دوره عباسی

شعرهای بازمانده از دوره جاهلی کهن ترین شعرهایی است که در این زمینه برای ما برجای مانده است. در این دوره شعر نخجیرگانی بخشی از قصیده جاهلی را تشکیل میداد شاعر بیشترین توجه خود را به حیوان شکارشونده اختصاص داده توصیف کاملی از این حیوان که معمولأ گورخر گاو یا شترمرغ است بدست میدهد. در پایان سده دوم هجری شاهد شکل گیری و استقلال نهایی شعرنخجیرگانی با عنوان ((طردیه یا شعر الطرد)) هستیم . تکوین این فن شعری به صورت یک فن مستقل ادبی بدست شاعر توانمند سده دوم حسن بن هانی ابونراس صورت گرفت . در روزگار فرمانروایی عباسیان به سبب وجود ایرانیان در دربار ایشان شاهد نفوذ فرهنگ و تمدن ایرانی و واژگان فارسی معرب نزد اعراب هستیم . قالب رجز که قالبی مهیج و انعطاف پذیر است ‘ برای این نوع شعر برگزیده شده‘ زیرا ایقاع خوش و آهنگ تند آن می تواند تصویرگر صحنه پرجنب و جوش شکار باشد در موارد اندک نیز شاعر از دیگر بحرهای عروضی همچون بحر سریع یا بحر متقارب یاری گرفته و حرکت جنبش میدان نخجیر را با آن به تصویر می کشد.

مدح یکی از مهمترین اسالیب شیعه در دوره عباسی است،زیرا آینه تمام نمای دیدگاهها و احساسات پیروان این مذهب است که در ردیف مستندات تاریخی،استشهادات قرآنی و روایی قرار گرفته و وجه تمایز آن با دیگر مدایح شده است. اما بدون ملاحظات سیاسی و مذهبی نمی توان مدایح شیعی را مورد ارزیابی همه جانبه قرار داد،زیرا با برداشتهای انحرافی عباسیان از مفاهیم و مصادیق مذهبی و سوء استفاده سیاسی ازآن،براین نوع از شعر شیعی از جهت محتوا و مضمون،سبک ،عاطفه،خیال و اهداف،تاثیر گذاشت. محوراصلی این اشعار،خاندان پیامبر(ص)و دفاع مستند از حقانیت شیعه است که در آن عطوفت به اهل بیت(ع)جایگزین گریه بر اطلال شده و از آنجا که گستره خیال نمی تواند درباره ممدوح،افاده غرض کند ، وصف شاعربین حقیقت و مجاز،مردد است.در این مدایح،عاطفه حب و بغض ،امتزاج و ظهوری توامان یافته و اهداف شاعران در طیفی گسترده و ژرف ،لحاظ گردیده است. این مقاله،حاوی تلاشی است تا بانگاهی نو به تحلیل عناصر ادبی،مفهوم،موضوع و اهداف مدایح شیعی در عصر عباسی بپردازد تادریافتی جامع و عمیق از لطایف و دقایق آن را آشکار سازد.