تهدیدات نرم

این مقاله پس از بازبینی و سنجش نیات تهاجمی و تهدیدات امنیتی در رفتار ایالات متحده بر ضد جمهوری اسلامی ایران بر اساس نظریه استفن والت، بیشتر بر نیات تهاجمی به ویژه مؤلفه «دکترین امنیت ملی» تأکید میکند و با اشاره به برخی ویژگیهای آن، میکوشد تا با دسته بندی رویکردهای مختلف در زمینه امنیت ملی ج.ا.ا، برخی ابهامات این مفهوم را برطرف کند. فرضیه این است که ماهیت تهدیدات آمریکا نه تنها نظامی، بلکه سیاسی، اقتصادی و اجتماعی (استراتژی جنگ کم شدت) است و پاسخ ها نیز صرفاً نظامی نیستند.

امنیت به معنای تأمین آرامش و طمأنینه لازم توسط حاکمیت یک کشور برای شهروندان قلمرو خویش می باشد که ابعاد مختلفی دارد. تهدید، نتیجه نبود امنیت است و هر عاملی که بتواند باعث بروز حادثه ای خطرناک شود، تهدید امنیتی محسوب می شود. تهدیدهای امنیت ملی به تهدیدهای سخت، نیمه سخت و نرم تقسیم شده است. طبقه بندی تهدیدها، بیشتر در تبیین راهبرد جنگ نرم غرب در مقابله با نظام جمهوری اسلامی بر اساس ضرورت های کشور ساخته شده است. بیشتر کارشناسان نظامی، امنیتی و فرهنگی دهه اول انقلاب اسلامی را دهه تهدیدهای امنیتی (نیمه سخت) و نظامی (سخت) و آغاز دهه سوم را هم زمان با دهه شکل گیری تهدیدهای فرهنگی - اجتماعی (تهدیدهای نرم) معرفی می کنند.در چالش های امنیتی – نظامی، تهدیدهای امنیت ملی سخت به این معنا که برخورد فیزیکی از بیرون با نظام سیاسی صورت گیرد ک ه با حمله نظامی، بمب گذاری و گروگان گیری محقق می شود. دولت اسلامی راهکاری که برای این نوع تهدید ارائه می دهد، تشکیل همکاری پویا و پایدار بین المللی در راستای مقابله با تروریسم جهانی است. دومین چالش امنیتی، ت هدید نرم است که با ایجاد تغییرات در نظام ارزش های اجتماعی، روحیه ملی و حتی گاهی هویت ملی به منظور تغییر در ساختار سیاسی صورت می گیرد. تهدید نرم مستقیماً م توجه س اختار سیاسی نیست، ولی تغییراتی را در ن ظام ارزش های اج تماعی و روحیه و منش ملی ایجاد می کند. وظیفه دولت اسلامی برای مقابله ی با این نوع چالش، راهکار مقاومت در عرصه های نظامی، اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، فناوری، دیپلماسی و همچنین مقابله به مثل و تشکیل نهاد موازی برای جلوگیری از این نوع تهدید است. در اصل مقابله به مثل در دولت اسلامی باید موارد مصلحت عمومی، عزت، استقلال دولت اسلامی و همچنین آمادگی و قدرت دفاعی را مدنظر قرار داد.

یکی از روش های مناسب برای مقابله با تهدیدات نرم، آگاهی بخشی و ایجاد بصیرت در بین آحاد مردم، گروه های آماج و به ویژه مدیران صحنه، دست اندرکاران و برنامه ریزان فرهنگی اجتماعی از طریق آموزش است. مقاله حاضر، با هدف مقابله مدیریت شده با تهدیدات نرم، در حوزه آموزش با بهره گیری از دیدگاه های صاحب نظران و مبتنی بر رهنمودهای مقام معظم رهبری تدوین شده است. روش تحقیق به شکل ترکیبی بوده که در بخش کیفی با تحلیل محتوای گفتمان رهبری و در بخش کمی با توصیف داده های گردآوری شده صورت گرفته است. ابزار گردآوری اطلاعات آن با انجام پرسشنامه در جامعه آماری بین 50 نفر از خبرگان فرهنگی، اجتماعی و امنیتی به صورت هدفمند اجرا شده است. در این پژوهش، سه مؤلفه شامل: اهداف کلی الگوی آموزشی (با 5 شاخص)، شایستگی های فراگیران (با 7 شاخص) و قابلیت های فراگیران (با 7 شاخص متناظر در سه حیطه دانشی، انگیزشی و مهارتی)، از منظر خبرگان مورد بررسی و سنجش قرار گرفته که در نتیجه، با 76/0 ضریب آلفای کرونباخ تأیید شده است. قابلیت ها و توانایی های فراگیران به عنوان برونداد الگوی آموزش مقابله با تهدید نرم باید مطلوب رهبر عظیم الشأن انقلاب اسلامی باشد؛ یعنی «افرادی دارای شناخت کافی از تهدید نرم و ابزار و شیوه های آن، توانمند در مدیریت صحنه فرهنگی، بهره مند از بصیرتی عمارگونه، داشتن صبر مالک اشتری و امیدوار به آینده ای پیروزمند».

