مطالب مرتبط با کلیدواژه

ژک لکان


۱.

تاویل حکایت دو زاهد از تاریخ بیهقی بر اساس نظریه ژک لکان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تاریخ بیهقی هارون تحلیل متن حیث خیالی ساحت رمز و اشارت حیث واقع ژک لکان ابن عمری ابن سماک

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی نقد و بررسی آثار ادبی کلاسیک نثر
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی رویکردهای نقد ادبی
  3. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای تاریخ وجوه ادبی کتب تاریخی
تعداد بازدید : ۴۳۶۴ تعداد دانلود : ۱۷۹۵
در این مقاله به بررسی تحلیلی شخصیتهای اصلی داستان « دو زاهد » با نگاهی بر آنچه لکان از ساختمان نفسانی آدمی ارائه می دهد ، خواهیم پرداخت . ژک لکان وجود آدمی را به سه ساحت تقسیم می کند : « حیث خیالی » که همان دنیای جذابیتهای ظاهری و فریبندگی و فسون با عملکرد پرده پوشی نسبت به ضمیر ناآگاه ، است ؛ « ساحت رمز و اشارت » ساحت آرزومندی آدمی است که انقسام وجودی آدمی در آن مطرح می شود و « حیث واقع » که گویای آن است که ذات آدمی در ضمیر ناآگاه و در ماورای وجود اوست که لکان به این ماوراء، عنوان « غیر» می دهد . برای تحلیل روانی شخصیتها تکنیکهای زبانی موجود در نثر و نحو جملات ، مفید خواهد بود . زمینه اصلی داستان را سه شخصیت اصلی شکل می دهد که هر یک بر اساس ساحتی از نظریه لکان مورد بررسی قرار می گیرند. هارون الرشید نماینده حضور آدمی در ساحت رمز و اشارت است ؛ یکی از دو زاهد ( ابن عمری ) در حیث خیالی و دیگری ( ابن سماک ) با توجه به نشانه های موجود در متن احتمالاً فردی است که حیث واقع را تجربه کرده است .
۲.

تحلیل انقلاب روحی سنایی بر اساس نظریه ژک لکان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سنایی غزنوی ژک لکان تحلیل شخصیت روان کاوی و ادبیات

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای روانشناسی
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات کلیات شخصیت ها شاعران
  3. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی رویکردهای نقد ادبی نقد روانشناختی
تعداد بازدید : ۱۸۵۷ تعداد دانلود : ۹۴۲
این روزها مطالعات بین رشته ای چشم اندازهای تازه ای را پیش روی محققان آورده است. پیوند روان کاوی و ادبیات در ایران سابقه ای طولانی ندارد، اما در همین مدت کوتاه معلوم شده که چنین تحقیقاتی تا چه اندازه می تواند برای هر دو رشته مفید باشد. نظریه لکان ـ روان کاو فرانسوی ـ در تحلیل شخصیتها و روایتهای ادبی ما را به نتایج جالب توجه و گاه تعیین کننده ای می رساند. این مقاله، کوششی است در جهت استفاده از نظریه «ساختمان نفسانی انسان» لکان در تحلیل شخصیت سنایی. این نظریه برای ساختمان نفسانی آدمی سه ساحت قائل می شود: «حیث خیالی»، «ساحت رمز و اشارت» و «حیث واقع». بر خلاف آن چه در روایتهای افسانه ای نقل شده، د. بروین نشان می دهد که زندگی سنایی دو دوره ای نبوده، بلکه او در طی انقلاب روحی، سه مرحله را از سر گذرانده است. ما در این مقاله سعی خواهیم کرد با استفاده از نظریه ژک لکان مراحل سه گانه انقلاب روحی سنایی را توضیح دهیم. نخست، نظریه ژک لکان را توضیح می دهیم تا مبنای تئوریک تحلیلمان روشن شود. سپس سعی خواهیم کرد با استفاده از نظریه، مراحل سه گانه زندگی سنایی را توضیح دهیم. در ضمن بررسی، ارتباط منطقی میان اشعار سنایی با هر یک از مراحل سه گانه زندگی او نیز تا حدود زیادی روشن خواهد شد
۳.

