فن بازار

امروزه فناوری به عنوان یکی از مهمترین عوامل توسعه اقتصادی و صنعتی کشور مطرح است. در مناطق مختلف جهان، روش های گوناگونی برای تسهیل انتقال و مبادله فناوری در سطوح محلی، ملی، منطقه ای و بین المللی به کار می رود. ایجاد فن بازار به عنوان مرکز و مرجع مبادلات فناوری یکی از ساز و کارهای پیشرفته و نوپا در جهت یاد شده محسوب می شود. در ایران، مبادلات و انتقال فناوری از نظام و ساختار منسجم و هدفمندی برخوردار نیست و این مساله باعث بروز مشکلات بسیاری برای عرضه کنندگن فناوری (شامل نخبگان، دانشگاه ها، مراکز تحقیق و توسعه و ...) و متقاضیان فناوری (مانند دولت، صنایع مختلف به ویژه صنایع کوچک و متوسط، سرمایه گذاران و ...) شده است. در مقاله حاضر پس از بررسی بحث مبادلات فناوری، بطور اجمالی برخی از فن بازارها در اروپا و آسیا مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه با استفاده از مصاحبه و مطالعه میدانی از بین کارشناسان فن بازار و حیطه های مرتبط و آشنا با آن (مانند حقوق فناوری، ارزیابی و بازاریابی فناوری، زمینه های تخصصی فناوری، صندوق های حمایلت مالی و غیره) مدل فن بازاریابی در سطح ملی در ایران، ارایه شده است. در مدل مذکور ماموریت و اهداف، بخش های مختلف، مالکیت، فرایند داخلی و ارتباطات فن بازار در سطح ملی و همچنین پیش نیازهای ایجاد فن بازار تشریح شده است. بدیهی است دقت در تجربیات سایر کشورها و توجه به پیش نیازهای و زیرساخت اولیه، مسوولین مربوط را در برنامه ریزی هرچه بهتر و جامع تر رهنمون خواهد شد.

امروزه فناوری به عنوان یکی از مهمترین عوامل توسعه اقتصادی و صنعتی کشور ها مطرح می باشد. در مناطق مختلف جهان، روش های گوناگونی در راستای تسهیل انتقال و مبادله فناوری در سطوح محلی، ملی، منطقه ای و بین المللی بکار می رود. ایجاد فن بازار به عنوان مرکز و مرجع مبادلات فناوری یکی از سازوکار های پیشرفته و نوپا در جهت هدف فوق الذکر محسوب می شود. در ایران مبادلات و انتقال فناوری از نظام و ساختار منسجم و هدفمندی برخوردار نیست و این مساله باعث بروز مشکلات بسیاری برای عرضه کنندگان فناوری و متقاضیان فناوری شده است. در مقاله حاضر پس از بررسی بحث مبادلات فناوری، به معرفی اجمالی برخی از فن بازار ها در اروپا و آسیا پرداخته شده است. در ادامه با استفاده از مصاحبه و مطالعه میدانی از بین کارشناسان فن بازار و حیطه های مرتبط و آشنا با آن جهت ارائه چارچوب مفهومی و الزامات و شرایط عملیاتی فن بازار در سطح ملی در ایران، استفاده شده است. در واقع این مقاله در پی ارائه تشریح ماموریت و اهداف بخش های مختلف، مالکیت، فرآیند داخلی و ارتباطات فن بازار سطح ملی در ایران و همچنین پبش نیاز های ایجاد فن بازار می باشد.

