مطالب مرتبط با کلیدواژه

آیات قرآن


۶۱.

بازشناسی مؤلفه های هویتّی مسکن سنتی بر اساس آیات قرآن و روایات ائمه معصومین

نویسنده:
منبع: پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۲ (پیاپی ۷)

کلیدواژه‌ها: هویت اسلامی آیات قرآن روایات ائمه مسکن سنتی مؤلفه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۰ تعداد دانلود : ۱۲۱
مسکن سنتی همواره بر اساس عقاید مذهبی ساکنین آن خلق می شد و معمار سنتی تا حد امکان به اصول، قواعد و رو شهای احداث خانه در آیات و احادیث توجه می نمود و لذا اثری که خلق می کرد بر مبنای آن الگوها شکل می گرفت و همواره روح دینی در مسکن سنتی جریان می یافت. بر این اساس این مقاله در راستای پاسخگویی به سوال و تأیید فرضیه زیر شکل گرفته است. سؤال: مؤلفه های هویت اسلامی در مسکن سنتی چیست و چه رابط های با یکدیگر دارند؟ فرضیه: بر اساس آیات قرآن و روایات معصومین )به طور مستقیم و غیر مستقیم( در باره مسکن و محل زندگی، الگوهای هویت اسلامی مشخص و رابطه میان آنها بر اساس بازشناسی مؤلفه های هویت اسلامی دریافت می شود. روش تحقیق از نوع تاریخی و توصیفی- تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات از نوع کتابخانه ای با مطالعه اسناد سخت و نرم و نیز مطالعه میدانی می باشد. همچنین در بخشی از پژوهش از مطالعه میدانی به روش مصاحبه نیمه سازمان یافته بهر ه گیری شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد هویت دینی مسکن سنتی در 3مؤلفه پیوند ساختاری، پیوند محیطی و پیوند معنایی قابل دست هبندی است که این سه با یکدیگر همپوشانی داشته و تفکیک ناپذیرند؛ بدین معنا که الگوهای هویت دینی ابتدا در ساختار شکل می گیرند، سپس در محیط قوام می یابند و در نهایت با پیوندهای معنایی متعالی می گردند. در انتهای مقاله نیز راهبردهای بازآفرینی هویت اسلامی در مسکن معاصر بر اساس مؤلفه های هویتی دریافتی از مسکن سنتی بیان می گردد.
۶۲.

بررسی اثربخشی تدبر در آیات قرآن کریم بر افزایش سلامت روان

نویسنده:
منبع: پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۱۴)

کلیدواژه‌ها: سلامت روانی آسیب های روحی تدبر آیات قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۸ تعداد دانلود : ۱۷۳
قرآن به عنوان معجزه جاوید پیامبر گرامی اسلام، بهترین راهنمای آدمی و به مصداق صریح آیات (تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْء) می باشد که با رجوع و عمل به آن می توان بسیاری از نیازها را پاسخ گفته و مشکلات را برطرف نمود. از جمله مشکلات و مسائلی که همواره بشر به ویژه در قرون اخیر با آن مواجه بوده و تحقیقات و پیشرفت علوم هم کمک شایانی به آن نکرده است؛ مقوله بیماری روانی افراد است. به تازگی اندیشمندان و روانشناسان مدعی شده اند که دین و آموزه های اعتقادی نقش مهمی در سلامت روحی و روانی فرد و جامعه دارد. به راستی قرآن که خود یکی از مهمترین اعتقادات دینی به شمار می آید چگونه می تواند سلامت روانی فرد را تضمین کرده و مانع ابتلای فرد و جامعه به فشارها و آسیب های روحی و روانی شود. در این مقاله با روش کیفی کتابخانه ای- توصیفی به تبیین اثربخشی تدبر در آیات قرآن بر افزایش سلامت روان پرداخته شده است. از این روی با تدبر در آیات قرآن به ویژه در محتواها و مفاهیم آیاتی چون ایمان، حجاب، ازدواج و دنیاگریزی، ذکر و دعا می توان هم در پیشگیری و هم در درمان بیماری های روانی به نتایج مطلوب رسید.
۶۳.

