درس تاریخ

درس تاریخ، از دیرباز در برنامه ی درسی راهنمایی و متوسطه قرار داشته و تدریس آن متاثر از پیش فرض های فلسفی مختلف و متمایزی متأثر بوده است. این پیش فرض ها، که از سویی بر اساس رویکردهای مختلف به ماهیت تاریخ و از سوی دیگر بر مبنای نوع نگرش به آدمی شکل می گیرند، برنامه ی درسی تاریخ را تحت تاثیر قرار می دهند. در این نوشتار، بر اساس رویکردی اسلامی در فلسفه ی برنامه ی درسی، پس از بررسی پیش فرض های موجود در این دو بخش، نوعی سازه گرایی واقع گرایانه به عنوان پیش فرض معرفت شناختی و نیز عامل در نظر گرفتن آدمی به عنوان پیش فرض انسان شناختی، اتخاذ می شود و بر این اساس آنها و نیز با نگاه به هدف اساسی تربیت در اسلام، هدف های درس تاریخ استنباط و بیان می گردند. روش کار در این مطالعه، نوعی تحلیل پیش رونده است، که در آن، ابتدا مفاهیم بنیادی و پیش فرض های فلسفی مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرند، سپس بر اساس این تحلیل و نیز با توجه به هدف نهایی تربیت، اهداف استنباط می گردند. در مورد درس تاریخ، دو هدف مطرح است: 1) دستیابی به دانش و بینش تاریخی و 2) افزایش قابلیت مداخله ی موثر اجتماعی. در ذیل هر یک از این دو هدف، هدف های واسطی ویژه ای تکوین می یابند. هدف های واسطی تحقق بخش هدف نخست، شامل جنبه های شناختی و بینشی زیر است: 1) آشنایی با واقعیت های تاریخی، 2) آگاهی در مورد تبیین های مختلف از واقعه های تاریخی و 3) آشنایی با بینش اسلامی در مورد فلسفه ی تاریخ. هدف نخست، شامل سه هدف واسطی مربوط به جنبه ی روشی نیز می گردد: 1) بررسی اسناد تاریخی، 2) بازپردازی واقعه ی تاریخی و 3) داوری در مورد امور تاریخی. هدف های واسطی تحقق بخش هدف دوم نیز شامل 1) اهتمام نسبت به نگاه تاریخی به مسایل و 2) توانایی تعمیم محدود و سنجیده ی منطق حوادث گذشته به آینده است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر روش تدریس کاوشگری در درس تاریخ بر مهارتهای فراشناختی صورت گرفته است. در این پژوهش از روش نیمه تجربی و طرح پیش آزمون و پس آزمون از گروه کنترل و آزمایش گرفته شد. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان پسر و دختر، دوره دوم آموزش متوسطه نظری شهرستان شهرضا از شهرستان های استان اصفهان  بوده جهت انتخاب نمونه با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای ابتدا از بین دبیرستان های  مختلف شهررضا، چند دبیرستان مشخص گردید؛ سپس با کنترل متغییرهای جمعیت شناختی، مدارس کنترل و آزمایش انتخاب شدند. در نهایت 56 نفر در گروه آزمایش و 56 نفر در گروه کنترل قرار گرفتند. برای جمع آوری داد ه ها، پرسشنامه های  مهارتهای فراشناختی در4 حوز، شامل: آگاهی فراشناختی، راهبرد فراشناختی ، برنامه ریزی  و بررسی خود تنظیمی، مورد استفاده قرار گرفته است. پایایی این پرسشنامه با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ 93/0 محاسبه گردیده است. در پژوهش حاضر برای تجزیه و تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه در دو سطح توصیفی و استنباطی از نرم افزار آماری 17SPSS استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که روش تدریس کاوشگری درس تاریخ بر مهارتهای فراشناختی (آگاهی فراشناختی، راهبرد فراشناختی ، برنامه ریزی  و بررسی خود) تاثیری معنادار دارد.

در عصر حاضر بر روش های فعال تدریس مبتنی بر نظریات شناختی و ساخت گرایانه تأکید می شود که فرض اصلی بر این است که هرچه میزان مشارکت دانش آموزان در آموزش افزایش یابد، یادگیری بیشتری صورت می گیرد، در این راستا، معلم نقش بسیار مهم و اساسی را برعهده دارد، زیرا علاوه بر نقش هدایتی، حمایتی؛ سازمان دادن به فعالیت های یادگیری دانش آموزان و رشد هماهنگ ابعاد وجودی آنان نیز به عهده اوست. مقاله حاضر به منظور بررسی کاربردی روش های تدریس فعال در آموزش درس تاریخ صورت گرفته است. به منظور دستیابی به اهداف پژوهش ابتدا روش های فعال تدریس بررسی می شود. روش انجام پژوهش به صورت کتابخانه ای و با رویکرد توصیفی - تحلیلی است. نتایج نشان می دهد روش های تدریس ایفای نقش، کار مشارکتی و گروه های کوچک در آموزش درس تاریخ کاربردی است. همچنین روش های تدریس اعضای تیم، جستجوی موقعیت و گردش علمی از جمله روش های تدریس کاربردی در آموزش تاریخ بیان شده است. در همین راستا یکی از بهترین روش های تدریس درس تاریخ، روش استقرایی و ساخت گرایی عنوان شده است.

