حواء

در منابع روایی و تفسیری شیعه و سنّی گزارش هایی مبنی بر آفرینش حواء از دندة چپ آدم یا خلقت زن از دندة چپ مرد نقل شده است. در این روایات برخی از احکام فقهی مثل شهادت زن، ارث، شناخت انوثیت یا رجولیت خنثی، طلاق، حجاب و جز آنها نیز بر اساس نحوة خاص خلقت زن توجیه شده است. همچنین برخی از فقهاء در توجیه بعضی از احکام فقهی مربوط به زن به مضمون این روایات استناد کرده اند. گرچه خلقت حواء از آدم به نحوة آفرینش از سلول حیاتی از نظر عقلی و علمی امتناعی ندارد؛ امّا اثبات آن و انتساب آن به شارع مقدّس دلیلی ندارد. به نظر می رسد این گزارش ها منشأ اسرائیلی دارد و با توجه به ناسازگار درونی و بیرونی آنها نمی توان به استناد آنها احکام ویژه ای را برای زن اثبات کرد. در این مقاله روایات و اقوال مختلف در این مورد بررسی شده است.

برخی از باورها و عقاید رایج بر گرفته از روایات غیر معتبر است که بدون تأمل و تحقیق مقبول افتاده و برای قرن ها رواج یافته است. یکی از این باورها انتساب گمراهی حضرت آدم(ع) به حواء و فریبکاری او است. در این مقاله سعی شده است تا میزان صحت و سقم این دیدگاه از منظر روایات فریقین مورد بررسی قرار گیرد . بدین منظور پس از بررسی تمامی روایاتی که به لغزش آدم مرتبط است، آنها به سه دسته تقسیم شده اند. دسته اول عامل اصلی لغزش حضرت آدم را حواء می داند، دسته دوم حواء را شریک ابلیس در لغزش حضرت آدم و دسته سوم حواء را مبرا از این تهمت دانسته و او را همانند حضرت آدم قربانی وسوسه و دروغ های ابلیس معرفی می کند . با بررسی سندی و متنی این روایات روشن شده که روایات دو دسته نخست از نظر سند ضعیف هستند، اما متن روایات گروه سوم با آموزه های قرآنی و برخی روایات معتبر امامیه مطابقت دارند، در حالی که روایات دسته اول و دوم مخالف آیات قرآن و چه بسا موافق متن تورات بوده و برخی از راویان آن از اهل کتابند؛ امری که گمانه زنی در مورد منقول بودن این روایات از یهود را تقویت می کند.

بنا به یادکرد قرآن کریم، حضرت آدم و حواء، پدر و مادر تمام انسان ها هستند که با هبوطشان به زمین، زندگی انسان بر روی کره خاکی رقم خورد. هدف از انجام این پژوهش، بررسی زندگانی ام البشر، حضرت حواء در تفاسیر شیعه و سنی و نیز منابع روایی این دو فرقه به روش توصیفی است. پژوهش حاضر علاوه بر پرداختن به بحث های زمان و مکان و کیفیت خلقت، گناه و هبوط ایشان و ... تلاش می کند در موارد اختلافی آیات مرتبط به حضرت حواء، قول صحیح را بیان کرده و شبهات را پاسخ دهد. این مطالعه نشان می دهد خداوند از گل، آدم و با بخشی از آن، حواء را آفریده است و اینکه در قرآن می فرماید:« خلق منها زوجها» منظور این است که حواء را از جنس آدم خلق کرده است. حواء نقشی در وسوسه آدم نداشته و شیطان، هر دوی آنها را وسوسه کرده است؛ بر این اساس، روایاتی که حواء را باعث گناه آدم عنوان می کنند، اسرائیلیاتی هستند که به منابع اسلامی نفوذ کرده اند و نمی توان به آنها اعتماد کرد.