پابرجایی

هدف این مقاله طراحی الگوی فرایندی تدوین راهبرد پابرجا با استفاده از نظریه شبکه و تکنیک الگوسازی ساختاری تفسیری است. الگوی پابرجا، نوع خاصی از راهبرد است که در برابر حالات مختلف محیطی همچنان مقبول و معنادار است و هر کدام از حالات ناپایدار محیطی که رخ دهد، این راهبرد پایدار است. این الگو ترکیبی از نُه تکنیک دیگر است. تکنیکهای نُه گانه عبارت اند از تصمیمگیری پابرجا، تحلیل ذینفعان و برنامهریزی راهبردی ذینفع محور، برنامهریزی برپایه مفروضات، تحلیل حالات و اثرات خطا، تحلیل درخت خطا، تحلیل مسایل بالقوه، تحلیل اثرات جانبی راه حل، برنامهریزی حساس به عدم قطعیت، برنامهریزی بر مبنای سناریو. علیرغم نقاط قوت قابل توجه در هر کدام از فنون شناسایی شده، هیچ کدام از فنون کامل و جامع نیستند و این فنون می- توانند به وسیله دیگر فنون تکمیل شوند. برای دستیابی به راهبرد پابرجا این فنون به صورتی نظام مند با یکدیگر ترکیب شدهاند. ترکیب این فنون توسط الگوسازی ساختاری تفسیری صورت گرفته است. روش نمونه گیری، هدفمندِ غیرتصادفی است. انتخاب نمونه آماری از میان خبرگان و متخصصین به گونهای صورت گرفته است که صلاحیت آنان بر اساس هفت شاخص و جامعیت دیدگاههای مختلف از طریق پنج شاخص احراز شود. نتیجه پژوهش به صورت الگوی فرایندی تجویزی تنظیم و ترسیم شده است. این الگوی فرایندی، مسیر دستیابی به راهبرد پابرجا را به صورت گامبهگام نشان میدهد. این الگو شامل پانزده فرایندفرعی است که توالی )تقدم و تاخر( آنها و همچنین ورودی، خروجی و بازخوردهای هر کدام از فرایندهای فرعی در این الگو مشخص شدهاند.

هدف و زمینه: این مقاله به تحلیل تطبیقی و موشکافانه تکنیک های قابل کاربرد در تدوین استراتژی های پابرجا می پردازد. استراتژی پابرجا، نوع خاصی از استراتژی است که در برابر حالات مختلف محیطی معنادار و پایدار است. روش: شناسایی فنون قابل کاربرد در طراحی استراتژی پابرجا از طریق 3 روش انجام شد: شناسایی مراجعی که تکنیک های مختلف را معرفی می کنند، جست وجو بر اساس کلیدواژه های مرتبط با پابرجایی و شناسایی تکنیک های مشابه مواردی که از طریق دو روش قبلی شناخته شده اند. جست وجو بر اساس 3 روش پیش گفته منجر به شناسایی بیش از 120 تکنیک شد. که این مجموعه بر اساس 5 معیار مورد بررسی قرار گرفتند و به 9 تکنیک تقلیل یافتند. سپس هر تکنیک از 4 منظر مورد بررسی قرار گرفت: تحلیل موضوعات محوری، بررسی گام های اجرایی، تحلیل نقاط قوت و نقاط قابل بهبود این تکنیک ها و بررسی جامعیت و کامل بودن. یافته ها: فنون نُه گانه شناسایی شده عبارتند از: تصمیم گیری پابرجا، برنامه ریزی استراتژیک ذی نفع محور، برنامه ریزی برپایه مفروضات، تحلیل حالات و اثرات خطا، تحلیل درخت خطا، تحلیل مسایل بالقوه، تحلیل اثرات جانبی راه حل، برنامه ریزی حساس به عدم قطعیت، برنامه ریزی بر مبنای سناریو. نتایج: هر کدام از تکنیک ها یک موضوع محوری خاص را مورد توجه قرار داده اند و به همین دلیل باید توسط دیگر فنون تکمیل شوند. هیچ کدام از تکنیک ها نمی توانند بر همه عوامل ناپابرجایی استراتژی مؤثر باشد. بنابراین لازم است توسط دیگر فنون تکمیل شوند. هر کدام از تکنیک ها، نقش ویژه ای در سه فاز مختلفِ تدوین استراتژی پابرجا یعنی فازهای پیشاطراحی، طراحی و پساطراحی استراتژی دارند.