تبیین علل شهرت روایت حفص از عاصم در قرائت قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۳ بهار ۱۴۰۱ شماره ۴۹ 1 - 16
تعداد بازدید : ۲۱۱ تعداد دانلود : ۱۲۴
اختلاف قرائت و میزان تاثیرگذاری آن در فهم قرآن پدیده ای است که در کنار نزاع های تاریخی، آثار انکار ناپذیری بر علوم قرآنی تا عصرحاضر داشته است. آنچه به نظر می رسد پرداختن به این موضوع را با اهمیت جلوه می دهد این است که بعد از گذشت سالها هنوز مشخص نشده، ارجحیت یافتن یک قرائت بر دیگر قرائات به چه علتی بوده است. بر این اساس، تحقیق حاضر بر اساس مطالعات کتابخانه ای و رویکردی تاریخی نشان می دهد که ابهام در برخی گزارش های تاریخی مربوط به علل گسترش و ترویج برخی قرائت های خاص در جهان اسلام و شاخص شدن قرائت عاصم از روایت حفص به علت رسمی شدن این قرائت در امپراتوری عثمانی و انتشار چاپی قرآن کریم مطابق با قرائت عاصم بوده است. لذا توجه به دیگر قرائات برای گریز از مبالغه ای که برخی در مورد رواج روایت این قرائت کرده اند، ضروری است.
۶۴.

رابطه دین و سیاست در اندیشه سیاسی خواجه طوسی

نویسنده:
منبع: سیاست پژوهی جهان اسلام دوره پنجم بهار ۱۳۹۷ شماره ۸ 49 - 69

کلیدواژه‌ها: سیاست نامه خواجه طوسی اندیشه ایرانشهری آیات قرآن حکومت سیاست دیانت و دولت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵
این مقاله ارتباط یا عدم ارتباط دیانت و سیاست در اندیشه خواجه طوسی را در کتاب سیاست نامه بررسی می کند.  سوال اصلی مقاله این است که رابطه بین دین و سیاست در نظام فکری خواجه چگونه سامان یافته است؟ در پاسخ به  سوال مذکور فرضیه مقاله این است که در اندیشه خواجه بین دین و سیاست یک ارتباط مستقیم وجود دارد؛ به طوری که خواجه در تبیین دیدگاه خود در خصوص ارتباط سیاست و دیانت به آیات قرآنی تمسک می جوید. روش تحقیق پژوهش، توصیفی- تحلیلی است که با استفاده از منابع کتابخانه ای و استخراج آیات قرآنی مندرج در کتاب سیاست نامه تحلیل می شود. خواجه با نگارش سیاست نامه و با مخاطب قرار دادن فرمانروا، با طرح اندیشه سیاسی جدید در ایران که تا دوره مشروطیت ادامه یافت، با تکیه بر اندیشه ایرانشهری، دین و دولت را همزاد و جدایی ناپذیر از هم می دانست؛ به طوری که با همراه ساختن سلطان ملکشاه سلجوقی، گامی جدی بر رسمی کردن مذهب سنی در کشور برداشت. او با درایت و تدبیری که به کار می گیرد تا حد بسیار زیادی باعث توازن یافتن حقوق عرفی و حقوق شرعی در کشور می شود. خواجه به عنوان یک شخصیت با تدبیر که در مقام وزارت و به عنوان نائب سلطان قرار دارد، در جهت تبیین اندیشه سیاسی خود در آیین ملک داری در برخی موارد به آیات قرآنی تمسک جسته است؛ با بررسی موردی این آیات ملاحظه می شود که آیات قرآنی سهم عمده ای در بیان مهمترین اندیشه های خواجه دارند که از جمله این موارد می توان به تاکید قرآن بر لزوم اطاعت از فرمان خدا، پیامبر و جانشینان او و نیز تاکید خداوند بر جلوگیری از تسلط یافتن غیرمسلمانان بر مسلمانان اشاره نمود.
۶۵.

آسیب شناسی پژوهش کرنیلیا شاک در"مقاله موسی"(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال چهارم بهار ۱۳۹۲ شماره ۱۳ 109 - 124

کلیدواژه‌ها: کُرنیلیا شاک موسی (ع) فرعون آیات قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۸۹
پژوهش حاضر به معرفی و آسیب شناسی مقاله موس ی(ع) (Moses) در دائر ه المعارف قرآن  (Encyclopaedia of the Qurān) پردازد . کُرنیلیا شاک نویسنده مقاله، در آن به بررسی کودکی موسی(ع)، کشته شدن یکی از قبطیان، عزیمت موسی(ع) به مدین، نبوت موسی(ع)، صبر موسی(ع)، نجات موسی(ع) و هلاکت فرعون پرداخته است . مقاله یادشده نکات مثبتی دارد، اما برخی از مطالب مطرح شده در آن قابل نقد است . موارد نقدپذیر عبارت اند از: اقتباس قرآن از کتب عهدین، درآوردن پای پوش، صحف موسی(ع) و رؤیت خدا.
۶۶.