طی چندسالی که از شکل گیری فن بازار در کشور می گذرد، ساختار مذکور به دلایل مختلف به عنوان بازار فناوری فعالیت نکرده و عملکرد خود را محدود به اطلاع رسانی در حوزه های مختلف کرده است. این در حالی است که وظیفه اصلی فن بازار و کارکردی که باعث ایجاد ارزش افزوده می شود، عملکرد آن به عنوان سامانه خرید و فروش فناوری است. در این مقاله بعضی از عوامل تأثیرگذار بر این مشکل، احصا شده اند. آنچه در مقاله حاضر مدنظر است، بررسی موانع و چالش های شکل گیری و توسعه فن بازار و یافتن میزان اهمیت آنهاست که از طریق ارزیابی مجدد و روزآمد کردن مطالعات انجام شده در مورد فن بازار و و احصاء موانع در حوزه های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و... انجام خواهد شد. همچنین از روش های آماری رگرسیون مرحله ای و نیز تحلیل همبستگی، میزان اهمیت هرکدام از موانع مذکور مشخص خواهد شد. با مشخص شدن موانع مذکور و نیز میزان اهمیت آنها، علاوه بر برنامه ریزی بهتر و دقیق تر برای ایجاد فن بازار ملی، مراکز متولی مانند پارک های علم و فناوری که وظیفه مدیریت تحقیق و توسعه را بر عهده دارند، تلاش خود را معطوف به داشتن ساختاری متمرکز، کارآمد و در خدمت توسعه فناوری کشور خواهند کرد. بنابراین، مقاله حاضر سعی بر آن دارد تا ضمن احصاء کردن موانع مذکور، به منظور برنامه ریزی برای رفع موانع، میزان اهمیت و تأثیرگذاری هرکدام را نیز مشخص نماید.

نظر به اهمیت فناوری در صنایع دفاعی و تاثیر آن در اقتدار و امنیت کشور، اکتساب فناوری در این صنایع، از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین دلیل، مبادله فناوری میان صنایع و سازمان های دفاعی جایگاه ویژه ای دارد و فن بازار دفاعی، ابزار مهمی برای اکتساب فناوری در این بنگاه ها به حساب می آید. جامعة آماری در این پژوهش، شامل خبرگان کلیدی در بخش دفاع است. شیوه نمونه گیری در این پژوهش، تمام شماری است. برای تحلیل داده های پژوهش، از دو نرم افزار لیزرل و پی ال اس استفاده شده است که هر دو مبتنی بر روش مدل سازی معادلات ساختاری هستند. که در این میان از لیزرل برای تحلیل عاملی تأییدی و از نرم افزار پی ال اس، برای سنجش ارتباط میان متغیرهای مستقل با متغیر وابسته و استخراج راهبردهای اساسی موفقیت در فن بازار، استفاده شده است. براساس تحلیل محتوای مصاحبه با گروهی از خبرگان دفاعی، این نتیجه به دست آمد که فعالیت های فن بازار دفاعی در کشور، موفق نبوده و اساساً موفقیت فن بازار دفاعی تحت تأثیر عوامل طرف عرضه، عوامل طرف تقاضا، عوامل محیطی (خارجی) و سازوکارهای داخلی فن بازار قرار دارد. همچنین نتایج بیان گر آن است که فرهنگ و گفتمان سازی؛ تعمیق و گسترش نوآوری دفاعی؛ تعاملات و دیپلماسی دفاعی؛ دانش و یادگیری سازمانی؛ توسعة نهادافزار و اشراف اطلاعاتی از راهبردهای اساسی برای موفقیت فن بازار هستند.

تجاری سازی، فرآیندی غیرخطی و پیچیده مستلزم ایفای نقش بازیگران و عوامل مختلف با توانمندی های متفاوت است. فن بازار یکی از ابزارهایی است که با هدف سهولت در اجرا و محقق شدن سیاست های اقتصاد دانش بنیان و تجاری سازی محصولات در این حوزه به وجود آمده و در واقع، سامانه ای برای هدایت و نظارت بر مبادلات فناوری است. هدف از پژوهش حاضر تبیین و تحلیل نقش فن بازار در تجاری سازی محصولات دانش بنیان از طریق شناسایی و رتبه بندی عوامل مؤثر بر تجاری سازی در بستر فن بازار می باشد. روش پژوهش آمیخته است و از کسب نظر خبرگان حوزه فناوری برای دستیابی به ابعاد و مؤلفه های مؤثر بر تجاری سازی در بستر فن بازار استفاده شده است. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد که از میان 43 شاخص شناسایی شده مؤثر در تجاری سازی محصولات دانش بنیان در بستر فن بازار پس از چرخش متغیرها در نهایت 9 عامل شناسایی شدند که در مجموع 74/80 درصد از واریانس را تبیین نمودند. عوامل «بازاریابی فناوری»، «مشاوره و انتقال فناوری» و «عوامل حقوقی و تأمین مالی» به ترتیب در رتبه های نخست نقش فن بازار در تجاری سازی محصولات دانش بینان قرار گرفتند.

