فراواقع گرایی

فراواقع گرایی در شاخه های مختلف از جمله ادبیات، سینما، هنرهای تجسمی به خصوص تبلیغات بروز کرده است و همواره با استفاده از تکنیک هایی نظیر مشابهت، مجاورت و تباین، توانسته نظر مخاطبان را به خود جلب کند. این مسأله که تا چه حد فراواقع گرایی توانسته در تبلیغات بیلبورد از نظر مخاطبان موفق جلوه کند و به اهداف اصلی تبلیغات از جمله برقراری ارتباط، ماندگاری در ذهن و ترغیب مخاطب نزدیک شود، سؤال مد نظر پژوهش حاضر بود. فرض بر این است که در جوامع امروزی با توجه به تعدد کالا و تبلیغات، مخاطب با دیدن تبلیغی که دور از واقعیت و زندگی روزمره باشد، ارتباط بیشتری برقرار می کند. همچنین دیدن تصاویری که غیرمنتظره است، ماندگاری در ذهن را در پی خواهد داشت. پژوهش حاضر با بهره گیری از روش توصیفی – تحلیلی و شیوه جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و میدانی، بازتاب تبلیغات فراواقع گرا را در بین مخاطبان عام (10 سال تا 50 سال بالاتر) بررسی می کند که به دلیل بررسی این گونه تبلیغات در گروه های سنی مختلف، به پنج گروه تقسیم شدند. نتایج حاصل نشان می دهد، این سبک علاوه بر ایجاد شوکی خوشایند در مخاطبان، موفق تر شناخته می شود، ولی از نظر جلب اعتماد آن ها، نتوانسته نسبت به سایر موارد موفق عمل کند.

فراواقع گرایی یا سوررئالیسم دارای اصولی مشابه و مشترک با مبانی عرفان است که این اشتراک در اندیشه های برخی از عارفان ظهور چشمگیرتری یافته است و فخرالدین عراقی شاعر و عارف بزرگ قرن هفتم ایرانی از آن جمله است که تاکنون از این دیدگاه به نظم و نثر او نگریسته نشده و در قالب نقد ادبی جدید مورد مطالعه و مقایسه قرار نگرفته است. در این مقاله که از نوع کتابخانه ای و به روش توصیفی- تحلیلی است، پس از خوانشی جدید از رابطه عرفان با سوررئالیسم موارد اشتراک آنها در آثار عراقی ترسیم و دنبال می شود. او پیرو مکتب جمال است که به زیبایی و عشق اصالت می دهد و عنصر خیال را مرز فراواقعیت و زیبایی آفرین می داند، با گریز از عقل به کشف و شهود روی می آورد و از دنیای درون شبیه به ضمیر ناخودآگاه سخن می گوید و با شطح و الهام از دنیای خیال بهره می گیرد که در حقیقت تصویرهایی سوررئالیستی ارائه می دهد. در این پژوهش آموزه های عرفانی فخرالدین عراقی قابل مقایسه با این مکتب نشان داده می شود.

بیان مسئله: مفهوم تصویر انسان در پوسترهای فراواقع گرای ایران و شناخت نگرش طراحان آن از منظر ایده پردازی، ساختار این پژوهش را با فرض خلق تصاویری جدید از انسان، به مثابه راه ارتباطی نوین با مخاطب بنا نهاده است.هدف پژوهش: هدف از این پژوهش مطالعه تصویر انسان در پوسترهای فراواقع گرای ایرانی و تفسیر شاخص های بیان در ایده پردازی آنهاست.روش پژوهش: به کارگیری روش توصیفی- تحلیلی در جهت تحلیل جامعه آماری این پژوهش، شاخص های ایده پردازی آن دسته از پوسترهای فراواقع گرای ایرانی را که بر مبنای تصویر انسان خلق شده و اکثر نمونه های برجسته آن در محدوده زمانی 1368 تا 1398 به چاپ رسیده اند، از حیث ساختاری و محتوایی بررسی می کند.نتیجه گیری: یافته های پژوهش نشانگر آن است که استفاده از تصویر انسان با شیوه فراواقع گرایانه از دوران باستان مورد توجه هنرمندان ایرانی بوده است. به همین دلیل تأثیرات این نگرش در چگونگی بیان بصری نوین در پوسترهای فراواقع گرای ایران را می توان برگرفته از این نوع دیدگاه هنرمندان ایرانی دانست. پوسترهایی که اغلب با تکنیک های متنوع تصویرسازی شده و به شیوه ای رویایی و در ترکیبی نوآورانه با عوامل بصری پدید آمده اند. از این رو درک آنها برای مخاطب به دلیل مفهوم گرابودن، تابع تأثیرگذاری آنها بر احساسات درونی او بوده و از جذابیت بصری بالایی برخوردارند.