بر رسی کلامی – تاویلی رؤیت پذیری خداوند در آیات قرآنی مبتنی برنهج البلاغه و مثنوی معنوی
آرشیو
چکیده
آیات قرآنی و روایات اسلامی، از طرف اشاعره، معتزله و امامیه، مبنای برداشت های متفاوت کلامی و عرفانی بوده اند. یکی از مباحث مهم محل اختلاف نحله های گوناگون، چگونگی رؤیت خداوند است. اینکه خداوند به حس قابل رؤیت است یا به شهود، موضوع مقالات و کتاب های بسیاری در آثار محققان بوده است. مسئله خاص پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل کلامی و تاویلی آیات قرآنی با محوریت مبانی موجود در نهج البلاغه و مثنوی معنوی می باشد. این مقاله با روش تحلیلی تطبیقی، ضمن بیان نظرات اشاعره و معتزله، در پی یافتن پاسخ این سوال است که در فهم و تاویل آیات قرآنی، نظر مولانا به کدام نوع رؤیت (حسی یا شهودی) در آثارش نزدیک تر است و سپس با رجوع به آموزه های نهج البلاغه، نقاط اشتراک و افتراق تحلیل گردد. تفاوت این پژوهش با مطالعات پیشین، پرداختن به آثار مولانا و نهج البلاغه و تطبیق با یکدیگر است. نتیجه این پژوهش نشان می دهد امام علی علیه السلام در نهج البلاغه ضمن رد رؤیت بصری، شهود قلبی را به عنوان مسیر شناخت خداوند مورد تأکید قرار می دهد. مولوی، علی رغم گرایش کلامی به اشاعره، از رؤیت حسی خداوند فاصله گرفته و شهود قلبی را نیز به عنوان ابزار شناخت خداوند تأیید می کند؛اما در آخرت، نحوه مواجهه با خداوند هم به صورت حسی و هم شهودی از آثار مولانا قابل برداشت است که به دلیل صراحت برخی ابیات بر شهود قلبی باید ابیات دال بر شهود حسی را تاویل نمود.A Theological–Hermeneutical Inquiry into the Possibility of Divine Vision in Qur’anic Verses Based on Nahj al-Balāghah and Rūmī’s Masnavī
Qur’anic verses and Islamic narrations have long served as foundational sources for divergent theological and mystical interpretations by schools such as the Ashʿarites, the Muʿtazilites, and Imāmiyya. One of the central debates among these traditions is the nature of the *ru’yat Allāh* (vision of God): whether God can be perceived sensorially or through spiritual intuition. This article addresses this theological issue through a comparative hermeneutic analysis of relevant Qur’anic verses, focusing specifically on interpretive principles drawn from *Nahj al-Balāghah* and Rūmī’s *Masnavī Maʿnawī*. Employing a comparative-analytical methodology, the study examines the perspectives of the Ashʿarites and the Muʿtazilites while seeking to determine whether Rūmī’s understanding of divine vision aligns more closely with sensory perception or spiritual intution (*shuhūd*). Subsequently, it explores the points of similarities and their differences between this interpretation and the teachings of Imam Alī in Nahj al-Balāghah. Unlike previous studies, this research uniquely juxtaposes the *Nahj al-Balāghah* with the works of Rūmī and does a comparative research. The findings indicate that Imam ʿAlī (peace be upon him), in *Nahj al-Balāghah*, explicitly rejects sensory vision of God, instead emphasizing inner spiritual intuition as the valid path to divine knowledge. Although Rūmī exhibits theological tendencies akin to the Ashʿarite tradition, he similarly distances himself from a corporeal vision of God, affirming the primacy of heart-centered intution. Nonetheless, his writings suggest that in the afterlife, an experiential encounter with the Divine may encompass both sensory and spiritual dimensions .Given the explicit emphasis in certain verses on inner witnessing (shuhūd qalbī),
تبلیغات
