گزینش عقلانی

پیش‏بینی آینده جهان همواره مورد توجه و علاقه آدمی بوده است. امروز که جهان شاهد تحوّلات سریع و فراگیر در عرصه‏های گوناگون حیات بشری است و انقلابی عظیم در ارتباطات و تعاملات رخ داده و بحث از جهانی‏شدن یا جهانی‏سازی مطرح است، این اهتمام فزونی یافته است. در این مقاله، نخست به وضعیت هویّتی افراد در دنیای نوین و موقعیت دین از منظر جامعه‏شناسان اشاره شده و شواهد ارائه شده حاکی از این موضوع است که افزایش آگاهی فرهنگی جهان، که ناشی از توسعه ارتباطات و تعاملات است، بستر مناسبی برای گزینش عقلانی فراهم آورده است. در این محیط، دین واجد ویژگی عقلانی فرصت عرضه خود را در گستره جهان خواهد یافت. بر همین اساس، به آمار گرایش افراد در نقاط گوناگون جهان به اسلام و نیز برخی از مؤلّفه‏های جهان‏شمولی اسلام، که بر سرعت این پدیده می‏افزاید، اشاره شده است.

این پژوهش به بررسی رابطه بین دین و مبانی اسلامی با علوم اجتماعی پرداخته است. هدف این نوشتار یافتن پاسخ های قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام به پرسش هایی است که در روایت های گوناگون رویکرد گزینش عقلانی، پیرامون متغیرهای اثرگذار در تعریف، شکل گیری و کنترل کجروی مطرح است. از این رو، محورها و پرسش های اساسی موردنظر در این روایت ها، گردآوری و در مقوله هایی موضوعی دسته بندی شده است. مقوله ها به شکل پرسش بر قرآن کریم و منابع حدیثی شیعه، عرضه، و محصول در قالب توصیف دیدگاه های قرآنی و حدیثی ناظر به آنها سامان دهی شده است. تحقیق از نوع «تحلیل محتوای توصیفی و کیفی»، و هدف جزئی پژوهش، «تحلیل محتوای قرآن و منابع روایی و تفسیری» است. موضوع مقاله عبارت است از: توصیفِ نگاه قرآن و احادیث شیعه پیرامون ابعاد نقش آفرینی «گزینش عقلانی» در تعریف، تبیین و کنترل کجروی.

تبیین و کشف علل و عوامل شکل گیری کنش های انسانی، از مهم ترین مسائل علوم انسانی است. فیلسوفان علم، مدل های مختلفی برای علت کاوی در علوم اجتماعی و انسانی بیان کرده اند. «گزینش عقلانی»، یکی از مشهورترین انواع تبیین است که در قالب روش ها و مدل های مختلفی بیان شده است. این مقاله، به دنبال پاسخ به این سؤال است: «مدل گزینش عقلانی بر اساس حکمت صدرایی چگونه است؟ آیا می توان آن را به عنوان مدلی موجه و کارآمد در تبیین کنش های انسانی به کار گرفت؟». بدین منظور، ابتدا با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی به تشریح و ترسیم مدل صدرایی انتخاب عقلانی، به عنوان روشی برای تبیین کنش های انسانی پرداخته است و در ادامه با استفاده از روش تحلیلی- انتقادی، به بیان ضعف ها و نقص های این مدل می پردازیم و نشان می دهیم که مدل صدرایی مثل سایر مدل های تبیین عقلانی، به دلیل غفلت از عوامل بیرونی، ساختاری و زمینه ای کنش های انسانی و همچنین به دلیل علت تامه پنداشتن علل ناقصه و نگاه خطی و یک سویه در تحلیل کنش های انسانی، نمی تواند مدلی جامع، موجه و کارآمد برای تبیین کنش های انسانی به شمار آید.

جمهوری قزاقستان به علت دارا بودن موقعیت استراتژیک در آسیای مرکزی از اهمیتی خاص برخوردار است. این جایگاه راهبردی در کنار سیاست متوازن و چندوجهی این کشور برای گسترش روابط با بازیگران منطقه ای و بین المللی، فرصت بسیار مناسبی برای توسعه و ارتقای جایگاه منطقه ای نورسطان فراهم می کند. بدین ترتیب، سؤال اصلی نوشتار حاضر این است که سیاست خارجی چندوجهی و توازن بخش قزاقستان دارای چه ابعادی می باشد؟ فرضیه مقاله این است که با توجه به جایگاه راهبردی قزاقستان در آسیای مرکزی، سیاست گذاران این کشور در تلاش هستند تا با اتخاذ سیاست چندمحوری و تقویت روابط با بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای و همچنین استفاده از ظرفیت های منطقه ای و بین المللی، قلمروی نفوذ و قدرت چانه زنی آستانه را افزایش دهند. یافته های تحقیق نشان می دهد که نقش آفرینی آستانه در سازمان های بین المللی جهت ارتقای وزن ژئوپلیتیکی قزاقستان نقش به سزایی در تبدیل شدن این کشور به یک بازیگر مهم در مقیاس بین المللی کرده است. روش تحقیق حاضر کیفی و از نوع مقالات توصیفی-تحلیلی است.