مطالب مرتبط با کلیدواژه

روایات


۱۲۱.

معنا شناسی عبارت «طول امل» در روایات(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۹ 128 - 147

کلیدواژه‌ها: امل آرزو طول امل تسویف روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۶ تعداد دانلود : ۳۱۳
آرزو و امید، موتور حرکت انسان ها و علت ساختن آینده است. برای ایجاد تحرک در اجتماع و پیشرفت به سوی آینده ای درخشان، باید امید را در دل انسان ها زنده نگه داشت. با وجود این، در بسیاری از روایات، از آرزو و به خصوص «طول امل» نهی شده و از آن به عنوان ضایع کننده ی عمل، فریب دهنده و از یاد برنده ی آخرت یاد شده است؛ توجه صرف به ظاهر این روایات این دیدگاه را تقویت می کند که انسان نباید آرزویی برای آینده داشته باشد و برنامه ریزی برای زندگی بهتر، باعث فراموشی یاد خدا و قساوت قلب می شود. مقاله ی حاضر با روش توصیفی، تحلیلی و با گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای، ابتدا با بررسی لغوی امل، سپس کاوش در روایات صادره از معصومین(علیهم السلام) نشان می دهد که طول امل، با به فکر آینده بودن و برنامه ریزی کردن برای آن تفاوت دارد و به معنای طولانی دیدن عمر و دور دیدن مرگ است؛ که در این صورت انسان کارهای دنیوی و اخروی اش را به تأخیر می اندازد و در آخر آنها را ضایع می کند. طول امل و تسویف، تقویت کننده یکدیگرند. فراموشی آخرت، قساوت قلب و خاموش شدن عقل از پیامدهای طول امل است.
۱۲۲.

عاشورا و زیارت عاشورا،آیینه تجلّی تولی، با رویکرد قرآنی روایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال نهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۲ 121 - 145

کلیدواژه‌ها: قرآن روایات زیارت عاشورا تولی حب دوستی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۰ تعداد دانلود : ۲۶۷
واژه «تولّی» مصدر باب تفعّل و از ریشه «ولی» مشتق شده است. این کلمه حدود هشتاد بار به همراه مشتقات خود و بیش از چهار بار در زیارت عاشورا آمده است. تولی به معنای حب ودوستی اولیای الهی است و آن کششی در درون انسان است که وی را به سوی محبوب سوق می دهد. با جستجو در آیات و بررسی روایات می توان دریافت که «تولی» عامل جدایی مؤمنان از کفار، موجب رحمت خدا، محکم ترین دستگیره ایمان، پایه اسلام، نشانه خیر و نیکی، برترین و بالاترین اعمال است. تولی در زیارت عاشورا به معنای رسیدن به امام حسین(ع) و رسیدن به خدای حسین(ع) است و با دوستی آن امام و اهل بیت(ع) می توان به مقربان الهی دست یافت. در این مقاله، بحث «جایگاه و ارزش تولی، در آیات و روایات و زیارت عاشورا» را بررسی می شود و در ابتدای مقاله به تعریف کلمه «تولّی» در لغت و اصطلاح می پردازیم، سپس به تولّی از دید قرآن و روایات و نیز آثار و موانع تولّی در قرآن اشاره می کنیم. در پایان، از تجلی «تولّی» در زیارت عاشورا و کسانی که باید نسبت به آن ها تولّی داشته باشیم، سخن به میان می آوریم.
۱۲۳.

تأویل صفات خبری خداوند در تفسیر المیزان

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره اول بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 81 - 108

کلیدواژه‌ها: تأویل صفات خبری قرآن روایات المیزان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۲ تعداد دانلود : ۳۳۵
صفات خبری آن دسته از صفات موجود در قرآن و روایات است که خداوند خود را بدین صفات خوانده است. عقل بشری در اثبات این صفات مانند، ید، وجه، استواء، ساق و... ناتوان بوده است. علامه طباطبایی (ره) در تأویل این صفات به پیروی از معتقدین به اثبات بدون تشبیه و تجسیم، با کاربست سازه های کنایه و مجاز و سیاق آیات به تأویل صفات خبری پرداخته است. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش توصیفی-تحلیلی به تبیین صفات خبری خداوند در آیات الهی بپردازد. رهیافتهای حاصل از پژوهش آنکه از دیدگاه علامه طباطبایی هر یک از این واژگان با توجه به سیاق در حوزه های معنایی مختلف کاربرد دارند. در این میان می توان به ردّ شبهات مستشرقین و ملحدین در مقوله ادّعای اختلاف صفات الهی و ردّ فرقه های اشاعره و معتزلی در بحث تجسیم و تأویل عقلی اشاره نمود در این بحث استناد به آیات محکم ، روایات معتبر و سازه های زبانی ادبیات عرب مؤید کلام علامه می باشد .
۱۲۴.

