دانش کلام

در میان متفکران و صاحب نظران مسلمان بر سرِ شأن و شایستگی دانش ها و دستاوردهای دنیای مادی در حوزه های انسانی، فکری و فرهنگی، سخن بسیار است. این مقال درصدد تبیین دیدگاه سید قطب، از متفکران طراز اول جهان اسلام، در این زمینه است. بدین منظور، به مطالعه تحلیلی و انتقادی مهم ترین آثار و تألیفات فکری، اسلامی و قرآنی او پرداخته و دیدگاه های وی را بر نظرگاه های اندیشمندان شیعی معاصر، تطبیق و مقایسه نموده ایم. سید قطب به معارف و دستاوردهای غیرمسلمانان، به ویژه دستاوردهای علمی و فرهنگی و سیاسی دنیای غرب، با بدبینی و تنفر مینگرد و نتایج و عواقب فرهنگ و تمدن مادّی غرب را ـ علیرغم ظواهر زیبا و خیرهکننده آن ـ برای بشریت زیان بار میداند و آن را در تقابل با مسیر هدایت بخش خداوند ارزیابی مینماید. این مقاله با رویکرد تحلیلی و توصیفی به بررسی اندیشه سید قطب در این زمینه میپردازد.

تحول به معنای تغییر یافتن و به شکل دیگری درآمدن است، فعالیت و تلاشی مستمر برای تامین اهدافی در مسیر اصلاح، روزآمد کردن و کاربردی سازی و ارتقاء از جایگاه کنونی به موقعیتی برتر و بالاتر است. تحول در هر دانشی از جمله دانش کلام نشانگر حضور فعال آن در حیات بشری و ارائه طرح و ایده برای حل مسائل و مشکلات فکری، اجتماعی و سیاسی وتولید معرفت دینی ناظر به نیازهای روز و همگام با آن است. عملکرد متکلمان معاصر مدرسه قم زمینه ساز تحقق مراتب و مراحلی از تحول دانش کلام در هفت محور و بُعد مدیریتی، روشی، پژوهشی، محتوایی، اهداف و غایات شده است.این نوشتار که ازجهت روشی کتابخانه ای و از جهت ماهیت اکتشافی و توصیفی است، عملکرد متکلمان مدرسه قم درسده اخیر در تحول دانش کلام و رشد و ارتقای دین پژوهی در جامعه را بررسی و تحلیل کرده و ضمن یادآوری برخی کاستی ها و آسیب ها به بیان بایسته های دیگری برای تحقق فرایند بهتر تحول این دانش پرداخته است.