بافت موقعیت و نقش آن در ترجمه قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال هفتم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲۶ 9 - 28

کلیدواژه‌ها: ترجمه آیات قرآن بافت زبان مبدأ زبان مقصد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۱ تعداد دانلود : ۹۹
آیات قرآن از لحظات آغازین نزولشان، مشتاقان وحی را هدایت گر و رهنمون بودند. مردم هم عصر پیامبر(ص) در دریافت معنی آیات قرآن مشکل چندانی نداشتند، اما پس از گسترش اسلام و رسیدن قرآن به دست مسلمانانی که با زبان عربی و فرهنگ و فضای عصر نزول آیات که فرهنگ و موقعیت آن زمان جزیره العرب بود بیگانه بودند، ضرورت ترجمه قرآن به زبان مورد نیاز آنان مطرح شد. برای ترجمه قرآن به زبان های دیگر علاوه بر احاطه بر زبان عربی آگاهی از فرهنگ و فضای نزول آیات نیز لازم بود، زیرا محتوای آیات، با حوادث، وقایع و نیازمندی های گوناگون ارتباط کامل دارد و همه شرایط حاکم بر نزول وحی در تکوین آن تأثیر داشته است. در خصوص قرینه بافت موقعیت این سؤالات مطرح می شود که چرا در فهم و ترجمه آیات قرآن باید به قرینه بافت توجه کرد؟ توجه به این قرینه چه نقشی در دستیابی به ترجمه مطلوب از آیات قرآن دارد؟ در پژوهش حاضر که به روش کتابخانه ای تدوین شده است، قرینه بافت موقعیت و نقش آن در ترجمه قرآن بررسی، و ضرورت توجه مترجم به بافت موقعیت در ترجمه قرآن تبیین شده است.
۶۷.

نقش دولت با محوریت قرآن در پیشگیری از جعل هویت رایانه ای در فضای مجازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال نهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۵ 75 - 103

کلیدواژه‌ها: فضای مجازی نظارت جعل هویت دولت پیشگیری آیات قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۹ تعداد دانلود : ۱۲۹
مهم ترین مسأله در مقابله با جرایم سایبری پیشگیری اجتماعی است که از جمله راهکارهای پیشگیری از جرایم رایانه ای محسوب می گردند و همچنین تهیه پیش نویس قانون مبارزه با جرائم رایانه ای که در دستور کار قوه قضاییه، مجلس و دولت قرار گرفته است. با توجه به این امر موفقیت هر سیاستی اهتمام به آموزش خانواده و آموزش کودکان و نوجوانان، تربیت نیروی انسانی متخصص در مقابله با این جرایم و در نهایت سازماندهی جدید نیروی انتظامی و قوه قضاییه برای تأسیس پلیس سایبر و دادسرای جرایم سایبر است. این تحقیق از نوع کاربردی و روش انجام تحقیق توصیفی- تحلیلی است. این پژوهش با توضیح مختصری پیرامون مفاهیم، نظریه های مرتبط با جرم جعل هویت اشاره و رویکردها و کارکردهای پیشگیری وضعی را مورد کنکاش قرار داده است و مهم ترین راهبردهای سیاستگذاری اجتماعی در حوزه فضای مجازی با رویکرد پیشگیری وضعی را مورد بحث قرار می دهد، و سرانجام با پرداختن به حق استفاده شهروندان از فضای مجازی از منظر قرآن به این مهم دست یافته شده است که دولت باید با توجه به تأکید آیات قرآنی، فرهنگ استفاده از فضای مجازی را در کشور نهادینه سازد تا بتواند گامی در جهت کاهش جرایم رایانه ای بردارد.
۶۸.

ادله جواز عملیات استشهادی فقیهان اهل سنت در نهضت های استشهادی بر اساس آیاتی از قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۰ 279 - 302

کلیدواژه‌ها: عملیات استشهادی ف‍ق‍ی‍ه‍ان اهل سنت آیات قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۱ تعداد دانلود : ۱۰۴
ایدئولوژی اولیه اسلامی در میان اهل سنت با قرآن و شش کتاب بخاری ، مسلم ، ابوداود ، ترمزی ، ابن ماجه ، نسائی که از منابع احادیث آن هاست آغاز گردیده، و فقیهان اهل سنت در گفتمان های مختلف فقاهتی خود، عملیات استشهادی را با ذکر ادله ای چند مجاز دانسته اند، و این پژوهش که مبتنی بر مطالعه کتابخانه ای و مستند به داده های نظری است به روش توصیفی تدوین شده، و پس از ارائه ادله جواز عملیات استشهادی در میان اهل سنت، و جوب چنین جهادی را با تفاسیر گوناگون آن ها از قرآن و سنت و حوادث صدر اسلام، با قیود و شرایطی لازم شمرده است.
۶۹.