 ارزشیابی همواره یکی از ارکان اصلی تعلیم و تربیت و یکی از اصول مهم در برنامه ریزی درسی است. ارزشیابی به عنوان راهکاری جهت آگاهی از میزان یادگیری فراگیران مطرح می باشد و در حال حاضر روش ها و رویکردهای جدیدی وجود دارد. علاوه بر این تجزیه وتحلیل کمی و کیفی نتایج حاصل از ارزشیابی می تواند در جهت اصلاح تدریس، شیوه های ارزشیابی و رفع نواقص کتاب های درسی مربوط به وزارت آموزش وپرورش مفید و مؤثر باشد. با توجه به اهمیّت درس تاریخ به عنوان هویت و شناسنامه ملی؛ این پژوهش برمبنای مطالعات کتابخانه ای و تجربه تدریس تاریخ؛ ضمن تشریح مفاهیم وابسته به ارزشیابی، نقد روش های سنتی ارزشیابی و تحلیل علل پایین بودن نمرات درس تاریخ، به ارائه روش های نوین و کارآمد در ارزشیابی مربوط به درس تاریخ - با تأکید بر کتب آموزشی تاریخ دوره دوم متوسطه - پرداخته است. درنهایت پیشنهاد هایی جهت تقویت دانش، مهارت و بینش دانش آموزان و ارتقاء سطح ارزشیابی درس تاریخ ارائه کرده است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر روش تدریس کاوشگری در درس تاریخ بر مهارتهای فراشناختی صورت گرفته است. در این پژوهش از روش نیمه تجربی و طرح پیش آزمون و پس آزمون از گروه کنترل و آزمایش گرفته شد. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان پسر و دختر، دوره دوم آموزش متوسطه نظری شهرستان شهرضا از شهرستان های استان اصفهان بوده جهت انتخاب نمونه با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای ابتدا از بین دبیرستان های مختلف شهررضا، چند دبیرستان مشخص گردید؛ سپس با کنترل متغییرهای جمعیت شناختی، مدارس کنترل و آزمایش انتخاب شدند. در نهایت 56 نفر در گروه آزمایش و 56 نفر در گروه کنترل قرار گرفتند. برای جمع آوری داد ه ها، پرسشنامه های مهارت های فراشناختی در4 حوز، شامل: آگاهی فراشناختی، راهبرد فراشناختی، برنامه ریزی و بررسی خود تنظیمی، مورد استفاده قرار گرفته است. پایایی این پرسشنامه با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ 93/0 محاسبه گردیده است. در پژوهش حاضر برای تجزیه و تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه در دو سطح توصیفی و استنباطی از نرم افزار آماری 17 SPSS استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که روش تدریس کاوشگری درس تاریخ بر مهارت های فراشناختی(آگاهی فراشناختی، راهبرد فراشناختی، برنامه ریزی  و بررسی خود) تاثیری معنادار دارد.

براساس مشاهدات حضوری در خصوص دانش آموزانی که به دلایل ژنتیکی و محیطی و بیماری، دچار نابینایی گشته اند، یکی از جذاب ترین دروس در دوره های متفاوت تحصیلی، درس تاریخ است. هدف از این پژوهش، اثربخشی آموزش چندرسانه ای برانگیزش پیشرفت درس تاریخ دانش آموزان نابینا دوره اول متوسطه شهر تهران هست. جامعه آماری شامل همه دانش آموزان پسر نابینای دوره اول متوسطه شهر تهران هست که به شیوه نمونه گیری تصادفی تعداد 20 نفر انتخاب و در دو گروه کنترل و آزمایش به شیوه تصادفی ساده جایگزین شدند. ابزار گردآوری داده ها آزمون انگیزش پیشرفت ولدند (1991) بود. داده ها با استفاده از آزمون t مستقل و تحلیل واریانس چند متغیره مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد بین گروه آزمایش و کنترل در پس آزمون تفاوت معنا داری وجود دارد (P=0/001)؛ همچنین بین گروه ها ازلحاظ انگیزش درونی در خرده مقیاس های انجام کار (008/0 p=) و فهمیدن (006/0 p=)، تنظیم همانندی سازی (p=0/010) و بی انگیزگی (p=0/001) از خرده مقیاس انگیزش پیشرفت، تفاوت معنا دار یافت شد؛ ولی این تفاوت ها در خرده مقیاس انگیزش درونی برای تجربه تحریک و انگیزش بیرونی برای تنظیم درونی شده و بیرونی شده معنا دار نبود. با توجه به ارتباط مثبت معنم دار بین متغیرهای مورد بررسی روش آموزش چندرسانه ای به منظور ارتقای انگیزش پیشرفت پیشنهاد می شود. هنر معلم استفاده از روش ها و دانش های گوناگون تدریس، جهت فهماندن و تلاش حداکثری برای عینی کردن مفاهیم و فصول درس تاریخ به دانش آموزان نابینا می باشدکه بر اساس نتایج این پژوهش، استفاده از تدریس چندرسانه ای همراه بازدید حضوری شده می تواند اثربخشی قابل توجهی در یادگیری درس تاریخ داشته باشد