بررسی انتقادی گزارش های ناظر بر آیه اطعام(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و یکم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۸۲) 7 - 34

کلیدواژه‌ها: امیرالمؤمنین حضرت علی(ع) حضرت فاطمه3 مناقب قرآنی اهل بیت: سوره دهر تاریخ روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۱ تعداد دانلود : ۳۸۰
بر اساس آرای مشهور پیرامون آیاتی از سوره مبارکه دهر، امیرالمؤمنین حضرت علی(ع)، حضرت فاطمه (س) و حسنین(ع)بر اساس نذری روزه گرفتند و با وجود نیاز شدید به خوراک در هنگام افطار، آن را در راه خدا به مسکین، یتیم و اسیر بخشیدند. این عمل آنان مورد تقدیر خدای متعال قرار گرفت و خداوند از آن به عنوان سرمشقی برای دیگران یاد کرد. در تفاسیر شیعه و سنی و در کتاب های مناقب، گزارش های مختلفی درباره شأن نزول، شرح ماجرا، افراد روزه گیرنده و شمار روزهایی که افطار بخشیده شد، آمده است. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی پس از بازخوانی گزارش ها و روایات موجود، سنجش آنها با یکدیگر، نشان دادن اختلاف و تناقض های آنها و با استناد به قرآن، سیره و عقل به نتایجی دست یافته است که از مهم ترین آنها می توان به توالی روزه ها در سه روز، ولی اطعام در یک روز اشاره کرد. هم چنین، آشکار شدن تفاوت چگونگی رویارویی منابع شیعی و سنی با این رویداد و تفاوت رویکردهای تاریخی و منقبتی در رویارویی با آن از یافته های این پژوهش است.
۱۲۵.

بررسی اصول و سنت های اقتصادی در قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اقتصاد اسلامی سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 117 - 154

کلیدواژه‌ها: اقتصاد اثباتی اقتصاد هنجاری سنت های اقتصادی قرآن کریم روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱۹ تعداد دانلود : ۶۳۷
هدف علم اقتصاد توصیف، تبیین و پیش بینی است؛ یعنی با تحقیق درباره روابط موجود میان پدیده های اقتصادی به دنبال شناخت واقعیت است به همان صورتی که هست؛ بدین ترتیب، علم اقتصاد در قالب کشف قوانین اقتصادی تبلور می یابد. در علم اقتصاد اسلامی نیز می توان چنین هدفی را دنبال نمود. با استخراج سنت های اقتصادی در قرآن و سنت، می توان به تحلیل پدیده های اقتصادی و رفتارهای افراد جامعه پرداخت. بر این اساس تمام آیات قرآن و روایات برخی کتب روایی مطالعه شد و اصول و سنت های مذکور در قالب قضیه قطعیه (هست ها) و قضیه شرطیه (رابطه علی معلولی) و در چارچوب منابع اقتصادی، انسان اقتصادی و بخش های تولید، توزیع و مصرف دسته بندی شد. شایان ذکر است که در این مقاله فقط گزاره هایی استخراج شد که هم موضوع و هم محمول آنها امری اقتصادی بود، در حالیکه گزاره هایی که فقط محمول اقتصادی دارند نیز در منابع اسلامی گسترده است. دستاورد مقاله این است که علم اقتصاد به برخی از این اصول که قرن ها پیش در منابع دینی به آنها اشاره شده است، دست یافته است و امروزه به عنوان نظریات علمی در اقتصاد قلمداد می شود مانند اصل تقسیم کار، اصل ترجیح زمانی، اصل تسهیم ریسک و ...؛ اما برخی از سنت هایی که در قرآن و روایات مطرح شده است فرضیاتی است که می تواند پنجره جدیدی برای علم اقتصاد بگشاید و به بیان روابطی بپردازد که در اقتصاد ناشناخته است مانند سنت هایی که در قالب رابطه انفاق و رشد اقتصادی؛ یا رابطه عدالت و برکت در جامعه و نیز رابطه ربا و رکود اقتصادی بیان شده است.
۱۲۶.

