امام سجاد×

پاره ای از مکاتب فلسفی در روزگار ما، فلسفه خود را بر محور مرگ بنا کرده اند؛ اما مقصودشان به هیچ وجه این نبوده که آدمی را متوجه عوالم دیگری کنند. بیتردید یکی از تعلیمات مهم ادیان، توجه دادن انسان ها به مرگ است. یکی از عرصه ها در فرهنگ شیعی که فراوان به این مهم پرداخته، مضامین ادعیه است. این مقاله برآن است تا این مقوله را در صحیفه کامله سجادیه بررسی کند. این کتاب نگاهی مثبت به مرگ داشته، آن را امری مطلوب معرفی مینماید.

در مفهوم شناسی «دلال» به مثابه شیوه ای در رابطه بنده با خداوند، دو برداشت ایجابی و سلبی، قابل تبیین است. در بعد سلبی، نیایشگر در دام آفاتی می افتد؛ حجاب هایی نظیر: عجب، کبر و ...؛ بعد ایجابی نیز به ظرافت ها و لطافت های مناجات باخدا اشاره دارد که نیایشگر با شیرین زبانی و ناز و کرشمه، تلاش دارد خود را هرچه بیشتر به معشوق نزدیک کند. این مقاله، به روش توصیفی تحلیلی و با جستجو در دعاهای امامان معصوم به ویژه مناجات عارفانه، امام سجاد × می کوشد، ابعاد مختلف دلال را واکاوی کند؛ نتایج این بررسی ها نشان می دهد؛ برخلاف دیدگاه برخی از محققان، که عمدتاً دلال را تنها در حوزه سلبی مورد توجه قرار داده اند، در سیره عبادی اخلاقی معصومان ^ بر بعد ایجابی تأکید زیادی شده است؛ افزون براین، می توان نمونه هایی از دلال فعلی و رفتاری را در سیره آنان جستجو کرد که دیگران به این معنا اشاره ای نکرده اند .