بررسی چرایی و چگونگی تأویل آیات قرآنی در کشف المحجوب هجویری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات عرفانی سال چهاردهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۱ 9 - 36

کلیدواژه‌ها: آیات قرآن تأویل چرایی و چگونگی کشف المحجوب هجویری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۱ تعداد دانلود : ۹۶
کشف المحجوب نخستین کتابی است که در تصوف به زبان فارسی تألیف شده و استناد به آیات قرآن از ویژگی های سبکی این متن کهن به شمار می آید. در این پژوهش، چگونگی تأویل آیات قرآنیِ به کاررفته در مقدمه و شش باب آغازین این کتاب، که مؤلف در آن به موضوعات بنیادین تصوف پرداخته، بررسی و تحلیل شده است. نتایج نشان می دهد که هجویری در این بخش از کتاب برای بررسی و تبیین 17 موضوع نسبتاً کلی و گوناگون به 55 آیه از قرآن استناد کرده که برداشتش از 27 آیه صحیح بوده، از 26 آیه برداشت شخصی داشته و در تأویل 2 آیه خطای آشکار داشته است . بر این اساس، تأویل بیش از نیمی از آیات بررسی شده مورد استناد هجویری، شخصی بوده که اثبات مدعا و مطلوب مؤلّف و تفسیر مدِّ نظر وی از برخی مفاهیم تصوف عامل اصلی برداشت های شخصی و ناصحیح او از این آیات است. از عوامل اصلی این تأویلاتِ نادرست، می توان به تقلید هجویری از پیشینیان، شناخت محدود او از آیات و روایات و استفاده هدفمند از آن، انگیزه خاص وی در اثبات مدّعا و مطلوب خویش، و نوعی خودباوری برآمده از آشنایی او با عرفان و تصوف اشاره کرد. کشف المحجوب نخستین کتابی است که در تصوف به زبان فارسی تألیف شده و استناد به آیات قرآن از ویژگی های سبکی این متن کهن به شمار می آید. در این پژوهش، چگونگی تأویل آیات قرآنیِ به کاررفته در مقدمه و شش باب آغازین این کتاب، که مؤلف در آن به موضوعات بنیادین تصوف پرداخته، بررسی و تحلیل شده است. نتایج نشان می دهد که هجویری در این بخش از کتاب برای بررسی و تبیین 17 موضوع نسبتاً کلی و گوناگون به 55 آیه از قرآن استناد کرده که برداشتش از 27 آیه صحیح بوده، از 26 آیه برداشت شخصی داشته و در تأویل 2 آیه خطای آشکار داشته است . بر این اساس، تأویل بیش از نیمی از آیات بررسی شده مورد استناد هجویری، شخصی بوده که اثبات مدعا و مطلوب مؤلّف و تفسیر مدِّ نظر وی از برخی مفاهیم تصوف عامل اصلی برداشت های شخصی و ناصحیح او از این آیات است. از عوامل اصلی این تأویلاتِ نادرست، می توان به تقلید هجویری از پیشینیان، شناخت محدود او از آیات و روایات و استفاده هدفمند از آن، انگیزه خاص وی در اثبات مدّعا و مطلوب خویش، و نوعی خودباوری برآمده از آشنایی او با عرفان و تصوف اشاره کرد.
۷۰.

تحلیل بینامتنی کاربرد آیات قرآن در منشآت قائم مقام فراهانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال دهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۴۰) 101 - 118

کلیدواژه‌ها: تحلیل بینامتنی آیات قرآن منشآت قائم مقام فراهانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۱ تعداد دانلود : ۱۲۴
قرآن یکی از آبشخورهای اصلی ادبیات فارسی است و شاعران و نویسندگان به شیوه های مختلف از آن بهره گرفته اند، به گونه ای که روابط بینامتنی کاملی بین قرآن و متون ادبی دیده می شود. این رابطه از اقتباس و تلمیح شروع و به سطوح عمیق تر بینامتنیت ختم می شود. در پژوهش حاضر به منشآت قائم مقام فراهانی از منظر بینامتنیت پرداخته شده، و چنانکه دیده خواهد شد بهره گیری او از آیات قرآن به روش های مختلفی انجام شده است. گاهی از عین آیه با همان بافت قرآنی خود بهره می گیرد، در شیوه دیگر از عین آیه ولی در بافت دیگری استفاده می کند، گاهی استفاده بلاغی و ادبی از آیه بیشتر مدنظر است، در برخی نامه ها بیشتر بر اقناع مخاطب و خواننده متمرکز می شود و آیات را با این هدف به کار می برد، گاهی در ساختار ظاهری آیه دخل و تصرف کرده و بخش هایی از آیه را می آورد و با آن، غرض خود را پیش می برد، در برخی نامه ها مضمون آیه مورد نظر نویسنده است و با اشارتی به آن مضمون، نوشته خود را به رنگ و بوی قرآنی می آراید. گاهی متناسب با نشانه متنی از آیه استفاده می شود و یک نشانه واژگانی یا معنایی نویسنده را به استفاده از آیه هدایت می کند. برای روشمندتر شدن و نتیجه بخش تر بودن مباحث، یافته های پژوهش در سطوح واژگانی- نحوی، بلاغی، معنایی و کاربردشناسی یا بافتیِ زبان، دسته بندی می شود.
۷۱.