«حضور» و «ظهور» زن در جامعه از نگاه آیات و روایات

نویسنده:
منبع: اسلام و مطالعات اجتماعی سال هشتم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۳۰) 94 - 123

کلیدواژه‌ها: حضور ظهور زن نقش جامعه آیات روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۲ تعداد دانلود : ۵۴۹
آمدوشد زن در جامعه برای ایفای نقش -فردی یا اجتماعی- محل اظهارنظر بسیاری از اندیشمندان است و هرگونه پاسخی برای آن می تواند بر تصمیم گیری ها و جهت گیری های سیاسی، اقتصادی و فرهنگیِ جامعه تأثیر بگذارد. این پژوهش با استناد به آیات و روایات، ضرورت و چگونگی حضور زن در جامعه را با توجه به اقتضائات فطری و شرایط خانواده و جامعه، با روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای تبیین کرده و به این نتیجه رسیده است که برای فعالیت های اجتماعی زن و حضور وی در جامعه، دو حالت قابل تصور است: یکی «حضور» و دیگری «ظهور»؛ که همیشه ملازمه ای با هم ندارند و تشخیص آن توسط خود زن، نسبت مستقیمی با تقوا دارد. «حضور» یک زن در جامعه، با «همسرداری نیکو» و «تربیت شایسته فرزندان» همیشگی است و «ظهور» وی در جامعه، به میزان «ضرورت» و «تأثیرگذاری» و «ناظرانه»بودن آن وابسته است؛ بدین شکل که زن برای تحصیل علم، مهارت، هنر و یا اشتغال و نیز استفاده از خدمات اجتماعی به «ضرورت» در جامعه ظاهر می شود و در اموری چون مشارکت سیاسی، هجرت، فعالیت اقتصادی و شرکت در جهاد، ظهوری «مؤثر» دارد و با امر به معروف و نهی از منکر و توصیه به حق و صبر، «ناظرانه» در جامعه ظاهر می شود.
۱۲۷.

آسیب شناسی روایات تفسیری نورالثقلین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۴ پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲۹ 77-106

کلیدواژه‌ها: نقد متنی نورالثقلین حویزی روایات آسیب ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۵ تعداد دانلود : ۲۶۹
روایات معصومان(ع) در فرآیند درک درست آیات قرآن و راهیابی به مدلول کلام الهی نقش مهمی دارد. اما این منبع دینی در طول تاریخ پر فراز و نشیب خود با آسیب های گوناگونی روبرو شده که بر اصالت آن تأثیر گذاشته است و علی رغم تلاش های فراوانی که از عالمان فریقین برای پالایش حدیث به عمل آمده، هنوز هم در منابع روایی وتفسیری، روایات صحیح و سقیم با هم آمیخته است .اینجاست که شناخت آسیب های حدیث هم به لحاظ سندی و هم به لحاظ متنی ضرورت پیدا می کند . دو رویکرد اساسی نقد سندی و نقد متنی در بررسی اعتبار و حجیت احادیث وجود دارد. نکته دیگر آنکه شناخت سنت معتبر و اصیل از روایات نامعتبر باید در پرتو ضوابط و معیار های علمی صورت گیرد. در میان دانشمندان، ملاک های متعددی برای شناسایی احادیث ساختگی، از لحاظ محتوا، مطرح بوده است که عمده ترین آن ها، مخالفت حدیث با قرآن و سنت قطعی، عدم موافقت با اجماع امامیه، ناسازگاری با ادله عقلی، مسلمات علمی وحقایق تاریخی است. تفسیر نورالثقلین عروسی حویزی، از جمله تفاسیر مأثوری است که به دلیل غلبه روح اخباریگری در آن ،از پدیده احادیث ضعیف و در مواردی اندک جعلی مصون نمانده است و اکثراً مؤلف آن، ضمن نقل روایات ضعیف، بدون هیچ گونه اظهار نظری، از کنار آن ها گذشته است. لذا انتخاب این تفسیر و به کارگیری معیار های نقد حدیث در سنجش روایات آن می تواند میزان اعتبار یا عدم اعتبار روایات این کتاب را بهتر بنمایاند.
۱۲۸.