تهدید نرم گرچه مفهومی مدرن است، اما همواره در معادلات امنیتی و مناسبات سیاسی و فرهنگی بوده و تهدیدگرها از آن برای کنارزدن رقیب،استفاده کرده و تهدیدشونده ها نیز الگوهای مختلفی را برای مقابله با آن به کار برده اند. امام کاظم (ع) در عصر خود به عنوان یک دوران پیچیده، با کاربست الگویی موفق توانست جامعه شیعه را از تهدیدات نرم سیاسی فرهنگی مصون و آن را هدایت کند. سوال اصلی تحقیق این است که ماهیت الگوی مواجهه آن حضرت در مقابله با تهدیدات نرم سیاسی فرهنگی چیست و عناصر تشکیل دهنده آن کدام است؟ برای پاسخ علمی به این پرسش و دست یابی به هدف، از روش اسنادی و شیوه توصیفی تحلیلی استفاده شده است. فرضیه پژوهش، منطق رفتاری وحدت در عین کثرت در شیوه مواجهه با تهدیدات نرم است. یافته ها بیانگر این موضوع است که الگوی مقابله آن حضرت با توجه به شرایط پیچیده (نه بسیط) حاکم، از منطق و اصول ثابتی برخوردار و روح تعلیمات دینی و فرامین الهی در اقدامات جاری بود. در عین حال، ماهیت ثانوی این الگو به دلیل شرایط خاص زمانه آن حضرت از حیث فرهنگی سیاسی و موقعیت تهدیدگران و همچنین وضعیت شیعیان و شرایط پیچیده شکل گرفت. این پژوهش به این نتیجه اجمالی رهنمون شد که الگوی موفق و اسلامی تابع دو رکن است: رکن ثابت و تخلف ناپذیر که منبعث از اصول دینی است و رکن متغیر که تابع مقتضیات زمان و متناسب با شرایط عناصر تهدید و شرایط فضای زمانه است که به الگو و سیره امام ماهیت وحدت در عین کثرت داده است.

ظهور گونه های نوین تهدیدات علیه امنیت ملی با رویکردهای فناورانه، راهبردهای مقابله با آنها را در همه ابعاد دستخوش تحول ساخته است. احصاء راهبردهای حفاظت از جامعه دینی در برابر طیف های متنوع و وسیع تهدیدات علیه امنیت ملی با محوریت شاخص ها و مولفه های دینی که وجه تمایز آن از سایر مکاتب مادی و الحادی است، هدف این پژوهش است که با روش توصیفی و اسنادی پس از توصیف متغیرها و بیان نسبت میان تهدیدات و امنیت، محققین را بر آن داشت تا با برشماری مهمترین چالش های پیش رو، اصول و مبانی برآمده از متون دینی را متناسب با گونه های تهدیدات ارائه نمایند. یافته های پژوهش نشان داد با توجه به ساختار و ماهیت حاکمیت دینی، تهدیدات «ایدئولوژیکی، فرهنگی و ترکیبی فناورپایه» علیه امنیت ملی مهمترین وجوه تهدیدات هستند که برای صیانت از حاکمیت و ارزش های آن، نیازمند تحول کمی و کیفی در ساختارهای حفاظتی، اشکال و ابزار نوین تهدیدات، منطبق بر شریعت است که با «کنش خودانگیخته شهروندان»، «تقویت باورها و ارتقاء حس تعهد دینی و ملی» و «عملیاتی کردن آموزه های دینی ناظر به مسئولیت جمعی روزآمد» به عنوان راهبرد ایجابی حفظ جامعه قلمداد می شوند.

این تحقیق با هدف بررسی جایگاه ونقش سواد رسانه ای در کاهش اخبار جعلی ودستیابی به راهبردهای مقابله با تهدیدات نرم رسانه های خارجی در ایران انجام شده است، جامعه آماری شامل تمامی دانشجوهای مقطع کارشناسی ارشد و دکتری رشته علوم ارتباطات اجتماعی از دانشگاه های تهران، علامه طباطبایی، سوره، آزاد اسلامی واحدهای ، علوم و تحقیقات، تهران مرکزی ، تهران شرق، تهران غرب،تهران شمال و دماوند،( ورودی های 1400 و 1401) به تعداد 300 نفر بوده است، روش تحقیق ازنوع کمی و به شیوه پیمایشی وبا ابزار پرسشنامه اجرا شده است، روش تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از طریق نرم افز spss انجام شده است،یافته های تحقیق نشان داد، بیش از70درصدپاسخگویان، استفاده از ابزارهای زیباشناختی چون تصایر، کاریکاتور، شعارها و آگهی ها وبه کارگیری روش های غیر اخلاقی و فریب ونیرنگ را در جنگ نرم رسانه ای بر علیه جامعه هدف با سطح تاثیرزیادی ارزیابی کرده اند، قریب 60درصد نیز، آگاه سازی ، توانمندسازی وکسب مهارت سواد رسانه ای کاربران را در شناسایی اخبار جعلی و مقابله با تهدیدات نرم رسانه ای موثردانسته اند،بیش از 80 درصدجامعه آماری بر تاثیر پاسخگویی به نیازهای اطلاعاتی مورد نیاز جامعه (به خصوص در حوادث و رویدادهای مهم )برای مقابله با تهدیدات نرم رسانه ای تاکید کرده اند،آزمون فرضیات تحقیق نیز نشان داد، در راهبردهای مقابله با تهدیدات نرم رسانه های خارجی، آشنایی مخاطبان وکاربران رسانه ها با مهارت ها و توانایی های ادراکی وحسی مرتبط با ابعاد سواد رسانه ای (معیارهای اخلاقی وزیبایی شناختی) می تواند تا حد بسیار زیادی دربی اثر کردن و خنثی نمودن و کاهش تهدیدات نرم رسانه های خارجی برروی مخاطبان تاثیر گذارباشد.