سودمندی تاریخ

دقت و بررسی در عبارت های علّامه طباطبائی در المیزان، نشانه آن است که تاریخ از نظر وی مهم بوده و ضرورت و فایده داشته و فیحد ذاته معتبر است. البته در صورت تضاد گزاره های تاریخی با آیات تاریخی قرآن، اعتبار گزاره های تاریخی از بین میرود. علّامه طباطبائی، تاریخ را از منظری خاص نگریسته و آن را به معنای شناخت حوادث و علت و زمان پدید آمدن حوادث توصیف میکند و همین طور آن را به دو قسم نقلی و زمینی تقسیم مینماید. ایشان بر این باور است که به وسیله تاریخ میتوان پاسخ بسیاری از شبهه ها و سؤا ل های مربوط را ارائه کرد. همچنین ایشان برای حوادث تاریخی که در اصل وقوع آنها اختلاف وجود ندارد، عنوان «مسلمات تاریخی» را به کار برده است. ایشان هدف از یادآوری حوادث تاریخی را در قرآن، عبرت آموزی و هدایت بشر میداند. علّامه طباطبائی برای تاریخ، عوامل فساد در نظر میگیرد و خطر آن را برای مورخ یادآور شده و توجه نمودن به آن را در مقام تجزیه و تحلیل گزاره های تاریخی خواستار میشود.

سودمندی علوم از مسائل کلیدی و کاربردی هر علم به حساب می آید تا آنجا که یکی از رؤوس ثمانیه علم (اصول هشتگانه علم) فایده و سودمندی است. سابقه این بحث در علم تاریخ بسیار طولانی است اما از قرن 18 میلادی علم تاریخ وارد فضایی جدید و متفاوت به نام «فلسفه تاریخ» شد. طرح این عنوان علاوه بر ایجاد چالش سبب شد تا در بین مورخان و فیلسوفان نظرات مختلفی به وجود آید. این رخداد سبب باز نگری مسلمانان نسبت به میراث تاریخی خود از جمله سودمندی، شیوه نگارش و قالب های تدوین تاریخی و دیگر مسائل از این دست شد. براین اساس هدف تحقیق پیش رو، گردآوری و گونه شناسی سودمندی های دانش تاریخ برای معرفت افزایی از نگاه مورخان مسلمان می باشد. گونه شناسی روشی است که از آن برای به ثمر رسیدن این غایت استمداد شده است. در ضمن گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای بوده است.