تبیین الگوی معلم به مثابه «مربی قرآن محور»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۹ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۹ 77-94

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم روایات الگو مربی معلم اخلاق عقاید احکام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۷ تعداد دانلود : ۲۵۵
یکی از مهمترین مباحث در حوزه علوم تربیتی، الگو بودن عمل مربی برای متربی است. به طور کلی اگر مجموعه مباحث اسلامی را در سه حوزه عقاید، اخلاق و احکام در نظر بگیریم، با نگاهی به قرآن کریم و آموزه های معصومان پی خواهیم برد که این سه حوزه ارتباط وثیق با هم دارند، به گونه ای که نمی توان یکی را بدون دیگری در نظر داشت و فردی را که تنها در یکی از این سه حوزه ثابت قدم باشد، الگوی معلم و فراتر از آن الگوی انسان کامل و موفق قلمداد کرد. این سه حوزه که با دسته بندی دیگری به میدان ایمان و عمل صالح تعبیر گشته است، بخش مهمی از آیات قرآن کریم را به خود اختصاص داده و از دیرباز موضوع بحث میان اندیشمندان اسلامی قرار گرفته است. در این مجال با هدف تبیین رویکرد تبیین الگوی معلم به مثابه مربی قرآن محور با استناد به آیات و روایات و مراجعه به کتب تفسیری و حدیثی به بیان مهمترین ویژگی های الگوی معلم پرداخته ایم. در نتیجه این پژوهش می توان گفت الگوی مربی کامل اسلامی تنها در صورتی تحقق می یابد که معلم، رؤوس مثلث دین یعنی معرفت، شریعت و اخلاق را همواره مدّنظر داشته و بداند بی اعتنایی به یکی از این سه حوزه، او را شایسته الگوی مربی کامل نمی نماید و در نتیجه آموزه های او برای متربیان، نتیجه کافی و وافی به ارمغان نخواهد آورد.
۱۲۹.

انگاره های روایی نااستوار در ازدواج پیامبر اکرم (ص) و زینب بنت جحش با تاکید بر لغزش های خاورشناسان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۱۹ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۹ 137-158

کلیدواژه‌ها: مستشرقان ازدواج رسول اکرم زینب بنت جحش روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۱ تعداد دانلود : ۵۲۷
یکی از عوامل مهم در ایجاد افتراء به شخصیت رسول اکرم (ص) توسط مستشرقان معاند، ناآگاه یا کج فهم، وجود اشکالات فراوان در روایات اسلامی است که به فعالیت های فقه الحدیثی توسط محدثان و متخصصان این فن نیاز دارد. عمده این روایات که مربوط به عامه مسلمانان است و برخی از آن روایات به جوامع حدیثی شیعه نیز وارد شده است، از لحاظ سندی و متنی اشکالات فراوانی دارد. در رابطه با ازدواج رسول اکرم(ص) با زینب بنت جحش روایات مربوطه معضلات عدیده ای را در فهم دقیق آن واقعه ایجاد نموده و لازم است این بار با نگاه منتقدانه به منابع حدیثی، شیوه دیگری از تحلیل افسانه ازدواج پیامبر(ص) با زینب بنت جحش در پیش گیریم. در این پژوهش نقد روایات مربوطه با روش تحلیل محتوا با این هدف صورت گرفت که راه بر نقد نادرست مستشرقان دیگر بسته شود.
۱۳۰.

جستاری در نظریه فقرزدایی قرآن و روایات بر مبنای پژوهش زمینه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۴ پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۷ 283-316

کلیدواژه‌ها: قرآن فقر روایات فقرزدایی نظریه پژوهش زمینه ای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۷ تعداد دانلود : ۵۴۷
فقر به عنوان یکی از قدیمی ترین مسایل اجتماعی، توجه مردم، اندیشمندان و مکاتب بشری و دینی را به خود جلب کرده است. مکتب الهی اسلام نیز توجه ویژه ای به این پدیده اجتماعی نشان داده است. این پژوهش جستاری است در نظریه فقرزدایی قران و روایات که به شیوه پژوهش زمینهای به انجام رسیده است. نتایج پژوهش نشان می دهد از دیدگاه قران و روایات فقر یک پدیده نامطلوب اجتماعی است که با دلایل فردی و اجتماعی نیازمند مبارزه و تلاشی همه جانبه تلقی شده است. در نظریه فقرزدایی قران و روایات به دو دسته علت های فردی و اجتماعی در ایجاد فقر اشاره شده است. نظریه اسلام همچنین به شرایط زمینه ای و عوامل مداخله گری می پردازد که که با دخالت در توزیع عادلانه ثروت در جامعه و کاهش انگیزه های تلاش برای کسب روزی به تشدید فقر در جامعه منتهی می شود. لذا اسلام برای کنترل فقر و فقرزدایی در جامعه راهبردهایی فردی و اجتماعی ارائه نموده است. نظریه فقرزدایی اسلام به پیامدهای فقر در جامعه نیز شامل پیامدهای اجتماعی، اخلاقی، روانی و دینی می پردازد. این نظریه در مقایسه با پنج نظریه اصلی فقر یعنی نظریه آسیب شناسی اجتماعی، نظریه فرهنگ فقر، نظریه شکست سیاستها، نظریه محدودیتهای ساختاری و نظریه کارکردگرایی برتری های نظری و قابلیت عملیاتی دارد.
۱۳۱.