بررسی تمنای لکانی در خسرو و شیرین نظامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: نظامی خسرو شیرین ژک لکان مطلوب گمشده تمنا تعین مابعدی خلا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱۷ تعداد دانلود : ۷۴۲
در این پژوهش با محوریت مضمون تمنا در تئوری روانکاوی لکان، خوانشی نو از خسرو و شیرین نظامی ارائه و تعاریف تازه ای از شخصیت های اصلی داستان و جایگاه هر یک از آنها به دست داده شده است. برای روشن شدن مفهوم تمنای لکانی، ابتدا مقوله های تمنا/آرزومندی، مطلوب گمشده، ژوئی سانس/ تمت، تعین ما بعدی، رانش، خلا /هیچی از روانکاوی لکان را که با موضوع این پژوهش همسو هستند، شرح داده شده، سپس در پایان هر مقوله بخش های مختلف داستان همراه با نمونه ای از متن تعریف و تحلیل شده است. این پژوهش در بررسی خود بدین نتیجه رسیده است که ارتباط خسرو با شیرین، مریم و شکر بر اساس جستجوی «مطلوب گمشده» شکل گرفته است؛ در مسیر این جستجو، مریم و شکر نقش مطلوب های کوچک و جزئی را برای خسرو ایفا کرده اند و شیرین به دلیل به تاخیر افکندن وصال، برای خسرو این توهم را پیش آورده که مطلوبِ اصلی آرزومندی است؛ در حالی که پس از وصل، مطلوب گمشده همواره دست نیافتنی و جستجوی خسرو به دلیل حضور او در امر خیالی لکان، همچنان بی پایان خواهد ماند.
۴.

بررسی روانکاونه کارکرد سینما با تکیه بر مفهوم نگاه خیره در اندیشه ژاک لکان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: روانکاوی ژک لکان روانکاوی و سینما نظریه های فیلم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۵۲ تعداد دانلود : ۱۳۱۵
نظریه روانکاوی پس از اندیشه های ژک لکان بیش از پیش جای خود را در حوزه های گوناگونی از هنر و اندیشه همچون: نظریه فیلم، نگرش فمنیسم، روند پدید آیی سوژه و.. باز کرد. نظریه پردازان فیلم پس از لکان با بهره گیری از مفاهیم روانکاوانه او همچون: مرحله آیینه ای، مفهوم میل، فانتزی، نگاه خیره، بزرگ دیگری و.. درک تازه ای را نسبت به کارکرد سینما در امتداد حضور بیش از یک قرن آن ارائه کردند. هدف این مقاله تشریح مفاهیم مرتبط ژک لکان و سینما و همچنین انواع کارکرد سینما با توجه به نظریه های نظریه پردازان روانکاوانه فیلم پس از لکان است. در نهایت کارکرد سینما در سه مولفه کلی: در مقام بازپدیدآیی مرحله آیینه ای، در مقام فانتزی در خدمت ایدئولوژی و ایجاد موقعیت چشم چرانی برای دست یابی به ابژه نگاه یعنی نگاه خیره یا نگاه ازلی از بیرون به سوژه مورد بررسی قرار میگیرد و ما را به این اندیشه رهنمون میسازد که سینما نه فقط یک بخشی از هنر بلکه فراتر از آن بخشی از ایدئولوژی و همچنین نقطه بازپدید آیی فانتزی و استمرار میل ماست.
۵.

تطبیق آرای روانکاوانه ی لَکان با ویژگی های ناخودآگاه زنان فرمانروا در دو داستان از نظامی گنجه ای

کلیدواژه‌ها: ژک لکان هنر و معماری نقد روانکاوی خسرو وشیرین هفت پیکر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۹ تعداد دانلود : ۲۳۶
نوشته های روانکاوانه ی"ژک لَکان"،امکان فرضیه سازی درباره ی ناخودآگاه اجتماعی و سیاسی را که در متون ادبی جلوه گر می شوند، دراختیار منتقدان قرار می دهد. لَکان، با بازنویسی فرآیند اُدیپی"فروید" به کمک اصطلاحات زبانی، سه مرحله را در رشد روانی سوژه، دخیل می داند: مرحله ی اوّل، تحت عنوان"امر واقع"با خصیصه ی تمامیت، یک-پارچگی و فراسوی دسترسی، از زبان بی نیاز است."امر خیال" با توهّم تمامیّت و انسجام(سوء شناخت) در مرحله ی دوم قرار دارد. مرحله ی سوم با شکل گیری قانون و تمدّن توسّط پدر، کودک را وارد نظام از پیش ساخته ی "قلمرو نظم نمادینِ" متشکل از دال ها می کند. نظامی گنجه ای درعالم خیالی داستان های خود، ماجراهایی را از زنان فرمانروا در"خسرو و شیرین" و "هفت پیکر"می آفریند که می تواند در تقسیم بندی روند رشد روانی سوژه، مورد توجّه قرار گیرد. در این مقاله، نگارندگان می کوشند تا با استفاده از مباحث لَکانی، دو داستان را در مورد زنان فرمانروا از خمسه ی نظامی به عنوان نمونه ای از اندیشه ی اجتماعی وی، با آرای لکان ، مورد بررسی و تطبیق قرار دهند.
۶.

