل محتوای اسناد، طرح ها، مدارک و آمارهای موجود؛ سیاست های تأمین و طراحی مسکن کم درآمدها در جهان و کشور ارزیابی شده و با آسیب شناسی وضعیت کنونی، چارچوب های سیاستی نوینی در قالب سیاست ها و راهکارهای مختلف برای شرایط ایران ارائه شده است. نتیجه گیری : حل مسکن کم درآمدها بیش از آن که نیازمند سیاست و الگوی واحد و مداخله متمرکز دولتی باشد، سیاستی محلی است که با مشارکت ساکنان و در پیوند با فرایند توسعه شهر شکل می گیرد و متأثر از ویژگی های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جوامع محلی است. نتایج این پژوهش ضرورت هم پیوندی سیاست گذاری مسکن در مقیاس ملی را با سیاست های محلی و برنامه های شهری بیش از پیش آشکار می کند. از آنجا که تقاضای مسکن ارتباط مستقیمی با اقتصاد شهری و ارائه فرصت های اشتغال دارد، بایسته است ابعاد مختلف برنامه ریزی شهری و برنامه های تأمین و طراحی مسکن در ارتباط با یکدیگر در نظر گرفته شوند.

در طراحی و ساخت بناهای سنتی و بومی، استفاده از انرژی های تجدیدپذیر همچون جریان هوا، نور و حرارت آفتاب در ساخت و سازها مدنظر سازندگان بوده است. همچنین سعی شده است تا ساخت بنا کم ترین تأثیر منفی را بر محیط زیست داشته باشد. سوال اصلی تحقیق اینکه مبانی طراحی ساختمانهای مسکونی همساز با اقلیم سرد و کوهستانی در کلانشهر تبریز از بعد کالبدی-هویتی چیست؟ در این مطالعه از شیوه های توصیفی- تحلیلی و میدانی استفاده شده است، از ابزار و تکنیک دلفی در پیمایش ها جهت پاسخ به سؤالات تحقیق و برای نتیجه گیری های آماری و ارائه مستندات برمبنای هدف از نرم افزار SPSS استفاده گردیده، حجم نمونه آماری پژوهش حاضر مشتمل بر ۵۰ نفر در قالب 22 نفر دانشجویان دکترای معماری، 6 نفر اساتید معماری، 22 نفر از ساکنان مجتمع های مسکونی خواهد بود که بر اساس روشهای آماری نتایج استخراج و ارایه شده است. برای پایایی سوالات از آلفای کرونباخ استفاده شده است. هدف از تحقیق حاضر آن است که علاوه بر بررسی های لازم در حوزه همسازی با اقلیم جهت تبیین مدل ها و الگوهای این سازگاری در محدوده های سرد و کوهستانی ایران، مؤلفه های کالبدی-هویتی را نیز با همپوشان نمودن شاخص های آن مدل مورد مطالعه قرار دهد. نتایج حاصل از یافته های پژوهش حاکی از آن است که بین زیر شاخص تسلسل فضایی (ارتباطات و مفاصل) با بعد کالبدی و همچنین بعد هویتی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. بین زیر شاخص ها فضای باز، تسلسل کالبدی و تباین و تمایز با بعد کالبد رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

کیفیت مسکن روستایی در ایران، از منظر بسیاری از محققان، اهمیت زیادی دارد. سیاست های طراحی و برنامه ریزی مسکن روستایی، برنظام طراحی مبتنی بر نیازهای مردم روستایی، تأکید می کند. این مسئله ممکن نیست مگر با جامعه شناختی روستایی و دستیابی به شرح کاملی از نیازها، خواسته ها و رفتارهای مردم روستانشین. هدف از ارایه الگوی طراحی، تبیین توصیه های طراحی در قالب چارچوبی کالبدی- عملکردی است که می تواند پایه طراحی خانه در روستای مورد نظر باشد و به دلیل لحاظ شدن ویژگی های جامعه شناختی، اقلیمی، مقاوم سازی و مانند آن، طراحان و کاربران را از صرف وقت و هزینه بسیار، در فرایند مطالعه و طراحی بی نیاز می نماید. الگوها می توانند بنا به تفاوت های ناشی از شکل وابعاد زمین یا خواسته های کارفرما تغییرات جزیی یابند اما ساختار و شکل کلی آن ها با توجه به محیط فیزیکی و جغرافیایی روستا و نظام هم زیستی روستاییان یکی است. هدف از تحقیق حاضر، ارائه الگوی طراحی مسکن و توصیه های طراحی برای روستای هنجن از توابع شهرستان نطنز است. در این پژوهش از روش تحقیق زمینه یابی و پرسشنامه های استاندارد وضعیت موجود روستا)محیطی، اجتماعی و اقتصادی) ، پرسشنامه جامعه شناختی روستا ، پرسشنامه ویژگی های کالبدی خانه های روستایی و پرسشنامه رفتارهای جاری در مسکن روستایی استفاده شده است. روش نمونه گیری تصادفی است. از آنجا که، هم رفتارهای ساکنان(دایم و موقت) و هم ویژگی های کالبدی بررسی شده است، جامعه آماری شامل دو گروه است: جامعه اول ساکنان روستا هستند. جامعه دوم خانه های روستایی در دو محله بالا و پایین هنجن است. در این پژوهش تجزیه تحلیل داده ها به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. نتیجه تحقیق شامل الگوی روابط عملکردی و توصیه های طراحی برای مسکن روستای هنجن است.

یکی از ارکان برنامه های توسعه توجه به ساخت مساکن روستایی نوساز است. نوسازی این مساکن بدون توجه به مباحث هویتی و پیشینه تاریخی روستاها و تداوم الگوهای بومی امکان پذیر نیست. زمینه های تداوم الگوهای سکونتی درگرو شناخت معماری بومی است. ازاین رو تبیین فرایند الگویابی معماری بومی و استخراج این الگوهای جهت استفاده در طراحی های جدید ضروری است. روستای صور استان آذربایجان شرقی یکی از روستاهای واجد ارزش های تاریخی و معماری بومی است. پژوهش حاضر  به بررسی الگوهای بومی مسکن روستای صور و فرایند الگویابی جهت کاربست در ساخت مساکن نوساز می پردازد.این پژوهش ازنظر فرایند اجرا، کیفی محسوب می شود و برای رسیدن به اهداف خود از روش توصیفی-تحلیلی-اکتشافی بهره می برد. برای این منظور ضمن مرور ادبیات موضوعی به تبیین فرایند الگویابی الگوهای بومی پرداخته و سپس این مراحل را در نمونه موردی روستای صور موردبررسی دقیق قرار می دهد. یافته های تحقیق نشان می دهد که در فرایند الگویابی معماری بومی چهار مرحله شناخت جامع وضع موجود بر اساس مطالعات کتابخانه ای و میدانی، استخراج مؤلفه های مؤثر بر مسکن روستایی، ارائه الگوی اولیه مسکن روستایی و سپس تدقیق این الگو بر مبنای تغییرات شیوه زیست معاصر روستائیان ضروری است. بر این مبنا مؤلفه های اصلی مؤثر بر مسکن روستایی صور شاملِ شیب، جهت گیری، بستر و سازمان فضایی مسکن شناسایی شدند. الگوی اولیه بر مبنای مرکزیت حیاط در مسکن روستایی صور و لزوم ارتباط فیزیکی و بصری تمام فضاها با حیاط و سازمان دهی فضاها با عمق فضایی کم، و در ادامه الگوی نهایی با افزودن فضاهای مفصلی و بهداشتی پیشنهاد شدند.