توسل از منظر فریقین با استناد به آیات و روایات

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۱ 25 - 45

کلیدواژه‌ها: توسل فریقین قرآن روایات ابن تیمیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۳ تعداد دانلود : ۵۹۹
با دقت در منابع اسامی در می یابیم توسل به پیامبران و اولیاء الاهی از پیشینه تاریخی حتی زیادی به اندازه عمر خلقت آدم (ع) برخوردار است. توسل اقسامی دارد که بعضی از انواع آن، به اتفاق همه دانشمندان اسلام جایز، برخی حرام و بعضی دیگر نیز مورد اختلاف است. لفظ «وسیله» دو بار در قرآن آمده است و هر چیزی را گویند که انسان را به خدا نزدیک سازد. سوال تحقیق این است که: آیا توسل به انبیاء و اهل بیت (ع) از نگاه قرآن و روایات جایز است یا خیر؟ در روزگار ما که وهابیت به شدت درباره این مسئله و حرمت آن سخن می گوید، تبیین معنای واقعی توسل و دفع شبهات ایجاد شده را به یک ضرورت تبدیل کرده است. هدف نویسنده اثبات مشروع بودن توسل و نیز دفع شبهات پیرامون آن است. با بررسی آیات و روایات اهل بیت و نیز سیره بزرگان دین معلوم شد که توسّل جستن به پیمبران و آثار آن ها و اولیای الهی (ع) نه تنها اشکالی ندارد بلکه می تواند عین توحید باشد و سیره صحابه، تابعین و مسلمانان نیز همین بوده است و تنها در قرون اخیر است که افرادی از جمله ابن تیمیّه آن را ممنوع اعلام کرده و باعث افزایش اختلاف میان مسلمانان گشته است. با این که ادعای او و همفکرانش مبنای قرآنی، روایی و تاریخی ندارد.
۱۳۲.

آسیب شناسی خدمت رسانی از منظر قرآن و روایات

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲ 49 - 63

کلیدواژه‌ها: قرآن روایات خلق خدمت خدمات رسانی آسیب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۹ تعداد دانلود : ۴۲۳
در بینش موحدان، رابطه «خلق» با «خالق»، رابطه «عیال الله» بودن است و بنده ای نزد او محبوب تر است که مظهر بیشتری از لطف و خدمت به «عیال الله» باشد. کم توجهی به مقوله خدمت و خدمات رسانی از آسیب های عمده مشهود در جامعه کنونی بشر است که سبب بروز مشکلات فردی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در میان خلق و «خانوار الهی» شده است. خدمت رسانی از منظر کلامی، تفسیری، فرهنگی، اقتصادی و غیر آن، قابل پژوهش است و از امور پسندیده ای است که هر انسانی فطرتاً تمایل به انجام آن دارد؛ گرچه روش و نوع اجرای آن نسبت به افراد متفاوت است. این مقاله رویکردی است آسیب شناسانه به موضوع خدمت رسانی با تکیه بر قرآن و سخنان گوهر بار ائمه اطهار(ع) است که ناب ترین نکته ها را در معرفی و تبیین موانع خدمت رسانی ارائه کرده اند. در این مقاله، ضمن طرح آیات و روایات و بیانات دانشمندان؛ موانع و آسیب های عرصه خدمت رسانی مورد پژوهش قرار گرفت و سرانجام این نتیجه به دست آمد که که برخی عوامل درونی مانند ضعف معرفتی و برخی عوامل بیرونی مانند ثروت اندوزی، مانع راه خدمت رسانی اند.
۱۳۳.