شناسایی پیامدهای حفظ آیات قرآن کریم بر عملکرد حافظان قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی سال ۳۱ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۹ 333 - 360

کلیدواژه‌ها: واکاوی حفظ آیات قرآن حافظان قرآنی پیامدها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲ تعداد دانلود : ۹۵
هدف از این مطالعه واکاوی پیامدهای حفظ آیات قرآن بر عملکرد حافظان قرآنی است. روش پزوهش کیفی از نوع فراترکیب است. جامعه تحقیق یافته های پژوهشی دو دهه یعنی از سال 1380 تا 1400 می باشد که تعداد 25 مقاله به طور هدفمند بر مبنای اهداف پژوهش انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها فیش برداری است که همزمان با فرایند جمع آوری اطلاعات، یافته های حاصله دسته بندی، کدگذاری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های حاصله حاکی از این است که پیامدهای حفظ آیات قرآنی بر حافظان قرآن کریم را بر اساس مطالعات منتشر شده می توان به سه دسته پیامدهای شناختی ، فراشناختی و روان شناختی تقسیم کرد. پیامدهای شناختی با سه مضمون اصلی با نام های ارتقاء هوش شناختی (با دو مولفه فرعی)، ارتقاء راهبردهای شناختی(با سه مولفه فرعی) و ارتقاء سواد قرآنی با (سه مولفه فرعی)، پیامدهای فراشناختی با سه مضمون اصلی با نام های دانش فراشناختی( با یک مولفه)، تجربه فراشناختی (با سه مولفه فرعی) و راهبردهای فراشناختی (با دو مولفه فرعی) و پیامدهای روان شناختی با سه مضمون اصلی با نام های ارتقاء سلامت روان با 5 مولفه فرعی، کاهش رفتارهای خشونت آمیز با سه مولفه فرعی و ارتقاء کیفیت زندگی با 4 مولفه فرعی همراه است. نتیجه این که حفظ قرآن دارای پیامدهای قابل توجهی در زندگی است که لازم است مورد توجه قرار گیرد.
۷۲.

پیدایش جهان از دیدگاه علامه سید محمدحسین طباطبایی و استیون هاوکینگ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه دین سال بیستم پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۵۶) 157 - 173

کلیدواژه‌ها: استیون هاوکینگ آیات قرآن پیدایش جهان علامه طباطبایی کیهان شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۷ تعداد دانلود : ۲۴۱
مقاله حاضر با هدف تبیین موضوع پیدایش جهان از دیدگاه دو اندیشمند برجستۀ معاصر دین و علم، علامه سید محمد حسین طباطبایی و استیون هاوکینگ، به روش توصیفی تحلیلی و تطبیقی نگارش یافته است. علامه طباطبایی با دو رویکرد تفسیر وحیانی و شناختِ عقلی عوالم سه گانۀ وجود (عقل، مثال، ماده) را معلول خداوند و عالم مادی را حادث علّی و زمانی دانسته است. همچنین به آغاز زمانی داشتنِ جهانِ طبیعت اشاره دارد. هاوکینگ با رویکرد صرفاً علمی و تجربی در دو دوران فکری خود (هاوکینگِ متقدم و متأخر) به این موضوع پرداخته است. هاوکینگِ متقدم با توجه به رویکرد کلاسیکی نسبیت عام و رویداد انفجار بزرگ از پیدایش فضا و زمانِ جهانِ کنونی و امکانِ وجود خالق سخن گفته است. اما هاوکینگِ متأخر با توجه به قانون گرانش و مکانیک کوانتومی پیدایش جهان را از «هیچ»، یعنی روندِ خلقِ بدون مقدمه و ناظمِ هوشمند، کافی دانسته و برای اثبات آن در پی نظریه ای موسوم به M (نظریۀ همه چیز) است. در این دیدگاه، جهان خودبسنده و بی نیاز از خالق است و آغاز و پایانی برای آن متصور نیست. از برآیند این دو دیدگاه می توان گفت یافته های علمی بر بنیان تجربه و در نتیجه در معرض آزمون، حدس، احتمال، و خطا قرار دارند و نمی توانند دربارۀ آفرینش جهان دیدگاهی یقینی داشته باشند. افزون بر این دانشمندان فیزیک و کیهان شناسی به دیدگاه هاوکینگ در این مورد نقدهای جدّی وارد کرده اند. در حالی که گزاره های دینی دربارۀ آفرینش جهان برخاسته از وحی و مصون از هر گونه خطا و اشتباه است و از عقل منطقی نیز بهره می گیرد. از این رو به واقعیت نزدیک تر است که در مقاله بیان خواهد شد.
۷۳.

