ناصحان

عشق، پدیده ای روانی و حالتی روحی است که با تجربة شخصی و دریافتی درونی همراه است. وصف عشق و شرح حالات عاشق و معشوق در ادبیات، جلوة خاص و گسترده ای دارد. بسامد بالای موضوعات دربارة عشق در فرهنگ و ادب ملل، گویای این ادعا است. در ادبیات ایران زمین نیز شرح و بیان عشق، چه در جلوه های گوناگون عشق مجازی و چه در میراث عرفان، در مرتبة ملکوتی عشق انسان به خدا و عشق خدا به انسان، از زیباترین و درخشان ترین گوهرهای تفکر و اندیشة بشری است. در این میان منظومه های غنایی و عاشقانه در توصیف صحنه های عشق و دلدادگی، حائز اهمیت فراوانی است. شرح ویژگیهای عاشق و معشوق و تعاملات آنها در این آثار جایگاه ویژه ای دارد. یکی از ویژگیهای عشّاق و صفت اخلاقی برجسته آنها، پندناپذیری آنان است که این مطلب رویارویی آنان را با ناصحان و ملامتگران به دنبال دارد؛ اغلب این ناصحان نیز از خویشان و نزدیکان عاشق به شمار میروند و در پیشبرد داستان تأثیر مهمی دارند. در این مقاله به چرایی و علل و زمینه های پندناپذیری عشّاق و اقسام ناصحان و نوع پندهای آنان توجّه شده است.

پس از آنکه سیّدالشهداء(ع) نامه مسلم بن عقیل مبنی بر مناسب بودن شرایط کوفه برای سفر به آن شهر را دریافت کرد، تصمیم گرفت مکه را ترک گفته و به عراق رود. بالا بودن مجموع آمار مخالفان عزیمت امام(ع) به کوفه در منابع شیعی و اهل سنت، قابل تأمل است. درستی یا نادرستی تعداد این مخالفت ها و اینکه نوع مخالفت آنان با اصل قیام بوده یا با شیوه قیام، سوال تحقیق پیش رو با روش توصیفی _ تحلیلی است. پژوهش حاضر ضمن بهره گیری از شواهد و قرائن مختلف تاریخی و نیز شناخت نوع مخالفت ها، به بازخوانی اخبار پرداخته و تحذیرکنندگان را در قالب دو گروه ناصحان و مخالفان سیاسی قابل تقسیم بندی می داند. همچنین، تصحیف و خَلط نام افراد با یکدیگر؛ تکثیر یک سخن و نسبت دادن آن به افراد دیگر؛ جعل خبر برای زیر سؤال بردن قیام امام(ع) و نداشتن خاستگاه معتبر برای بعضی از این مخالفت ها را، از جمله عوامل افزایش شمار ناصحان و مخالفان می داند.