رهیافتی نو بر تطبیق «حکمت»، «موعظیه حسنه» و «جدال احسن» در آییه 125 نحل، بر صناعات منطقی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
بر اساس آییه ۱۲۵ سوریه نحل شیوه های دعوت قرآنی به دین، «حکمت»، «موعظیه حسنه» و «جدال احسن» است. برخی مفسران و منطق دانان، شیوه های مذکور را بر برهان، خطابه و جدل منطقی تطبیق نموده اند، لذا شایسته است نسبتِ شیوه های دعوت در قرآن و صناعت های منطقی بررسی گردد. تأمل در معنای لغوی و استعمالات قرآنیِ طرق سه گانیه دعوت به دین در آییه ۱۲۵ سوریه نحل، بیانگر آن است که این شیوه ها الزاماً منطبق بر صناعات منطقی نیستند. میان حکمت قرآنی و برهان منطقی از جهات مختلفی تفاوت وجود دارد. حکمت در لسان قرآن از نظر منشأ، طریق وصول به آن، گستریه کاربرد، دامنیه نتیجه و تأثیر در انسان، با برهان مصطلح منطقی متفاوت است. موعظیه حسنه نیز به جهت مقدمات و مبادی تشکیل دهنده، هدف و کیفیت اثربخشی آن با خطابیه منطقی اختلاف دارد. همچنین جدال احسن در فرهنگ قرآن علاوه بر اختلاف در مقدمات از جهت حق بودن یا نبودن، در انگیزه و غرض به کار گیری نیز با جدل منطقی متفاوت است.A Novel Approach to the Correlation Between Ḥikmah, Mawʿiẓah Ḥasanah, and Jidāl Aḥsan in Surah An-Naḥl, Verse 125 and the Logical Disciplines
According to Qur’ān 16:125, the modes of daʿwah (Arabic: دعویه, lit: religious invitation) in the Qurʾānic paradigm are Ḥikmah (Arabic: حکمیه, lit: wisdom), Mawʿiẓah Ḥasanah (Arabic: موعظیه حسنیه, lit: good exhortation), and Jidāl Aḥsan (Arabic: جدال أحسن, lit: the most refined disputation). Some exegetes and logicians have drawn parallels between these methods and the demonstrative (Arabic: برهان, Romanized: burhān), rhetorical (Arabic: خطابیه, Romanized: khiṭābah), and dialectical (Arabic: جدل, Romanized: jadal) disciplines of classical logic. Consequently, it is imperative to scrutinize the correlation between Qurʾānic methodologies of invitation and the Aristotelian and Islamic logical arts. A close examination of the lexical semantics and Qurʾānic applications of these three modes in Qur’ān 16:125 reveals that they do not necessarily correspond to the logical disciplines in a strict sense. Several fundamental distinctions exist between Qurʾānic Ḥikmah (Arabic: حکمیه) and logical burhān (Arabic: برهان) in terms of origination, epistemic access, scope of applicability, range of conclusions, and human influence. Similarly, Mawʿiẓah Ḥasanah (موعظیه حسنیه) differs from rhetorical khiṭābah (Arabic: خطابیه), particularly regarding its premises, foundational principles, intended objectives, and mechanisms of psychological effectiveness. Furthermore, Jidāl Aḥsan (Arabic: جدال أحسن), within the Qurʾānic epistemic framework, diverges from logical jadal, not only in the nature of its premises (truth-oriented vs. disputational) but also in its underlying intent and pragmatic function.
تبلیغات