کارکردها و لوازم الهیاتی توحید اجتماعی در فلسفۀ علم اقتصاد با محوریت آیات قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه دین سال بیستم پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۵۶) 217 - 230

کلیدواژه‌ها: آیات قرآن توحید اجتماعی فلسفه علمِ اقتصاد کارکرد لوازم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱ تعداد دانلود : ۱۴۲
تبیین کارکردهای دین یا آموزه های آن از جمله «توحید» و لوازم آن از مسائل اثرگذار فلسفۀ دین است. در این زمینه، مسئلۀ این پژوهش تبیین کارکردها و لوازم توحید اجتماعی در فلسفۀ علم اقتصاد با محوریت قرآن است و هدف نشان دادن تأثیرات توحید اجتماعی در پیش فرض های نظری علم اقتصاد، مفاهیم اقتصادی، نوع نگرش به برخی احکام اقتصادی، و اهداف علم اقتصاد بر اساس قرآن است. روش تحقیق اتکا بر ظهور آیات دالّ بر توحید اجتماعی، آیات دربردارندۀ مضامین اقتصادی، و مراجعه به تفاسیر اجتماعی با رویکرد تحلیلی استدلالی است. کارکردهای الهیاتی توحید اجتماعی در پیش فرض های علم اقتصاد با محوریت قرآن در مردود بودن نظام های اقتصادی غیر الهی، اعتقاد همگانی به تأثیر مشیت خداوند در امور اقتصادی و نتایج اجتماعی آن، و ارائۀ تحلیلی مستدل از سنت های الهی در اقتصاد به وقوع می پیوندد. در کارکرد تحولیِ توحید اجتماعی مفاهیم اقتصادی هویتی توحیدی اجتماعی می یابند و جاودانگی و فراتاریخی بودن احکام اقتصادی اسلام برای همۀ جوامع ثابت می شود. نیز طراحی نظام اقتصادی در جهت تحقق عبودیت اجتماعی و استقلال اقتصادی جوامع دو کارکرد توحید اجتماعی در هدف علم اقتصاد است. این بازتفسیر از توحید ظرفیت علم اقتصاد را ارتقا می دهد و گامی به جلو در مسیر اسلامی سازی و تأمین مباحث نظری آن خواهد بود.
۷۴.

بررسی ویژگی های عام و خاص «امت ها» و «امت اسلامی» از منظر آیات قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری آلاءالرحمن سال ۱ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 83 - 100

کلیدواژه‌ها: بررسی ویژگی های عام امت ها ویژگی های خاص امت اسلامی آیات قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۹ تعداد دانلود : ۷۷
یکی از آموزه های قرآن کریم توجه به برتری امت اسلام بر سایر امت ها است؛ این آموزه قرآنی از طرق مختلف قابل اثبات است، از جمله آنها، بررسی «ویژگی های عامّ امت ها» و «ویژگی های خاص امت اسلامی» است. این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع لغوی، تفسیری، علوم قرآنی و روایی صورت گرفت؛ به دنبال پاسخ گویی به این پرسش است که: ویژگی های عامّ و خاص «امت ها» و «امت اسلامی» از منظر آیات قرآن چیست؟ داده های پژوهش این است: ویژگی های مشترک (عامّ) بین همه امت ها عبارتند از: داشتن رسول، برخوردار بودن از شرایع مختلف، هدایتگر یا مجادله گر بودن، صاحب اجل بودن، محشور شدن در سرای قیامت و شاهد داشتن؛ ویژگی های خاص امت اسلامی نیز عبارتند از: بهترین امت، امت وسط، شاهد بر مردم بودن و برخورداری از صفات نیک امت های قبل.
۷۵.

