دفاع موشکی

جنگ افغانستان نشان داد که اینک تمرکز آمریکا در روابط بینالملل به سوی شرق معطوف شده است. ایالات متحده با تجاربی که در سالهای گذشته در خاورمیانه داشته است، اکنون با تغییر مسیر سیاست خارجی خود، سعی کرده تا منافع خود در شرق خاور میانه را نیز تثبیت کند. اما این تغییر مسیر خیلی وقت پیش باید انجام میگرفت. آسیایی مرکزی در حال تبدیل شدن به یک مسئله امنیتی منطقهای است و اقدامات روسیه و چین شکل گرفتن مناسبات سیاسی قوی را بین دو کشور رقم زده است. سازمان همکاری شانگهای (SCO) در اصل از پنج کشور آسیای مرکزی و کشورهای آسیایی تشکیل شده است(شانگهای پنج)، و هدف از این اتحاد پیشرفت مناسبات اقتصادی، اجتماعی و روابط سیاسی این پنج کشور بود. هر چند، SCO اغلب به عنوان دروازه ای برای منافع گسترده تر چین و روسیه به شمار می رود.

یکی از مسائل مهم در طرح ریزی راهبردی، مدیریت دفاع از پایانه سیلوهای موشک بالستیک قاره پیما است. تاکتیک های مختلفی برای بالا بردن احتمال حفظ این سیلوها در برابر حمله اولیه دشمن مطرح شده است. علاوه بر استفاده از فناوری های جدید، مدیریت فناوری ها در موفقیت بیشتر و شکست کمتر اهمیت زیادی دارد. بازی جنگ یکی از روش های مدیریت دفاعی محسوب می شود. پشتیبان تصمیم بازی جنگ ممکن است از روش های مختلف ریاضیات و هوش مصنوعی در کنار تجربیات خبرگان نظامی استفاده کند. نظریه بازی یکی از روش های مرسوم مورداستفاده در مدل سازی و حل مسائل تصمیم گیری نظامی است. به عنوان نمونه، نحوه تخصیص موشک ها و رهگیرها در حمله و دفاع بخشی از مدیریت فناوری محسوب می شود. در دفاع موشکی ضد بالستیک می توان با تخصیص تعداد بهینه موشک های رهگیر به پایانه های دفاع شده، تعداد سیلوهای حفظ شده را افزایش داد. در این مقاله نحوه به کارگیری نظریه بازی برای تحلیل و مدل سازی این مسئله موردمطالعه قرارگرفته است. راهبرد بهینه هر دو طرف آبی (مدافع) و  قرمز (مهاجم) موردبررسی قرارگرفته است، یعنی مدافع چگونه موشک های رهگیر را تخصیص دهد و مهاجم چگونه موشک های بالستیک چندکلاهکه را توزیع کند. این مسئله به صورت یک بازی مجموع ثابت که حالت خاصی از بازی مجموع صفر است، مدل سازی شده است. سپس، با استفاده از روش کمینه- بیشینه و بیشینه-کمینه به حل مسئله و محاسبه نقطه تعادل پرداخته شده است. .  

در سال های اخیر برنامه استقرار سیستم دفاع موشکی روسیه نه در قالب برنامه ای تاکتیکی، بلکه مانند برنامه ای راهبردی ارتقا یافته است. این برنامه شامل توسعه ابزارهای شناسایی، رهگیری و هشدار زودهنگام و استقرار آن ها در مناطق راهبردی در قلمرو روسیه و برخی کشورهای متحد آن است. این پرسش مطرح است که چرا روسیه اقدام به توسعه و استقرار سامانه های دفاع موشکی کرده است؟ در دسته بندی کلان، این نوشتار از دسته پژوهش های کیفی است که در ارائه داده های مربوط به سامانه های دفاع موشکی به روش تاریخی و زمینه آزمون فرضیه به روش تجربی انجام شده است. در قالب این روش، در این نوشتار به سخنان مقام های روس و بررسی اسناد سیاست خارجی و امنیتی روسیه و هم زمانی این برنامه نیز توجه کرده ایم. فرضیه نوشتار این است که تلاش غرب برای استقرار سپر دفاع موشکی موجب شد رهبران روسیه احساس تهدید کنند و امنیت و جایگاه بین المللی کشورشان را به عنوان یک قدرت بزرگ و یکی از دو کانون اصلی قدرت نظامی در خطر ببینند. در نتیجه، سامانه های دفاع موشکی خود را از نظر کیفی ارتقا دادند و در مناطق راهبردی مستقر کردند. در این نوشتار دریافتیم بین این سه متغیر، استقرار سپر دفاع موشکی غرب، ادراک رهبران روسیه و استقرار سیستم دفاع موشکی روسیه، رابطه معناداری وجود دارد. افزون بر آن، استقرار نیروهای تهاجمی آمریکا در اروپا که در پی خروج واشینگتن از پیمان کنترل تسلیحات پدید آمد نیز در پیدایش چنین رویکردی مؤثر بوده است. همچنین یافته های نوشتار نشان می دهد که هم سطح فناوری سامانه های دفاع موشکی روسیه به نسبت نمونه غربی آن پایین تر است و هم قلمرو پوشش آن ها محدودتر است.