خط نوشته

خط به عنوان یکی از مهم ترین شاخصه های هنر در دوران اسلامی، جایگاه والایی داشته و بر روی پارچ هها نیز کاربرد داشته است. این مقاله بر این راستاست که جایگاه و اهمیت خط نوشته را بر روی منسوجات ایران قرون 4 هجری تا 12 هجری از دیدگاه بصری و گرافیکی مورد بررسی قرار دهد. بدین منظور با بررسی های تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و هنری ادوار مورد نظر و نیز با توجه به پژوه شهای انجام شده درباره خط و پارچه در ایران اسلامی و تحلیل تصاویر بدست آمده از این ادوار مشخص شد که خط در پارچه ها علاوه بر کاربرد مفهومی و زیبایی شناسانه، به لحاظ گرافیکی درترکیب بندی پارچه ها از جایگاه مهمی در کنار نقش برخوردار بوده است.

معماری دوره ایلخانی به لحاظ تزیینات بصری، یکی از دوره های شاخص معماری ایران است. فضاسازی و تزیینات بخش محراب جزو مهم ترین بخش های تزییناتی معماری عهد ایلخانی است. طرح های گرافیکی و استخراج الگوهای به کاررفته در نقوش برای دستیابی به شکل و محتوای کتیبه ها و نقوش، به وضوح باعث بروز خصوصیات تزئینی بناها می شود و امکان قیاس آن را با تزئینات بناهای هم عنصر خود میسر می سازد. از سوی دیگر با زنده سازی نقوش و کتیبه ها می توان با الگو قرار دادن این میراث ارزشمند در یک ایده مدرن، آثاری با ارزش های سنتی- ملی خلق کرد. این یکی از بهترین منابع برای کاربرد معماری و تزئینات امروزی یعنی تعمق در هنر دوران گذشته است . هدف پژوهش آشنایی محققین قلمروهای مرتبط با تزیینات محراب های عهد ایلخانی در ایران است. روش پژوهش حاضر، مبتنی بر شیوه توصیفی- تحلیلی و ابزار مورداستفاده مبتنی بر تحقیقات کتابخانه ای است. یافته های پژوهش تدوین عملیاتی مراحل آشنایی اولیه با مبحث تزیینات محراب های عهد ایلخانی ایران و شیوه های متدولوژیک روش تحقیق مرتبط با بحث است. نتایج نهایی تحقیق با توجه به بررسی غلبه تزیینات از این قرار است، بیشترین غلبه تزیینات به نقوش گیاهی در 8 محراب مسجد و نقوش هندسی در 3 محراب مسجد است و خط نوشته ها به نسبت کمتر از سایر تزیینات مورداستفاده قرارگرفته است. طبق بررسی های صورت گرفته حدود 64% غلبه خط کوفی در کتیبه ها به چشم می خورد و 36% غلبه خطوط مربوط به خط ثلث است. رنگ زمینه با توجه به مصالح مصرفی گچ در این دوره در اکثر محراب ها رنگ، کرم نخودی و اخرایی دارد. رنگ زمینه، تلفیقی از رنگ های کرم، نخودی، اخرایی، لاجوردی و سبز و فیروزه ای و قهوه ای است.