تبیین موضوع: رشد سریع صنعت گردشگری که ناشی از رشد شتابنده درآمد در این حوزه در دهه های اخیر از یک سو و تغییر مستمر و عدم قطعیت بالای حوادث مؤثر در این بخش از سوی دیگر، لزوم بهره گیری از روش های نوین آینده پژوهی و برنامه ریزی کلان و بلندمدت را بیش از پیش نمایان ساخته است. لذا هدف اصلی این پژوهش، تدوین سناریوهای آینده گردشگری میبد و آزمون پابرجایی راهبردهای گردشگری اجتماعی پایدار می باشد. روش: در پژوهش حاضر، ترکیبی از روش های دلفی، پویش محیطی PEST و تحلیل اثرات متقابل استفاده شده است. پارامترهای کلیدی گردشگری اجتماعی پایدار تجمیع شده و با استفاده از پرسشنامه تحلیل اثرات متقابل با نظر خبرگان عدم قطعیت های کلیدی شناسایی شدند. سپس با استفاده از عدم قطعیت های کلیدی سه سناریو با نام های میبد طلایی (خوشبینانه)، آینده قابل پیش بینی (مناسب) و رکود (بدبینانه) تدوین گردید. یافته ها: پیشینه تاریخی و جاذبه های منحصر به فرد، مدیریت تخصصی، برنامه ریزی سیستمی و سیاست خارجی و روابط بین الملل از تأثیرگذارترین پارامترها و شهر جهانی زیلو، امکانات خدماتی و رفاهی قابل رقابت، کیفیت شبکه راههای زمینی و هوایی و ارتقاء فناوری در گردشگری، از تأثیرپذیرترین پارامترها، تغییرات نرخ ارز متغیر اهرمی ثانویه، کنترل بازار وآداب و رسوم و مراسمات آیینی متغیر مستقل، سرمایه گذاری در بخش گردشگری به عنوان متغیر هدف شناخته شده است. همچنین ظرفیت سازی برای گردشگری در عصر ارتباطات و انسجام اجتماعی به عنوان متغیرهای تنظیمی در گردشگری اجتماعی پایدار میبد شمار می رود. نتیجه گیری: نتایج کسب شده از تجزیه و تحلیل و ارزیابی راهبردهای گردشگری اجتماعی پایدار بیانگر این موضوع است که تعدادی از راهبردها تنها در یک یا دو سناریو، مفید و قوی ملحوظ می شوند و در بقیه دچار ضعف هستند. بنابراین لحاظ کردن راهبردهای چند وجهی که بتواند در موقعیت های متفاوت، پاسخگوی موقعیت باشند، لازم و ضروری به نظر می رسد.

مواجهه با بحران ها، از دیدگاه پیش نگرانه، همواره یکی از دغدغه های پژوهشگران علوم راهبردی و آینده نگاری بوده است، بنابراین، مسئله پژوهش را  این گونه می توان بیان نمود که تعامل و تلاقی برنامه اقتضایی و آینده پژوهی برای پاسخ به بحران ها چگونه است و درهمین راستا هدف کلی از انجام پژوهش دستیابی به ارائه نگاه بدیل محور و با استفاده از ابزارهای آینده نگاری جهت رسیدن به الگویی اقتضایی برای پاسخ به بحران هاست. راهبرد تحقیق حاضر در چارچوب پژوهش های کیفی و از نوع کاربردی می باشد  و باتوجه به عدم بسط دانش موجود در موضوع مدنظر، از شیوه کتابخانه ای بهره جسته شد. روش انجام این پژوهش مرور نظام مند است، روند انجام مرور نظام مند در این پژوهش، برمبنای راهنمای اوکولی و شابرام (2017) است. همچنین به منظور بررسی جامع و انتخاب درست مقالات، از فرایند انتخاب مقالات در پژوهش سیلوا (2015) استفاده شده است. یافته های پژوهش براساس پاسخگویی به سؤالات مرور نظام مند 54 مقاله منتخب، تالیف شد؛ بدین صورت که در هفت بخش تحت عنوان های: فراوانی مقالات، پراکندگی مقالات در مجلات، روش های به کارگرفته شده در پژوهش ها، زمینه کاربرد، کشور ها، مقالات با بیشترین استناد و نویسندگان با بیشترین استناد، گردآوری شدند. این یافته ها به الگویی شش مرحله ای اقتضایی با رویکرد پابرجایی راهبردها و سناریونگاری منتج شده است که مراحل آن عبارتند از: سناریو، راهبرد واکنش، طرح اجرا، طرح عملیاتی پشتیبان، طرح اقتضایی و بودجه.

در حال حاضر اغلب سازمان های بزرگ دارای سند برنامه ریزی راهبردی هستند و از آن پیروی می کنند. بررسی و بازنگری راهبردهای سازمان به صورت دوره ای و به ویژه ارزیابی پابرجایی آنها با توجه به موقعیت و عدم قطعیت های آتی از الزامات انکارناپذیر سازمان های امروزی به ویژه با توجه به پویایی و تغییرات محیطی است. با توجه به اینکه مدل های مرسوم ارزیابی راهبرد بیشتر بر حوزه ارزیابی هنگام اجرا یا پس از اجرا تمرکز دارند، تحقیق حاضر پس از بررسی و مطالعه روش های موجود ارزیابی راهبرد به ویژه در حوزه پیش از اجرا نسبت به ارائه نوعی مدل تحلیلی، عملیاتی و کمی، برای ارزیابی راهبردهای سازمان در بستر آینده پژوهی اقدام کرده است. به منظور اطمینان از قابلیت اجرای مدل در وضعیت واقعی، راهبردهای شرکت ملی نفت ایران به کمک مدل پیشنهادی ارزیابی شد و نتایج آن بیان کننده تناسب راهبرد های یادشده در پاسخ به عدم قطعیت های آتی صنعت نفت است