بررسی پدیده های فیزیک از دیدگاه قرآن و تبیین روش های برتر آموزش فیزیک با الگوگیری از آیات قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پویش در آموزش علوم پایه دوره ۹ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۳۲) 41 - 51

کلیدواژه‌ها: آیات قرآن روش ه ای ت دریس فیزیک متافیزیک همخوانی با قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۲ تعداد دانلود : ۸۷
ق رآن مجید با آن که بیشتر در صدد بیان مسائل هدایت جامعه به تکامل روحی و معنوی می باشد، با این همه نه تنها با مباحث علمی و یافته های قطعی و حقیقی تعارضی ندارد، بلکه حاوی گزاره هایی از علوم و نکات علمی می باشد که به وضوح قابل برداشت است و با تازه ترین قوانین و نظریات اثبات شده علمی هماهنگی دارد؛ برای نمونه، می توان به مواردی همچون زوجیت اشیاء، قانون ترمودینامیک، جهان موازی، تنیدگی کوانتمی و سیاه چاله های فضایی اشاره نمود. در طول تاریخ ، همواره منبعی مطئن و زلال برای دانشمندان اسلامی بوده است شناسایی مباحث فیزیک و شیوه های برتر تدریس آن با الگوگیری از آیات قرآن، به بالندگی هرچه بهتر اساتید دانشگاه و معلمان آموزش و پرورش کمک می نماید. نتایج پژوهش حاکی از آن بود که برخی از مباحث فیزیک و روش تدریس آن قابل الگوگیری از قرآن می باشد و اندیشمندان اسلامی با تدبر در آیات نورانی قرآن می توانند به اکتشاف مسایل جدیدتری از علوم دست یابند. در این تحقیق، سعی شده است ابتدا مباحث فیزیک که همخوانی با قرآن دارد، ذکر گردد، سپس روش های برتر تدریس آن با الگوگیری از آیات قرآن استخراج گردد.
۷۶.

بررسی و پاسخ به شبهه کم محتوا بودن قرآن با محوریت کتاب نقد قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی نامه جامعه سال ۱۶ پاییز ۱۳۹۷ شماره ۱۲۷ 137 - 157

کلیدواژه‌ها: تحلیل انتقادی شبهه آیات قرآن ویژگی های قرآن محتوای قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶ تعداد دانلود : ۴۶
قرآن کریم کلام الهی، معجزه جاوید پیامبر اکرم (ص) و دریای بیکران معارف الهی است که طراوت و تازگی آن در هر عصری نمایان است. اما معاندان با استناد به آیات قرآن کریم، شبهاتی را مطرح کرده اند تا با ادعای اقتباس از فرهنگ عصر پیامبر (ص) و تکرار همان مطالب کتب پیشین، کم محتوا بودن معارف قرآن و انسانی بودن آن را اثبات کنند. طرح این شبهه ها، سبب تضعیف باورهای ایمانی و اعتقادی برخی از افراد جامعه شده است. بنابراین، مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و به منظور رفع شبهات و دفاع از ساحت مقدس قرآن کریم، پاسخ به این شبهات را مد نظر قرار داده است. یافته های پژوهش با توجه به تحلیل آیات نشان می دهد قرآن به دلیل ویژگی های منحصر به فرد و معارف عمیق و ژرف آن، به هیچ روی نمی تواند برگرفته از محیط منحط عربستان یا اقتباس از کتب آسمانی تحریف شده پیشین باشد؛ بلکه محتوایی بسیار گسترده تر و فصاحت و بلاغت والایی را ارائه می دهد و این امر، نشانگر استواری، حقانیت و الهی بودن آن است.
۷۷.

بررسی و نقد نگاه جریان سلفی گری ایرانی به جایگاه صحابه: با محوریت دوکتاب عرض اخبار اصول بر قرآن و عقول و شاهراه اتحاد

نویسنده:
منبع: کلام و ادیان سال ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 117 - 142

کلیدواژه‌ها: عدالت صحابه آیات قرآن ادله تاریخی برقعی قلمداران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷ تعداد دانلود : ۲۱
جریان سلفی گری ایرانی، در پی توجیه غصب حاکمیت و رد امامت منصوص الهی، به نوعی قائل به نظریه عدالت صحابه شده تا به گمان خود، مسیر وحدت بین مسلمانان را هموار کنند. سید ابوالفضل برقعی در کتاب عرض اخبار اصول بر قرآن و عقول، و حیدرعلی قلمداران در کتاب شاهراه اتحاد، با استناد به برخی از آیات قرآن و ادله تاریخی، در پی تبرئه صحابه از کوتاهی در حق امامت امیرمؤمنان7 برآمده و برای آنان جایگاهی چون مرجعیت علمی، اُسوه هدایت و مظهرِ صادقینِ در قرآن قائل شده اند. این تحقیق کوشیده است با تبیین نگرش این جریان به جایگاه صحابه، ادّله آنان  را مورد بازخوانی قرار دهد و از منظر قرآن، درستی یا نادرستی ادعای این جریان نوپا را آشکار سازد. هم چنین در مقدمه تحقیق، به عوامل طرح این گونه مباحث توسط آموختگان مکتب خلفا از نگاه امامیه پرداخته شده است.
۷۸.