موانع و چالش های امر به معروف و نهی از منکر از منظر قرآن و روایات

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲ 107 - 128

کلیدواژه‌ها: امر به معروف نهی از منکر چالش ها قرآن روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۶۶ تعداد دانلود : ۴۴۱
امر به معروف و نهی از منکر از بزرگ ترین واجبات دینی به شمار می آید. فریضه بزرگی که به سبب آن سایر فرایض برپا و امر حکومت تحکیم می یابد. عینیت یافتن این نتایج مهم منوط به این است که عوامل مؤثر در احیاء این فریضه تقویت و موانع و چالش های پیش روی آن بر طرف گردد. سوال تحقیق این است که: از منظر منابع اسلامی، مهم ترین موانع و چالش های تحقق امر به معروف و نهی از منکر در جامعه کدامند؟ با هدف کشف موانع یاد شده، این مطالعه با روش کتابخانه ای و تحلیلی انجام شده است. ابتدا اطلاعات لازم و مرتبط، از منابع اصلی جمع آوری، دسته بندی و سپس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در این بررسی معلوم شد که «عدم توجه به اولویت ها» و «اتخاذ شیوه های نادرست در احیاء آن» از جمله موانع و چالش های مهم تحقق امر به معروف و نهی از منکر در جامعه است.
۱۳۴.

تکامل برزخی از منظر عقل و نقل

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۳ 9 - 26

کلیدواژه‌ها: تکامل برزخی قرآن روایات عقل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۸ تعداد دانلود : ۱۹۵۳
وجود و حیات انسان، دارای اطوار گوناگون است، به طوری که انسان در امتداد پیمایش حرکت تدریجی از قوه به فعل در حیات مادی، وارد عالم برزخ می شود. بحث در باره عالم برزخ و مسائل پیرامون آن از دیر باز مورد توجه متکلمان اسلامی بوده است. سوال اصلی تحقیق در این مقاله عبارت است از این که: آیا تکامل نفس که از ابتدای پیدایش در عالم ماده آغاز شده، محدود به همین نشأ عنصری است، یا آن که پس از انقطاع تعلق به بدن، در عالم مثال نیز تداوم می یابد؟ هدف این نوشتار، تبیین و اثبات تکامل برزخی است زیرا ربط وثیقی با انسان شناسی دینی و سعادت انسان دارد. در این مقاله که به روش کتابخانه ای- تحلیلی نگارش شده، این نتیجه حاصل گردید که در آیات و روایات غالباً اشاره صریحی به این مطلب نشده، لیکن به طور تضمنی و التزامی تکامل برزخی استنباط و در نهایت این موضوع از امور مسلم و ضروریات دینی محسوب می شود. مضافاً بر این که برهان عقلی فلسفی نیز آن را تایید می نماید.
۱۳۵.

رابطه میان عقل و دین از منظر قرآن و روایات

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۵ 25 - 41

کلیدواژه‌ها: قرآن روایات انسان عقل دین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱۹ تعداد دانلود : ۳۷۴
از منظر دین مبین اسلام، انسان موجودی مرکب از روح و جسم و دارای نیروی ادراکی فوق العاده ای به نام «عقل» است. خالق انسان از آغاز آفرینش در تأمین نیازهای او، هم عقل را در خلقت او قرار داد و هم «دین» را از طریق انبیاء بر بشریت عرضه فرمود. رابطه میان این دو همواره مورد توجه متفکران بوده، گروهی به تناقض میان آن دو و گروهی به هماهنگی آن دو رای داده اند و گروهی با حرمت نهادن بر یکی، دیگری را مورد بی مهری قرار داده است. این مقاله که به روش کتابخانه ای تحلیلی نگارش یافته، در صدد پاسخ به این مسأله اساسی است: عقل و دین از منظر تعالیم وحیانی اسلام چه رابطه ای با یکدیگر دارند؟ بررسی منابع دینی نشان می دهد اساساً عقل و دین بایکدیگر تعارضی ندارند؛ بلکه عمیقاً در سازواری و سازگاری ذاتی با یکدیگر قرار دارند و رفع منطقی نیازهای بشری به آن وابسته است؛ نه عقل در برابر دین ایستاده و نه دین مقابل عقل جبهه گرفته. وحی و عقل از حجّت های الاهی و از منابع معرفت انسانی اند و مکمّل هم؛ و این رابطه هماهنگ بین آن دو در تمام آموزه های دین اسلام مشاهده می شود. عدم توجه به رابطه بین عقل و دین محرومیت انسان را از این دو حجت الاهی در پی خواهد داشت.
۱۳۶.

