توسعه ی محلی

با وجود آن که روستاها جوامعی هستند که از روابط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ساده ای برخوردارند، اما در اغلب مناطق، وجود تضادهای فرهنگی، قومی، مذهبی و از همه مهمتر، اختلاف شدید طبقاتی، موجب تشکیل جوامعی با پیچیدگی های خاص خود گردیده است. به همین دلیل، اتخاذ رویکردهای مناسب برای ورود به این اجتماعات، یکی از دل مشغولی های اصلی برنامه ریزان و سیاست گذاران به شمار می آید. تجربه ی چندین دهه فعالیت های مربوط به توسعه ی روستایی نشان داده است که شکست برنامه ها و توفیق نیافتن در همراهی مردم و مشارکت حداکثری آنها در طرح ها و پروژه های عمرانی، اجتماعی و فرهنگی، ارتباط نزدیکی با جلب اعتماد و اطمینان روستاییان داشته است. بنابراین، به نظر می رسد که چنانچه بتوان اعتماد روستاییان را به برنامه ریزان و سیاست گذاران افزایش داد، بخش عظیمی از این مشکلات حل خواهد شد. تجربه ی برخی از طرح های موفق نشان می دهد که بهترین راهکار برای این مشکل، ورود عملی روستاییان در جریان برنامه ریزی، اجرا و ارزیابی است. نوشته ی حاضر درنظر دارد تجربیات مربوط به بهره مندی از رویکرد توسعه ی پایدار محلی توسط یکی از موفق ترین پروژه های عمرانی (پروژه ترسیب کربن) را ارائه داده و برخی از شیوه های مناسب مداخله در مناطق روستایی را مورد بررسی و کنکاش قرار دهد. این بررسی به شیوه ی توصیفی و تحلیلی به انجام رسیده است. به این منظور، نمونه-ای به حجم 354 نفر به روش تصادفی ساده انتخاب شده است. از این تعداد 188 نفر مربوط به روستاییان ساکن در محدوده ی اجرای طرح ترسیب کربن و بقیه از ساکنین روستاهای همجوار بوده اند که از امکانات این پروژه بهره ای نبرده اند. نتایج این بررسی نشان می دهد که وقتی اولویّت ها و خواسته های مردم محلی مورد توجه قرار گیرد، مشارکت حداکثر مردم امکان پذیر است و می توان این مشارکت را تا بیش از 80 درصد افزایش داد.

تشکیل نهادهای متناسب با وضعیت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی یکی از ابزارهای قوی و مؤثر برای تسریع فرایند نوسازی در بافت های فرسوده است. یکی از مظاهر جلب مشارکت شهروندان در نوسازی محلات ایجاد دفاتر تسهیلگری است. با این فرایند مشارکت مردم در زمینه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی می توان به توسعه ی محله ای پایدار دست یافت. محله ی جعفرآباد از جمله محلات حاشیه نشین و فقیرنشین با پیشینه ی اسکان غیررسمی و فرسوده در شهر کرمانشاه به شمار می رود. هدف این پژوهش، ارزیابی نقش دفاتر تسهیلگری در توسعه ی محله ای با رویکرد مشارکتی در محله ی جعفرآباد است. این تحقیق از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی- توسعه ای بوده و با توجه به روش کار، از ماهیتی توصیفی- تحلیلی برخوردار است. جامعه ی آماری شامل کلیه ی ساکنین محله  که براساس سرشماری 1395، برابر 32608 نفر بوده است، همچنین حجم نمونه براساس فرمول کوکران 319 نفر به دست آمده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج نشان می دهد از بین ابعاد توسعه ی شهری، مؤلفه ی پایداری زیست محیطی و پایداری کالبدی به ترتیب بیشترین و کمترین اهمیت و تأثیر را در توسعه ی پایدار شهری محله ی جعفرآباد دارند. همچنین تسهیلگری با تمام ابعاد توسعه ی محلی ارتباط مستقیم و معناداری داشته است و بیشترین همبستگی و ارتباط بین تسهیلگری و عامل اجتماعی- فرهنگی وجود داشته است. بنابراین می توان گفت که هر چه فرایند تسهیلگری در بافت بهتر باشد، توسعه ی محلی نیز از سطح بالاتر و بهتری برخوردار خواهد بود.