الجنة

موضوع اصلی معراج نامه ها، «سفر» است. مسافران اینگونه سفرهای روحانی درواقع شارحان سفرنامه روح و روان خویشاند؛ چراکه آنان خود باتوجه به ذوق و عقاید خویش، پله های نردبان عروج را طی می کنند.«ویراف» ــ موبد زرتشتی ــ و «ابن قارح» ــ شاعر و نویسنده عرب که البته از طرف ابوالعلا به این سفر فرستاده میشود ــ دو مسافر جهان آخرت هستند و این دو سفرنامه، شرح مشاهدات و چگونگی سفر این دو شخصیت است.در مقاله حاضر، کیفیت و چگونگی دو سفرنامه جهان آخرت بررسی و تحلیل شده است و ضمن بررسی ارداویرافنامه و رساله الغفران، این دو اثر با هم مقایسه تطبیقی شده و اشتراکات و افتراقات آن دو بیان شده است.نگارنده کوشیده است با بیان کردن مشابهات بسیاری که میان این دو اثر وجود دارد، میزان تاثیرگذاری ارداویرافنامه بر رساله الغفران را آشکار کند و این منبع ایرانی ـ زرتشتی را به عنوان اولین معراج نامه ادیان معرفی کند.چکیده عربی: تتناول کتب الرحلات السماویة (معراج نامه) موضوع الرحلة إلی الآخرة حیث یشرح الرحالون إلی هذه الرحلات المعنویة أسفارهم النفسیة والمعنویة لأنهم یسلکون سلالم العروج إلی السماء وفقا لأذواقهم ومعتقداتهم الخاصة.إن «ویراف» ــ شیخ الزرادشتیین ــ و«ابن القارح» ــ الشاعر والکاتب العربی الذی یرسله أبوالعلاء إلی هذه الرحلة ــ یعتبران رحالتین إلی الآخرة کما یعدّ رحلتیهما شرحا لمشاهداتهما وکیفیة رحلتهما.یدرس هذا المقال رحلة أرداویراف نامه ورسالة الغفران دراسة مقارنة مبیّنا مواضع الافتراق والاشتراک بینهما. إذ حاولت الکاتبة کشف اللثام عن تأثر رسالة الغفران بأرداویرافنامه بعد ذکر المشابهات الموجودة بینهما کما تعرّف بأرداویراف نامه الإیرانیة ـ الزرادشتیة بوصفها الرّحلة الأولی بین کتب الرحلات السماویة.

رسالة الغفران هی الرسالة التی ألفها أبو العلاء المعری رائد التراث العربی ـ الإسلامی فی القرن الرابع و الخامس رداً علی الرسالة کتبها الیه علی بن منصور الحلبی، وقد وضع لها مقدمة طویلة جداً استلهم فیها من قصة المعراج والقرآن الکریم فأنشأ بوحیٍ منهما رحلة خیالیة، رحلة إلى الجنّة والنار، وهو یحشد نصها بالآیات والأشعار والأخبار والمناقشات اللغویة والنحویة لیستمد منها فی الوصف أو الحوار أو تبیین الشخصیة أو سرد الواقع، ویبرز کل هذه العناصر فی إطار وحدات مکانیة ینتقل من واحدة منها الی أخری مسلطاً الضوء علی أوصافها و ملامحها؛ ومن هنا ندرس فی هذا المقال صورة المکان الذی یرسمه الکاتب بریشته فی کل مرحلة من هذه الرحلة، ونری کم استمدّ من القرآن والتراث فی تشکیلة بنیة المکان وکم اعتمد علی قدرة خیاله فی وصف فضاءاته و تجسید وحداته، وما هو أسلوبه فی ترسیم المساحات المکانیة المتخیلة.