القاء و تلقین، به عنوان یکی از روش های تربیتی در قرآن از نگاه مفسران

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۵ 129 - 146

کلیدواژه‌ها: القاء تلقین تربیت قرآن روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۷۳ تعداد دانلود : ۵۰۵
در قرآن و روایات روش های تربیتی فراوانی از جمله: نصیحت و ارشاد، تشویق و ترهیب، قصه پردازی و... بیان شده است؛ این پژوهش در پی کشف و اثبات یکی دیگر از روش های تربیتی در قرآن تحت عنوان «القاء و تلقین» است. اصلی کارآمد که به شکل نامحسوسی تحت الشعاع روش های دیگر از آموزه های والای تعلیمی تربیتی قرآن قرار گرفته است. در این بررسی با استناد به گونه های مختلفی از آیات، میزان به کارگیری این روش در قرآن و کارآیی آن در زندگی انسان ها تبیین شده است؛ روش تحقیق در این نوشتار توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی است. در این راستا تلقین کنندگان ذیل چهار عنوان (خداوند، انسان، ملائکه، جن، شیطان) دسته بندی شده اند. نتیجه مطالعات ضرورت وجود القاء و تلقین را به عنوان روشی کارآمد در حوزه تعلیم و تربیت -در قرآن و روایات اثبات نموده است.
۱۳۷.

مفهوم شناسی فضل الاهی و عوامل برخورداری از آن در قرآن کریم

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۶ 111 - 128

کلیدواژه‌ها: قرآن فضل عوامل روایات ایمان تقوا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۲۱ تعداد دانلود : ۹۴۱
فضل خدا قطره های زلال باران رحمت الاهی است که بر همگان می بارد و هم چون غذایی نیروبخش است که یک دانشمند نیک سرشت برای تعلیم و تربیت و دانش افزایی از آن نیرو می گیرد و یک ستمگر برای بیدادگری بیشتر از آن سود می برد. این مقاله به عنوان «مفهوم فضل الاهی و عوامل برخورداری از آن در قرآن کریم» به رشته تحریر درآمده است. فضل به معنای افزونی و زیادتی در خیر و عطای بیش از استحقاق گیرنده است. شناخت معنای فضل و گستردگی آن در قرآن کریم می تواند در بهره مندی و صعود انسان نقش مؤثری داشته باشد. سعی این پژوهش بر آن است که معنای فضل را بررسی و مهم ترین عوامل فضل را نشان داده و بیان دارد که عوامل فضل و برخورداری از آن الطاف خداوند در جهان برای بهره مندی و آسایش بندگان می باشد و کافر و مؤمن هر دو را در بر می گیرد. مقاله حاضر به روش کتابخانه ای و شیوه ی توصیفی و تحلیلی سامان یافته است که در صدد پاسخگویی به این سؤالات است که مفهوم فضل در قرآن چیست؟ و عوامل برخورداری از فضل از منظر قرآن کدامند؟ در پایان نیز به این نتیجه خواهیم رسید که فضل الهی دائم مانند باران رحمت در حال ریزش است و جذب و دریافت آن به ظرف وجودی بندگان بر می گردد.
۱۳۸.

بررسی تطبیقی روایات ناظر به صفات خبری، بین صحیح بخاری و توحید شیخ صدوق

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۷ 63 - 84

کلیدواژه‌ها: صفات خبری روایات صحیح بخاری مکان نزول خدا توحید صدوق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۳ تعداد دانلود : ۲۹۱
بخشی از صفات خداوند که قرآن و حدیث از آن خبرداده است خردها از درک آن عاجزند، مانند: «ید، وجه، استوا بر عرش»، این صفات را «صفات خبری» نامند که نمی توان آن ها را بر معنای ظاهری حمل نمود. گروه طرفدار تشبیه و تجسیم در راستای تایید و نشر اعتقادات خویش، که ریشه در باورهای یهود و نصاری داردف به جعل روایاتی در باب توحید پرداخته اند. بعدها ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب گسترش و انتشار چنین باورهایی دامن زدند و هم اکنون نیز وهابیت از آبشخور چاپ و نشر کتب آنان توسط آل سعود مشروب می شود. این پژوهش بر آن است به نقد و بررسی روایات توحیدی مرتبط با دو صفات خبری «مکان و نزول خدا» در صحیح بخاری بپردازد. در گام نخست با تحقیق در کتاب التوحید صحیح بخاری، پنج روایت که قائل به مکان و نزول خدا در هر شب به آسمان دنیا است؛ استخراج و تبیین گردید. سپس با بهره گیری از معیارهای مشترک میان فریقین در نقد حدیث، به ارزیابی مدلول احادیث پرداخته شد. با عرضه روایات مذکور بر قرآن، سنت قطعی و براهین عقلی مشخص گردید خدایی که صحیح بخاری در روایات خود معرفی کرده است در تباین و تضاد کامل با خدایی است که در روایات کتاب توحید صدوق تصویر شده است. در حالی که همه احادیث صدوق با آیات و سنت قطعی مطابقت دارد. در برخی روایات به منظور رد نظریه تشبیه و تجسیم، از براهین عقلی و منطقی استفاده شده است و در برخی دیگر امام معصوم(ع) به طور صریح به محرّف و جعلی بودن احادیث نزول خدا اشاره می نماید. حاصل آن که روایات مورد پژوهش صحیح بخاری در رتبه روایات مجعول و مطروح قرار می گیرد.
۱۳۹.