استعاره ی مفهومی «کلمات الهیاتی» منسوب به «واقعه ی بدر» در تفاسیر نخستین

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲۰ 307 - 344

کلیدواژه‌ها: استعاره ی مفهومی آیات قرآن تفسیرهای نخستین واقعه ی بدر مفسران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴ تعداد دانلود : ۲۳
آیات قرآنی که به بدر منسوب ساخته اند، در حال ساخت تصور عذاب شدید، روز قیامت، روز فرقان، روز انتقام، وعده ی حق خدا، وعده ی باطل شیطان، روز پیروزی حق بر باطل است که باید به سبب ارتباط با چیزی برجسته شوند که آن واقعه بدر است. اینکه چنین مفاهیم انتزاعی و مجردی با چه ساز و کاری با بدر مفهوم سازی می شود و گفتمانی ملموس و قابل درک پدید می آورد، مسئله ای است که این پژوهش میان رشته ای، با تمرکز بر تفاسیر نخستین و با توجه به استعاره ی مفهومی که یکی از نظریه های معناشناختی و مبتنی بر رابطه ی میان زبان و ذهن است، پی می گیرد. بر این اساس زبان شناسان شناخت گرای معاصر، با طرح این نظریه که تفکر انسان ماهیتی استعاری دارد و تمام مفاهیم انتزاعی به واسطه ی فرآیند تجسم سازی از یک امر شناخته شده و عینی مفهومی می شوند، آن را از دید کلاسیکش که تنها جنبه ی زیبایی شناختی دارد جدا می کنند. این پژوهش در چهارچوب مدل لیکاف و جانسون به بررسی استعاره های مفهومی «کلمات الهیاتی» در برخی از تفاسیر نخستین می پردازد تا نشان دهد که این کلمات در نگاه و جهان بینی مفسران نخستین چگونه تعریف می شود. نتیجه ی بررسی نشان می دهد استعاره در سرتاسر گفتمان مفسران نخستین در مورد چنین کلمات انتزاعی وجود دارد و ابزاری است که با کمک ترسیم نگاره های ملموس در بستر واقعه ی بدر و یا به عبارتی ذکر روایاتی از آن، ذهن خواننده را به سوی وضعیت تاریخی بکشانند تا قابل درک و در نتیجه، سبب باورپذیری و انتقال هر چه بهتر چنین آموزه های انتزاعی باشد.
۷۹.

گونه شناسی کاربست آیات قرآن در کتاب شرح چهل حدیث امام خمینی(ره)

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال ۱۰ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۹ 13 - 28

کلیدواژه‌ها: امام خمینی (ره) چهل حدیث آیات قرآن شرح حدیث گونه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴ تعداد دانلود : ۲۰
پس از قرآن، احادیث پیامبر اعظم (ص) و امامان شیعه (عل) چراغ هدایت بشریت بوده اند. حدیث، مانند قرآن دارای ابعاد گوناگون و جنبه های متعدد است و محکم و متشابه، مطلق و مقید و عام و خاص و ... دارد که تمامی این جنبه ها در سه حوزه شرح الحدیث، نقدالحدیث و حل اختلاف اخبار بررسی می شود. در طول تاریخ شارحان حدیث از روش های مختلفی برای شرح احادیث استفاده کرده که مهم ترین آن ها بهره گیری از آیات قرآن کریم است. در این میان امام خمینی(ره) به عنوان فقیه جامع علوم فقه، اصول، عرفان، فلسفه و حدیث، چنین نگاهی را در آثار مکتوب خود به یادگار گذاشته اند. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و شیوه کتابخانه ای، به بررسی روش امام خمینی(ره) در شرح روایات با بهره گیری از آیات قرآن کریم در کتاب شرح چهل حدیث پرداخته است. بیان اندیشه های قرآن شناختی امام خمینی(ره) با تمرکز بر مسئله فهم قرآن از نگاه امام و ترسیم ابعاد مختلف آن از اهداف اساسی این پژوهش است. روش امام خمینی(ره) در بهره گیری از آیات قرآن در شرح روایات، چراغ روشنی فرا راه نویسندگان، اندیشمندان دینی و حدیث پژوهان است. یافته های پژوهش نشان می دهد، مجموع آیاتی که در شرح روایات چهل حدیث به کار رفته است، در حدود 140 آیه است که بعضی تکراری است. در این میان، 76 آیه برای استشهاد به قرآن، تعداد 30 آیه جهت استدلال به قرآن، 6 آیه به عنوان نمونه و تمثیل و 5 آیه برای بیان مصداق استفاده شده که تفصیل هر یک از این موارد در متن مقاله بیان شده است.