بررسی پیشنهاد «ادبیات کاربردی» پی یر بَیار و ایده«استلزام» شوشانا فلمن از منظر ژک لکان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: روانکاوی کاربردی ادبیاتِ کاربردی نظریه استلزام ژک لکان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۵ تعداد دانلود : ۲۴۵
در این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی نخست به طرح برخی انتقادهای مطرح شده حول روش «روانکاوی کاربردی» پرداخته ایم. آنگاه به بهانه طرح پیشنهاد «ادبیات کاربردی» پی یر بَیار و با ارجاع به سمینار هفدهم ژک لکان، آن روی دیگر روانکاوی ، به اشکالات و معضلات پیشنهاد بَیار اشاره کرده ایم و در خلال بحث مروری داشته ایم بر ابعاد ایده «استلزام» نزد شوشانا فلمن که بر فرض رابطه ای همزمان درونی و بیرونی بین ادبیات و روانکاوی استوار بوده است، و ضمن رجوع به ریشه های لکانیِ بحث فلمن روشن کرده ایم که چرا معتقدیم ایده «استلزام» فلمن، پایگاهی به مراتب مستحکم تر از پیشنهاد «ادبیات کاربردی» بَیار دارد. سرانجام در بستری که تعمداً برای تضارب آرا ایجاد شد بار دیگر با بازگشت به برخی جوانب نظریه لکانی، ازجمله شرح اصطلاح extimité و نحوه استفاده ظریف لکان از کلمه انگلیسیwithout، این پرسش را مطرح کرده ایم که آیا می توان گفت روانکاوی بدون ادبیات نیست؟
۷.

بازنمایی رنج از منظر روانکاوانه، در نمایشنامه «هیولاخوانی» نوشته نغمه ثمینی

کلیدواژه‌ها: هیولاخوانی رنج ژوئیسانس اختگی ژک لکان نغمه ثمینی خوانش روانکاوانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۵ تعداد دانلود : ۱۹۴
ژک لکان، ژوئیسانس را در ساحتِ واقع و اختگی را در ساحت نمادین تعریف می کند. رنج، ویژگی مشترک این دو امر است که به طور متفاوتی نمایان می شود. نمایشنامه «هیولاخوانی»، نوشته نغمه ثمینی اثری است با ویژگی های رئالیسم جادویی و در باب سرکوب. از همین روی، بستر مناسبی را برای پژوهش روانکاوانه فراهم می کند. هدف از این پژوهش، خوانش روانکاوانه نمایشنامه «هیولاخوانی» با تکیه بر آرای ژک لکان و تأکید بر چگونگی بازنمایی رنج است. این تحقیق، با استفاده از منابع کتابخانه ای و به صورت توصیفی- تحلیلی به نگارش درآمده است. طبق نتیجه پژوهش، هر دو رویِ رنج، در این اثر، بازنمایی شده است. نشانه های اختگی در ظاهرِ خانه، سقط جنین، خواب یونس و ... وجود دارد. ابراهیم نیز به دلیل سرکوب مرضیه و یونس، عامل اختگی است. سعید شهرزاد/ ترانه بامداد به وسیله متونی که می نویسد، امر واقع را بازنمایی کرده و امکان تجربه ژوئیسانس و گذر از اختگی را برای مرضیه فراهم می کند.
۸.

تحلیل روان کاوانه شخصیت های فیلم درباره الی (۱۳۸۷) براساس دیالکتیک خدایگان و بنده از هگل(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: اصغر فرهادی درباره الی خدایگان و بنده ژک لکان فردریش هگل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳ تعداد دانلود : ۱۱۸
دیالکتیک خدایگان و بنده توسط ژک لکان با الهام از نظریات هگل وارد روان کاوی شده است. بر این اساس، مسئله مورد پژوهش در این مقاله، تحلیل روابط میان زوج های چهارگانه زن و مرد در فیلم درباره الی (1387) ساخته اصغر فرهادی، فیلم ساز ایرانی، است. روش جمع آوری اطلاعات براساس مشاهده فیلم بوده که محتوای آن به روش تفسیری و با رویکرد روان کاوانه تجزیه و تحلیل شده و در آن از روش های مکتب فروید استفاده شده است. شکل اول، رابطه بین شخصیت های سپیده و امیر است که در آن زن و مرد همچنان بر سر قدرت در حال نبردند. شکل دوم، رابطه میان شخصیت های نازی و منوچهر است که زن بنده و مرد خدایگان است. شکل سوم در رابطه بین شخصیت های شهره و پیمان برقرار است که زن در عین پذیرش خدایگانی مرد، تظاهر می کند که خودش خدایگان است. شکل آخر در رابطه بین شخصیت های الی و احمد است که دو طرف رابطه تمایل دارند که بنده باشند. نتیجه حاصل از این مقاله چنین است که در جامعه مردسالار ایرانی، روابط میان زوج های زن و مرد به صورت دیالکتیک خدایگان و بنده در قالب سازوکارهای دفاع روانی شخصیت ها در فیلم اصغر فرهادی بازنمایی شده است.