اهمیت روزافزون فناوری باعث شده است تا سازوکارهای مختلفی در جهت توسعه، تبادل، اشاعه و به کارگیری آن مطرح شود. فن بازار یکی از مهم ترین این سازوکارها محسوب می شود که در سال های اخیر در کشور ما توجه زیادی را به خود معطوف کرده است. هدف مقاله حاضر، بررسی این نکته است که نهادهای واسطه به ویژه فن بازار چگونه باعث ارتقاء نوآوری در سازمان خواهند شد. برای دستیابی به این هدف، از مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شده است. برای این منظور، با استفاده از کارکردهای فن بازار و شاخص های مرتبط با سه بعد محرک ها، ظرفیت ها و عملکرد نوآوری به بررسی این رابطه پرداخته شده است. فرآیند پردازش الگو با استفاده از رویکرد حداقل مربعات جزئی در نرم افزار Smart PLS صورت گرفته و با استفاده از ابزار پرسش نامه، نظرات تعدادی از خبرگان حوزه مدیریت فناوری به عنوان ورودی نرم افزار جهت تحلیل روابط به کارگرفته شده است. نتایج پردازش الگو نشان می دهد فن بازار با کارکردهای تعریف شده، تأثیر مستقیم بر عملکرد نوآوری ندارد و تاثیرگذاری عمده آن برمحرک ها و ظرفیت های نوآوری است.

شکی نیست که امروزه فناوری به عنوان یکی از مهم ترین عوامل توسعه اقتصادی و صنعتی کشورها مطرح می باشد. در مناطق مختلف جهان، روش های گوناگونی در راستای تسهیل انتقال و مبادله فناوری در سطوح محلی، ملی، منطقه ای و بین المللی بکار می رود. ایجاد فن بازار به عنوان مرکز و مرجع مبادلات فناوری یکی از سازوکارهای پیشرفته و نوپا در جهت دستیابی به هدف فوق الذکر محسوب می شود. در ایران مبادله و انتقال فناوری از نظام و ساختار منسجم و هدفمندی برخوردار نیست و این مساله باعث بروز مشکلات بسیاری برای عرضه کنندگان فناوری (شامل نخبگان، دانشگاه ها، مراکز تحقیق، توسعه و ...) و متقاضیان فناوری (مانند دولت، صنایع مختلف به ویژه صنایع کوچک و متوسط، سرمایه گذاران و ... ) شده است. در مقاله حاضر، پس ازبررسی بحث مبادلات فناوری و معرفی اجمالی برخی از فن بازارها در اروپا و آسیا، همچنین با استفاده از مصاحبه و مطالعه میدانی از بین کارشناسان فن بازار و حیطه های مرتبط و آشنا با آن(مانند حقوق فناوری، ارزیابی و بازاریابی فناوری، زمینه های تخصصی فناوری، صندوق های حمایت های مالی و ...) در جهت ارائه مدل پیشنهادی فن بازار در سطح ملی در ایران، تلاش شده است. در واقع این مقاله در پی ارائه و تشریح ماموریت و اهداف بخش های مختلف، مالکیت، فرایند داخلی و ارتباطات فن بازار سطح ملی در ایران و همچنین پیش نیازهای ایجاد فن بازار می باشد. پر واضح است که دقت در تجربیات سایر کشورها و توجه به پیش نیازها و زیرساخت های اولیه، مسئولین مربوطه را در جهت برنامه ریزی هرچه بهتر و جامع تر رهنمون خواهد شد.