مرشدیت

بازنشستگی پیشکسوتان مولد هر سازمان، هزینه بسیار سنگینی برای آن سازمان است زیرا که تجربیات سالیان دراز را با خود از سازمان می برند. یکی از سازمان هایی که تجربه نقش بسیار اساسی در موفقیت های آنها دارد، باشگاههای ورزشی است. در این مقاله تلاش می شود مکانیزمی برای جانشینی پیشکسوتان ارائه شود تا با رفتن آنها، باشگاه ها با بحران نیروی انسانی مواجه نشوند و جوانان بتوانند به صورت کارآمد، جانشین آنها شوند. بدین منظور 300 نفر از مدال آوران ورزشی شهر تهران به عنوان نمونه آماری انتخاب شده و داده های تحقیق با استفاده از تحلیل عاملی و ضریب همبستگی تجزیه و تحلیل شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که هر چقدر مرشد کارکردهای مرشدیت را بهتر ایفا می کند، عملکرد ورزشکار بالاتر بوده و تعداد مدال های وی بیشتر می شود. از طرفی وقتی مرشد از جنس مخالف است عملکرد پائین بوده و بین رشته و مدرک تحصیلی با مرشدیت رابطه ای وجود ندارد.

مفهوم «رفتار مرشدانه مدیران» در ادبیات رفتار سازمانی و مدیریت منابع انسانی جایگاه قابل توجهی داشته و اندیشمندان عرصه ی مدیریت نظرات متفاوتی در مورد آن ارائه کرده اند. پژوهش حاضر در تلاش است تا ویژگی های رفتار مرشدانه مدیران را از زوایای نوینی واکاوی نماید. این پژوهش با رویکرد آمیخته اکتشافی و با استفاده از رویکرد تحلیل محتوای قراردادی در بخش کیفی انجام شده است. برای این منظور ضمن انجام مصاحبه نیمه ساختاریافته عمیق با 20 نفر از مدیران شرکت پالایش نفت اصفهان، مجموعه ای از مضامین اولیه طی فرایند کدگذاری گردآوری و سپس از درون آن ها مقوله هایی استخراج گردید. نتایج حاصل از کدگذاری ها و تحلیل داده ها نشان داد که ویژگی های رفتار مرشدانه مدیران متفاوت بوده و بر مبنای تفاوت ها، در قالب پنج ویژگی رفتاری با عناوین، «رفتار همنوایانه»، «رفتار کمال گرایانه»، «رفتار خودمدیرانه»، «رفتار نقش مدارانه» و «رفتار اثرگذارانه» طبقه بندی گردید به طوری که هریک از این رفتارها خود در برگیرنده مفاهیم دیگری است. پس از کشف مقوله های مدل ارائه شده در مرحله کیفی، به منظور اعتبارسنجی کمی مدل استخراج شده، پرسشنامه ای مشتمل بر 80 گویه، طراحی و تنظیم شد و در اختیار 191 نفر از زیرمجموعه تحت سرپرستی مدیران ارشد و میانی به صورت نمونه گیری در دسترس قرار گرفت و اعتبار مدل به صورت کمی نیز تأیید شد.

امروزه سازمانها مرشدیت را به عنوان یکی از روشهای توسعه و آموزش منابع انسانی به منظور حفظ بقا و جایگاه رقابتی خود در نظر دارند. این پژوهش به منظور طراحی مدلی از عوامل موثر بر عملکرد مرشدیت در صنعت برق و آزمون آن صورت گرفته است. بدین منظور، پس از بررسی مطالعات پیشین در این زمینه، عوامل موثر بر عملکرد مرشدیت شناسایی شده و جهت بومیسازی و دستیابی به لیست نهایی، نظرات 19 نفر از مدیران و کارشناسان با سابقهی شرکت برق منطقهای خراسان، به عنوان خبره، با استفاده از روش دلفی احصاء شد. نتایج نشان داد که عوامل موثر بر عملکرد مرشدیت شامل 15 عامل میباشد که در سه دستهی اصلی عوامل مرتبط با مرشد، عوامل مرتبط با مرید و عوامل زمینهای قرار میگیرند. در ادامه، با استفاده از روش دیمتل و نظرات خبرگان مدلی از عوامل موثر بر عملکرد مرشدیت طراحی شده و با توزیع پرسشنامه میان گروهی از کارشناسان شاغل در شرکت برق منطقهای خراسان، مورد آزمون قرار گرفت. نتایج آزمون مدل نشان داد که عوامل مرتبط با مرشد به طور مستقیم بر عوامل زمینهای اثر میگذارد و همچنین عوامل مرتبط با مرشد از طریق عوامل مرتبط با مرید به طور غیرمستقیم بر عوامل زمینهای اثر میگذارد. بنابراین در مدل مذکور، عوامل مرتبط با مرشد متغیر مستقل، عوامل زمینهای متغیر وابسته و عوامل مرتبط با مرید متغیر واسطه هستند.

هدف این پژوهش، بررسی تأثیر مرشدیت و جذابیت سازمانی بر بهره وری نیروی انسانی با نقش میانجی شادی کارکنان و تعدیل گری تعادل کار و زندگی در مرکز بهداشت شهرستان تبریز می باشد. این مطالعه به لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی- همبستگی و از نظر راهبرد، پیمایشی مبتنی بر مدل سازی معادلات ساختاری است. جامعه آماری پژوهش، کارکنان مرکز بهداشت شهرستان تبریز به تعداد ۱۲۰۰ نفر می باشد. حجم نمونه آماری با استفاده از رابطه کوکران ۲۹۱ نفر برآورد و به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شد. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه های استاندارد جاتمیکو (2004) برای متغیرجذابیت سازمانی، پرسشنامه هرسی و گلد اسمیت (2003) برای متغیر بهره وری نیروی انسانی، پرسشنامه تیوس و همکاران (2014) برای متغیر شادی کارکنان، پرسشنامه وونگ وکو (2009) برای متغیر تعادل کار و زندگی و پرسشنامه قلی پور و همکاران (2010) برای متغیر مرشدیت سازمانی که دارای روایی و پایایی مناسب می باشد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار Smart Pls استفاده شد. مطابق نتایج پژوهش، مرشدیت و جذابیت سازمانی هم به صورت مستقیم و هم غیرمستقیم و با میانجی شادی کارکنان بر بهره وری نیروی انسانی تأثیر دارد. همچنین تعادل کار و زندگی تأثیر جذابیت سازمانی بر بهره وری نیروی انسانی را تعدیل می کند و نقش تعدیل گری تعادل کار و زندگی در تأثیر مرشدیت سازمانی بر بهره وری نیروی انسانی تأیید نشد. با توجه به نتایج پژوهش با ایجاد برنامه های مؤثر مرشدیت و جذابیت سازمانی و تعادل کار و زندگی، می توان گامی مؤثر در جهت افزایش بهره وری نیروی انسانی برداشت.