بررسی مولفه های تحکیم خانواده در قرآن و روایات

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۸ 113 - 132

کلیدواژه‌ها: قرآن روایات مولفه ها تحکیم خانواده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۵ تعداد دانلود : ۶۱۱
بی تردید عصر حاضر مولفه های جهان شناختی و انسان شناختی نوینی ارائه نموده است و انسان معاصر را با چالش های جدی در حوزه معرفت شناسی و خودشناسی مواجه نموده و آسیب های متعدد و اثرگذاری را در روابط با انسان های دیگر به ویژه در حوزه خانواده پدید آورده است. از آنجا که رویکرد انسان در عواطف و احساسات و رفتارهای وی، تأثیر فراوان دارد و شخصیت انسانی نیز در سه حوزه بینش، گرایش و روش زندگی وی شکل می یابد و خانواده هر فرد بطور مستقیم بدان تثبیت یا تزلزل می یابد، این نوشتار تلاش دارد تا به عناصر و عوامل موثر در تحکیم خانواده از منظر قرآن کریم بپردازد. انسان معاصر با نگاهی پیشینی به خود و مؤلفه های اثرگذار بر لذات و عواطف و تبلیغات شوم فضاهای آلوده، آسیب های جدی را در حوزه های روانی و اجتماعی تجربه کرده و می کند. این نوشتار که به روش تحقیق تحلیلی توصیفی انجام پذیرفته است، نشان داد که اصلاح نگرش به ازدواج و دادن بینش درست به نظام هستی و جهان آخرت و رعایت حریم های الاهی و بشری در زندگی مشترک و رعایت اعتدال در عواطف و کنترل هیجانات و احساسات در بعد گرایش و گروش و نیز تلاش در جهت بکاربستن مهارت های رفتاری لازم، در تحکیم پایه های خانواده بسیار موثر است. رعایت حیا و عفت و حفظ پوشش اسلامی و تعامل سازنده با همسر می تواند موجبات تعالی و استواری زندگی مشترک باشد. از آنجا که هر انسان در شکل گیری شخصیت خود تحت تدبیر و تاثیر اندیشه، عواطف و رفتارهای خویش است، عوامل تحکیم را در سه دسته فوق مورد ارزیابی و تحلیل قرار می گیرد.
۱۴۰.

بررسی حدود رفتارهای تعارفی از دیدگاه معصومین (علیهم السلام)

نویسنده:
منبع: دستاوردهای نوین در مطالعات علوم انسانی سال سوم اردیبهشت ۱۳۹۹ شماره ۲۴ 16 - 32
تعداد بازدید : ۵۱۴ تعداد دانلود : ۴۳۳
تعارف در فرهنگ ایرانیان به عنوان یک ادب اجتماعی و رفتار پسندیده جایگاه خاصی دارد و نشانه ی احترام است؛ اما گاه از حالت طبیعی خارج و رفتاری مذموم به شمار می رود. میان تمام فرهنگ ها، الگوهای ثابت و مشترکی درزمینه ی آداب معاشرت وجود دارد، اما در عین حال، چگونگی این الگوها در هر فرهنگی تابع نظام ارزش ها و باورها یا «نظام معنایی و نمادین» خاص آن است..قرآن و روایات ،اساس فرهنگ جامعه اسلامی وتعیین کننده ممدوح یا مذموم بودن رفتار است. آنچه درباره تعارف در سیره معصومین (ع) آمده، با آنچه در جامعه متداول است، تفاوت دارد. هدف این پژوهش بابررسی برخی رفتارهای تعارف کونه ی معصومین (ع) به روش توصیفی-تحلیلی تبیین رفتارهای تعارفی در جامعه می باشد. در نتیجه این پژوهش می توان گفت تعارف از جمله رفتارهای مؤدبانه ای است که در سیره معصومین (ع) باهدف احترام و جلب رضایت خداوند، وجود داشته است؛ اما شرط پذیرش و تایید رفتارهای تعارفی در جامعه اسلامی،عدم خلط گناهانی همچون دروغ و نفاق می باشد.